Van Beethoven tot Bon Iver: de mooiste rouwmuziek volgens de artiesten van Reveil

Op Allerheiligen luisteren muzikanten tientallen begraafplaatsen op in het kader van het Reveil-project. Onder anderen Johannes Genard, Wanthanee en Senne Guns spelen korte, intieme sets in hun thuisstad. We vroegen hen naar de muziek die henzelf troost brengt.

Hoe kunnen we de kerkhoven op Allerheiligen minder mistroostig maken, vroegen de leden van de West-Vlaamse indieband Zinger zich af toen in 2012 vier jonge mensen uit hun hometown Deerlijk in één maand tijd het leven lieten. Het antwoord luidde Reveil, een platform om muziek en verhalen te brengen op de begraafplaats, en vond al snel veel weerklank. Elk jaar klopten er meer gemeenten aan de deur van zanger Pieter Deknudt en zijn kompanen, met als resultaat dat er dit jaar honderd begraafplaatsen woren opgeluisterd.

De regel is dat muzikanten in hun thuisstad optreden, maar Zinger zelf pakt het dit jaar voor één keer anders aan. ‘We spelen zelf niet in Deerlijk, maar in Waterschei, om daar een primeur mee te maken: voor de eerste keer werken er moslims mee aan de plechtigheid. De islam kent geen equivalent voor Allerheiligen en maakt er een erezaak van om de doden elke dag te herdenken, zoals mensen weleens zeggen dat het in een goede relatie elke dag een beetje Valentijn moet zijn. Het is dus iets unieks wat we daar gaan doen, met dank aan studenten van de PXL Hogeschool, die allang met het idee rondliepen.’

Als we Deknudt naar de muziek vragen die hij zelf spontaan associeert met rouw, verlies en afscheid, komt hij met een keur aan singer-songwriters op de proppen.

PIETER DEKNUDT: Mark E. Everett is niet verwend door het leven: hij trof zijn vader dood aan toen hij 19 was, verloor zijn zus toen ze uit het leven stapte en twee jaar later zijn moeder aan longkanker. Zijn hele muzikale carrière is één lange therapie voor hem, en eigenlijk ook voor mij. Aan de meeste songs raak je gewend, je begrijpt naderhand waarom ze je treffen. Maar Eels-nummers raken mij elke keer even hard. Niemand schrijft mooiere afscheidssongs dan hij.

DEKNUDT: Ik snap nog altijd niet hoe één enkele muzikant zoveel invloeden kan verenigen. Of hij nu gewoon op zijn gitaar tokkelt of uitpakt met twee drummers en drie saxofonisten, zijn songs blijven pal overeind staan en zijn melodieën geloofwaardig en emotioneel, maar zonder emo te zijn.

DEKNUDT: In Philadelphia speelt Tom Hanks een succesvolle advocaat die ontslagen wordt. Omdat hij aids heeft, denkt hij zelf, maar het bedrijf dat hem afdankt ontkent dat. Het personage van Hanks spant een rechtszaak in en wint die, maar sterft uiteindelijk. Bij die anticlimax hoort een licht nummer van Neil Young, zo niet-droevig dat het net heel droevig wordt. Alsof je een tragere versie van Walking On Sunshine op een begrafenis zou spelen.

DEKNUDT: Alleen al dat pianopatroontje is verstilde, tijdloze perfectie. Het lijkt op het eerste gezicht gewoon door te gaan, maar het flirt op een heel mooie manier met het tempo. Alsof de pianist wel een metronoom naast zich had staan, maar die ten gepasten tijde gewoon negeerde.

***

JOHANNES GENARD: Een b-kantje, dat op zijn compilatieplaat Orphans: Brawlers, Bawlers & Bastards stond. Vooral de akkoordenprogressie vind ik ongelooflijk schoon en troostend. Het is het eerste liedje dat ik op de piano leerde spelen en nu speel ik het nog af en toe op soloshows.

