Antony Hegarty, u bekend als de androgyne stem van Antony and the Johnsons, laat zich sinds kort aanspreken met Anohni en mevrouw Hegarty. En als haar nieuwe zelve windt Anohni er geen doekjes om: nieuwe plaat Hopelessness, zonder The Johnsons maar met Hudson Mohawke en Oneohtrix Point Never, is haar meest intense en politiek geladen album ooit. ‘Obama die zich onder de rock-‘n-rollers mengt en hen loopt te vertellen hoe geweldig Amerika wel niet is: degoutant.’
‘I fucking love Berlin.’ Anohni, in het Verenigd Koninkrijk geboren maar in de VS getogen, opent het keukenraam en steekt haar neus buiten. ‘New York, waar ik woon, is altijd een beetje een rat race voor mij. Ik voel me er steevast gestresseerd.’ Ze sluit haar ogen en snuift de buitenlucht op. ‘Hier kom ik tot rust.’
We bevinden ons in Anohni’s hoogsteigen, tot een bescheiden kunstatelier verheven optrekje, net buiten het centrum van het Berlijnse Kreuzberg en vlak aan het plaatselijke boeddhistische centrum Buddhistische Tor. Struis gebouwd, pekzwart lang haar en dito gewaad: mevrouw Anohni Hegarty ziet er nog precies hetzelfde uit als meneer Antony Hegarty enige tijd geleden. ‘One day I’ll grow up, I’ll be a beautiful woman, one day I’ll grow up, I’ll be a beautiful girl’, zong Antony op I Am a Bird Now, de met Mercury Prize bekroonde plaat waarmee hij en zijn barokpopgezelschap The Johnsons in 2005 doorbraken.Hegarty is nog steeds dezelfde transgender als toen – lees: niks geslachtsoperatie – hij heeft gewoon een andere naam aangenomen.
Sinds november vorig jaar resideert Anohni zo’n beetje in Berlijn. Niet om muziek te maken, wel om een expo voor te bereiden: My Truth, vanaf komende zomer te bezoeken in Bielefeld, in Nordrhein-Westfalen. Ze zal er eigen schilderijen, tekeningen en sculpturen van de laatste tien à vijftien jaar tonen, alsook het werk van drie kunstenaars die ze haar mentors noemt: schilder-sculptuurbouwer James Elaine uit de VS, en wijlen de Amerikaanse fotograaf Peter Hujar en de Japanse danser Kazuo Ohno.
Haar atelier zelf krijgen we niet te zien – ‘véél te rommelig daar’ – dus ploffen we neer in de zetel van de kleine woonkamer annex keuken ernaast.
Vergde het veel moed om je naam van Antony in Anohni te veranderen?
ANOHNI: Ik heb het lange tijd toegestaan – en oké gevonden – dat mensen me bij mijn jongensnaam noemden, dat mensen me ‘hij’ noemden. In privékringen gebruik ik de naam Anohni – het is een spirit name, zoals vele transgenders er een aannemen – al sinds midden jaren negentig, maar ik schaamde me er een beetje voor om me publiekelijk als ‘zij’ te presenteren, omdat ik mezelf wijsmaakte dat ik er niet vrouwelijk genoeg uitzag. Nu, op mijn vijfenveertigste, besef ik dat het leven te kort is om dat soort opofferingen te doen, puur uit angst of schaamte. Ik ben heel blij met mijn nieuwe naam. Hij klinkt beter dan Tony-An of Antoinette, toch?
Is de tijd nu rijper om met een nieuwe identiteit naar buiten te komen dan pakweg elf jaar geleden, ten tijde van I Am a Bird Now?
