Waarom het greatest hits-album op sterven na dood is

Vrijdag brengt Editors het carrière-overzicht Black Gold uit. De Britse band is een van de weinige hedendaagse groepen die nog actief inzet op een fysieke best-of. Logisch, want de beste compilatie maakt u al jaren gewoon zelf.

Nog niet zo lang geleden waren greatest hits-albums welgekomen hulp in tijden van kerststress. Als u tante Yvonne één keer had betrapt op het neuriën van Chiquitita, dan wist u dat u niet kon sukkelen met ABBA Gold. Vertelde nonkel Patrick langs zijn neus weg dat hij voor De Tijdloze op Bohemian Rhapsody had gestemd, dan was ie wellicht blij met Queens Greatest Hits I, II én III, zelfs al is die laatste een gek samenraapsel van remixes en solonummers van Freddie Mercury.

Dit jaar is het Editors dat de muzikale slag om uw cadeautjesbudget op gang trekt. De Britten brengen vrijdag hun verzamelaar Black Gold uit. Uiteraard met alle hits erop, maar ook met drie nieuwe nummers en nog een handvol akoestische tracks.

De vraag is of dat zal volstaan om veel fans naar de platenboer te lokken, want in tijden van streaming heeft elke fan in een kwartiertje zijn eigen best-of-playlist gemaakt. Volledig naar eigen smaak, bovendien, of u nu de vergeten parels wil bovenspitten of gewoon vijftien keer na elkaar No Sound but the Wind wil horen. Bovendien cureert Editors ook zelf afspeellijsten, waar alle nummers uit Black Gold al opstaan, en genereren Spotify en andere Apple Musics zelf playlists voor zowat alle grote artiesten.

‘De statistieken bevestigen dat de best-of stilaan minder relevant wordt’, zegt Ultratop-baas Sam Jaspers. Hij wijst naar 1995 als referentiejaar, waarin nog twintig greatest hits-albums de top 100 van het jaar haalden. Ook in 1998 en 1999 bestond een vijfde van de eindejaarslijst uit verzamelaars, in 2000 bleef de teller ‘steken’ op negentien stuks.

Het zijn cijfers die nu ver weg zijn: sinds 2012 (12 best-ofs) hebben er nooit meer dan tien hitcompilaties in de afsluitende hitlijst van het jaar gestaan. Toevallig of niet: in november 2011 deed Spotify zijn intrede in België. De opgaande lijn op het einde komt voor een deel door albums van onder anderen Clouseau en Christoff die twee jaar op rij in de top 100 staan.

‘Enkel artiesten die op een ouder publiek mikken en écht iets extra doen met hun best-of, kunnen nog scoren’, zegt Jaspers. ‘Zo zijn de verzamelaars van Willy Sommers en Louis Neefs, beiden met een boek erbij, vlot over de toonbank gegaan.’ Platenlabel PIAS verdeelt onder kopers van Black Gold alvast cd’tjes met acht nummers van Snowfield, de eerste incarnatie van Editors.

‘Vaak zien we ook dat een overlijden de verkoop doet stijgen’, vervolgt Jaspers. ‘Zo haalde de greatest hits van Demis Roussos in 2015 de vijfde plaats in de jaarlijst. Vorig jaar was het Charles Aznavour die opvallend goed scoorde.’

Het neemt niet weg dat de fysieke best-of op zijn laatste benen loopt na decennia lang een melkkoe te zijn geweest voor platenfirma’s. Dat was in de jaren vijftig en begin jaren zestig nog veel meer zo dan nu. Veel succesvolle rock-‘n-rollers kregen na twee of drie jaar al een greatest hits. Het beste voorbeeld is Elvis’ Golden Records in 1958: The King had toen drie studio-albums in twee jaar uitgebracht, maar zou er later nog eenentwintig maken. Ook Ray Charles, Sam Cooke en The Everly Brothers kregen minder dan drie jaar na hun debuut een verzamelaar.

Het greatest hits-album kreeg pas een zeker cachet toen ook het album als artistiek concept aan waarde won, een evolutie die al half jaren vijftig werd ingezet door onder anderen Frank Sinatra met In the Wee Small Hours. Zeker vanaf eind jaren zestig werd een best-of steeds vaker een kroon op het werk, al gingen de verhalen over bij elkaar geklutste compilaties, al dan niet met toestemming van de bandleden, nooit echt weg. Zo wisten de leden van Black Sabbath lang niet van het bestaan van hun eigen compilatie We Sold Our Soul for Rock ‘n’ Roll af – hun vorige manager had de toestemming gegeven – , gaven de heren van Radiohead geen fiat voor een compilatie die er toch kwam en besloot Oasis pas om mee te werken aan Stop The Clocks toen de release echt onvermijdelijk was geworden. Joni Mitchell hield de boot bijna dertig jaar lang af en bracht in hetzelfde jaar als Hits haar persoonlijke selectie Misses uit. AC/DC, Metallica, Tool en Nine Inch Nails weigeren dan weer tot op de dag van vandaag een compilatie te laten maken.

Andere bands worden dan weer vereenzelvigd met hun verzamelaars. The Beatles hadden hun iconische rode en blauwe compilaties, maar ook #1, dat vandaag nog steeds goed verkoopt. De Britse punkpioniers van Buzzcocks zouden niet dezelfde status hebben gehad zonder Singles Going Steady. Hetzelfde geldt voor Bob Marley en Legend. Sinds de zomer van 2018 is zelfs het best verkochte album ooit een best-of: de compilatie van Eagles overtrof toen Michael Jackson Thriller.

Het compilatie-album mag dan wel stervende zijn, het popcircuit verdient nog steeds geld aan nostalgie. De terugblikreflex is gewoon verschoven van fysieke releases naar het livecircuit. De afgelopen jaren hingen onder anderen Bruce Springsteen (The River), U2 (The Joshua Tree), Bloc Party (Silent Alarm), Interpol (Turn On The Bright Lights) en dEUS (The Ideal Crash) een tournee op aan een album uit hun back catalogue. Nog voor die tournees was de AB al op de kar gesprongen met de Rewind-concerten, waarvoor onder anderen Gorki en De Mens in hun archieven doken.

Blijft de vraag over hoe we binnen dertig of veertig jaar naar de artiesten zullen kijken die nu populair zijn. Op z’n Spotify’s, op basis van keiharde streamingcijfers en het succes in op sfeer gebaseerde playlists? Of op z’n TikToks, met extra veel aandacht voor de grappige en absurde kantjes die op de videosite tot memes worden omgeturnd? Eén ding is zeker: nu de nonkel Patricks van de toekomst wellicht niet meer zullen kunnen rekenen op een verzamelaar vna hun favoriete groep, ligt de strijd om de muzikale nostalgie wijd open.