The Beatles – Blackbird

GENARD: Dit heb ik op de begrafenis van mijn grootmoeder gespeeld. Het gaat over de rassenrelaties in het VS van de jaren 60, maar eigenlijk is het vooral een heel mooi en zacht liedje dat op veel momenten in het leven troost kan brengen.

Goran Bregovic – Ederlezi

GENARD: Op de begrafenis van mijn andere oma speelde ik met mijn broer en Nele (Paelinck, de oorspronkelijke violiste van School is Cool, nvdr.) deze Roma-traditional. Bregovic is een van de vele muzikanten die dit nummer, dat van oorsprong de terugkeer van de lente begeleidt, heeft bewerkt. Het zit hem voor mij in de combinatie van het triestige melodietje en de uplifting akkoorden.

***

SENNE GUNS: Op mijn eigen begrafenis wil ik het liefste jazz en klassieke horen, zoals dit ingetogen werk. Zonder woorden, maar met een paar heel wringende nootjes. Hij heeft het nooit live willen spelen, om de magie van de opname niet te verbreken.

GUNS: Iedereen weet dat Beethoven doof werd tijdens de laatste jaren van zijn leven, maar in de werken die hij in die periode schreef, hoor je dat ook. Hij gaat hier heel laag in de piano, in een register dat normaal gesproken onbespeeld blijft. Van die donkere, onbekende geluiden gaat een enorme tragiek uit.

GUNS: Als iemand een mooi leven heeft gehad, mag dat weerspiegeld worden in de muziek op de uitvaart, vind ik. En niemand kan op zo’n triestige manier zingen dat het leven fantastisch is als Mark Linkous.

GUNS: Het hangt natuurlijk een beetje van de omstandigheden af of het past, maar op mijn begrafenis moet er alleszins ruimte zijn voor absurditeit. ‘You can still hear Beethoven,but Beethoven cannot hear you’: het ideale tegengif voor als iedereen kapot is van Sparklehouse en consorten.

***

WANTHANEE WADNGAM: Ik ben niet van al haar nummers grote fan, maar deze song is voor mij toegankelijker dan de rest. Björk zingt over the gate, het gat in haar lichaam waaruit ze uiteindelijk liefde kan geven na, wat ik denk, het vergeven van haar verloren liefde. Het gevoel van zo’n ‘gat’ in je borst heeft iedereen wel eens ervaren en de manier waarop ze het brengt, maakt het maar als te geloofwaardiger. Daarnaast ben ik een enorme fan van de klassieke invloeden die ze heeft gebruikt in haar laatste album.

WADNGAM: Volgens mijn huisgenoten is het een te voor de hand liggende keuze, maar net daarom heb ik het nummer gekozen. De thematiek is zwaar, maar Maaike zingt het enorm zacht. Daardoor krijg je een veilig gevoel, het gevoel dat het ‘eigenlijk allemaal ok is’, en word je, zonder echt te weten waarover het gaat, meegesleurd in het verhaal. Zelf heb ik het nummer op verzoek van een vriendin gezongen op de begrafenis van haar vader. Elke keer als ik het hoor, brengt het me terug naar dat moment.

WADNGAM: Dit nummer hoor je op het einde van La La Land en eigenlijk moet je de film hebben gezien om de muziek helemaal te vatten. Spoiler alert dan maar. (lacht)

Het verhaal toont twee jonge dromers in Los Angeles die elkaars pad kruisen en uiteindelijk de onmogelijke keuze moeten maken tussen het volgen van hun droom en de liefde. Ze verliezen elkaar uit het oog en komen elkaar op het einde van de film weer tegen. Dan hoor je dit nummer spelen op de achtergrond, terwijl getoond wordt hoe het had kunnen zijn mocht alles goed zijn gegaan. Het nummer gaat dus over het leven, het verleden, verlies en de toekomst. Hoe iets had kunnen zijn en hoe het uiteindelijk is afgelopen. Vanuit die gedachte is het nummer op veel verschillende situaties toepasbaar.