ANOHNI: Zeer zeker. Althans: binnen bepaalde gemeenschappen, inkomensgroepen en culturele kringen. Ik heb natuurlijk wel makkelijk praten. Als artiest heb ik sowieso al de aandacht van veel mensen. Bovendien is mijn verhaal anders dan dat van pakweg Caitlyn Jenner. Zij heeft een volledige transformatie doorgemaakt, terwijl niemand mij ooit anders heeft gekend dan als transgender. Ik heb mezelf altijd als dusdanig bepaald, en ben daar steeds heel open over geweest. Ik wil maar zeggen: voor sommige anderen in mijn situatie zou het wel eens veel moeilijker kunnen zijn om serieus genomen te worden. Zeker in Amerika, waar heel hard in categorieën wordt gedacht. Je wordt er als vrouwelijke of feministische artiest geacht enkel over vrouwenproblemen te praten, en als transpersoon over transproblemen. Obama en politiek, daar houd je je maar beter ver van. (zucht)‘
EN DAT DOET HEGARTY heel nadrukkelijk níét op Hopelessness, haar eerste album als Anohni, én haar eerste zonder Johnsons – hun dromerige strijkers en blazers hebben plaatsgeruimd voor bulderende beats uit de koker van Ross Birchard en Daniel Lopatin, u beter bekend als Hudson Mohawke en Oneohtrix Point Never. Nooit eerder schreef ze zulke directe, snedige en politiek geladen teksten als op deze plaat. De vooruitgeschoven single 4 Degrees, die niet toevallig bij de aanvang van de Parijse klimaattop eind vorig jaar gelanceerd werd, is een protestsong tegen de ecocide; Drone Bomb Me – check de clip met een bezwerende Naomi Campbell in de hoofdrol – stelt het Amerikaanse droneprogramma aan de kaak; Watch Me klaagt de grootschalige spionagepraktijken van de NSA aan en het atonale, bijna griezelige Obama veegt gewoon de vloer aan met de uittredende president van de Verenigde Staten.
Nee, Hopelessness is niet geschikt voor gevoelige luisteraars. Wanneer ze de songs toelicht, oogt ook Anohni zelf bij momenten een tikkeltje emotioneel, onzeker, ja, zelfs hopeloos. ‘Verveel ik je?’ of ‘wieg ik je in slaap?’ vraagt ze meermaals op verontschuldigende toon, en het hele interview lang zit ze ietwat nerveus de cover van Painting the Unseen te bekladden, een boek van de Zweedse abstracte kunstenares Hilma af Klint. Al is het toch vooral woede die zich meester van haar maakt. ‘Ik ben enorm gefrustreerd door de morele standaarden die de VS hanteren met betrekking tot de doodstraf, dronebommen, martelingen… Het is walgelijk, en druist zéér fel in tegen wat ik destijds, als een twintigste-eeuws Brits jongetje, geleerd heb over ethiek. De Amerikanen – én de Britten, want die hebben evenzeer boter op het hoofd – doen dezer dagen helemaal niets voor al die gedesoriënteerde vluchtelingen, bijvoorbeeld. Nochtans is een goed deel van die vluchtelingenstroom in vele opzichten te wijten aan het Amerikaanse buitenlandbeleid. Dat de Amerikanen al vijfentwintig jaar lang oorlog voeren in het Midden-Oosten heeft radicale groeperingen als IS gecreëerd! Duitsland heeft wél een miljoen vluchtelingen toegelaten, en werd daar nog voor op de korrel genomen ook. Velen veronderstelden dat de Duitsers dat deden om er op de een of andere manier financieel gewin uit te halen, terwijl het duidelijk om een humanitair gebaar ging.’
Je gaat erg ver in je kritiek op de VS. ‘Execution, it’s an American dream’, zing je ergens.
ANOHNI: De Amerikanen zijn heel goed in het beschuldigen en het schuldig verklaren van anderen. Terwijl iemand als Anders Breivik een eerlijk proces kreeg in Noorwegen – dat land heeft zich zelfs hardop afgevraagd wat eventueel zijn aandeel was in de stoornis van die mens – is in de VS de houding: wie ons pijn doet, moet uitgesloten worden uit de maatschappij en mag gerust geëxecuteerd worden. Als ik over de VS zing, heb ik het meestal over het land, maar soms gebruik ik het woord Amerika ook gewoon als een soort metafoor voor een bepaald geheel van waarden. Neoliberale, kapitalistische waarden, bijvoorbeeld, waarmee men mensen wil manipuleren om tegen hun eigen belangen in te stemmen. Dat zie je nu in Duitsland ook gebeuren: velen stemmen er tegenwoordig op een nieuwe rechtse partij (Alternative für Deutschland, nvdr.), tegen beter weten in. Zo is het in de VS ook met Donald Trump. Hij maakt de arme blanke mensen die zonder onderwijs, werk en onderdak zitten als gevolg van de trickle-down-economie – die de Republikeinen met Ronald Reagan in de hand hebben gewerkt – wijs dat de migranten hun jobs afpakken. Alsof die corporate puppet van een Trump iets geeft om hun jobs, hij is de éérste die geprofiteerd heeft van de trickle-down-economie (waarin je de rijken fiscaal zo veel mogelijk met rust laat, vanuit het idee dat je zo meer welvaart creëert, die uiteindelijk naar beneden doordruppelt, nvdr.). Maar die mensen zijn – net zoals de Duitsers toen ze Hitler verkozen – gefrustreerd, en zien in Trump een autoritaire leider die hen weer op het rechte pad kan helpen.
Waarom moet ook president Obama het zo ontgelden op je plaat? Je hebt een song expliciet naar hem genoemd, waarin je bepaald niet mals voor hem bent.
ANOHNI: Ik ben erg teleurgesteld in zijn gebrek aan transparantie, zijn dronecampagne en zijn gebruik van onethisch geweld. Het was degoutant hoe hij zich onlangs, met dat fake progressieve aura rond zijn persoon, tussen de jongeren en de rock-‘n-rollers mengde op het South by Southwestfestival in Texas en hen stond te vertellen hoe geweldig Amerika wel niet is. Hoe kun je zoiets beweren, terwijl je buitenlandbeleid de westerse wereld besmet en zijn land elke dag blijft bijdragen aan de klimaatopwarming en zo onze planeet naar de knoppen helpt? We hebben Obama verkozen omdat we een revolutionaire leider wilden, iemand die het systeem zou veranderen. Maar acht jaar later is het systeem nog altijd hetzelfde. En het ergste van al is: wij burgers draaien er op een haast infantiele manier in mee. Hebben we ooit een papier ondertekend waarin we toestemming geven om de hersenen van onze vijftienjarige kinderen te laten programmeren door computersoftware? We zijn verknocht aan technologie, net zoals we verknocht zijn aan olie en benzine. Ze hebben ons er verslaafd aan gemáákt. Met de native Americans deden ze het ook zo: ze gaven hen suiker, tabak en alcohol, maakten hen verslaafd opdat ze zouden hunkeren naar meer. De vraag die ik mijzelf nu stel is: hoe kan ik me, als iemand die verslaafd is aan precies diezelfde dingen, nog van dat systeem losrukken, of op zijn minst een dialoog aangaan?
Je eigen gedrag in vraag stellen: ook dat doe je voortdurend op Hopelessness.
ANOHNI: Inderdaad. In songs als 4 Degrees en Crisis spreek ik in de eerste persoon, en neem ik mijn eigen medeplichtigheid grondig onder de loep. Want welke persoon ik ook denk of hoop te zijn, in werkelijkheid ben ik óók een consument, een belastingbetaler, een reiziger, een vervuiler. Als we ons, op persoonlijk én op maatschappelijk niveau, allemaal bewust zouden worden van wie we zijn en wat we aan het doen zijn, in plaats van het te ontkennen, dan is er misschien nog hoop op verandering. Maar dat zal niet simpel zijn, want de Amerikaanse media verspreiden niets dan leugens, in een poging de werkelijkheid te politiseren. Volgens de Amerikanen bestaan er namelijk twee versies van de waarheid: een progressieve en een conservatieve. In mijn ogen is er maar één realiteit, en dat is de fysieke. Dat het in februari een historische twee graden warmer was dan het had mogen zijn op het noordelijke halfrond, is voor mij een fysieke realiteit. Maar de Amerikanen zullen er wel weer een draai aan geven. Het zou verboden moeten zijn om over iets als de klimaatopwarming te liegen. Dat had dertig jaar geleden al verboden moeten zijn, zoals het in Duitsland illegaal is om over Hitler te liegen. De klimaatverandering is veel gevaarlijker dan Hitler ooit geweest is. Hitler heeft enkele miljoenen mensen vermoord, de opwarming van de aarde gaat ons op het einde van de rit allemáál uitroeien, als een virus. Daarom ook dat ik huiver bij uitspraken van iemand als Stephen Hawking, die zegt dat ‘de toekomst van de mensheid in de kolonisatie van andere planeten bestaat’. You can’t believe the shit that these scientists say. In plaats van naar een dorre planeet te trekken waar geen zuurstof is, zouden we beter eerst het paradijselijke leven op aarde proberen te redden. En daarom wordt het tijd dat we stoppen met de politisering van de werkelijkheid en over de échte, fysieke realiteit beginnen te praten. Voor alle duidelijkheid: ik ben er niet op uit om mensen met deze plaat op andere gedachten te brengen – ik weet dat dat onmogelijk is – maar ik wil wél actie ondernemen, de discussie en dialoog aanwakkeren.
ANOHNI WANDELT OPNIEUW naar het raam en hapt naar lucht. ‘Poeh, dit is intens. Sorry dat ik zo aan het ranten ben.’ Misschien moeten we het even over dancemuziek hebben, probeer ik de sfeer te breken. Ze barst in lachen uit.
Hopelessness is een electronicaplaat, die je met Ross ‘Hudson Mohawke’ Birchard en Daniel ‘Oneohtrix Point Never’ Lopatin hebt gemaakt. Waarom niet met The Johnsons?
ANOHNI: Ik heb altijd al over grote thema’s gezongen: feminisme, genderidentiteit, ecologie… Bij Antony and the Johnsons verpakte ik die krachtige boodschappen in melancholische, poëtische en pastorale songs. Belachelijk passieve songs, bij nader inzien. De lyrics op deze plaat zijn scherper, ze zitten vol woede. En zoals je weet, is woede iets heel energieks, het tegenovergestelde van passiviteit. Vandaar geen pastorale setting deze keer – dat zou gewoonweg niet gewerkt hebben – maar wel energieke elektronische klanken. De shit van Daniel en vooral Ross is echt euforisch, jubelend en feestelijk, en vormt zo het perfecte tegengewicht voor de haast manipulatieve politieke teksten. Je zou Hopelessness kunnen zien als een soort Trojaans paard: de muziek is hedendaags geproducet en luistert daardoor lekker weg, maar de teksten zijn uitdagender dan je van mij gewoon bent.
OF ZE NOG WEL EENS ANTONY genoemd wordt, willen we nog weten. ‘Ja, en dan heb ik meestal niet door dat ze het tegen mij hebben! Nee, ik moet toegeven: soms neem ik zelf ook nog wel eens de naam Antony aan. Als ik heel slecht gezind ben en een bossy toon aansla. (lacht)‘
Wat nu met de bandnaam Antony and the Johnsons?
ANOHNI: Daar heb ik nog niet bij stilgestaan. Als ik heel eerlijk moet zijn, ik heb die groepsnaam altijd al gehaat. Ik heb hem destijds bedacht naar analogie met Marc and the Mambas, mijn favoriete band toen ik een tiener was (met Marc Almond van Soft Cell, nvdr.). Ik kon toen gewoon niks beters verzinnen. Het was bedoeld als een interimnaam, maar ik ben er niet meer af geraakt.
Maar ik denk dat ik, mocht ik nog eens met The Johnsons op tournee gaan, die bandnaam wel zou behouden, als een soort relikwie. Het is iets historisch, zoals James and the Giant Peach of David en Goliath. En het zal tijdens concerten ongetwijfeld tot grappige aankondigingen leiden. ‘Hier is Anohni, leadzangeres van Antony and the Johnsons.’ (lacht)
‘Mocht ik nog eens met The Johnsons gaan spelen’: dat is geen certitude?
ANOHNI: Op dit moment ben ik daar niet mee bezig. Misschien is mijn potentieel op het gebied van pastorale ballads schrijven wel helemaal uitgeput. Het meeste van de tijd doe ik dat gewoon niet meer. Ik heb de voorbije jaren het voorrecht gehad om met geweldige orkesten te mogen samenwerken, wat spannend én leuk was. Maar eerlijk: ik luister helemaal niet naar symfonische muziek. Nooit gedaan, trouwens, want ik ben opgegroeid met electronica – Yazoo en consorten. In het Londen van midden de jaren tachtig, na The Batcave (legendarische vroege gothclub, nvdr.) en de deathrock maar voor de kamermuziek, was het even heel erg punky om naar violen te grijpen. Maar intussen zijn violen en strijkers al enkele jaren zéér queasy. Ik geef geen ene moer meer om een berg strijkers. (lacht) Strijkers zijn zo verdomd sáái.
HOPELESSNESS
Op 6/5 uit via Rough Trade. Anohni speelt op vrijdag 24/6 in de AB, Brussel. Alle info: abconcerts.be.
DOOR MICHAEL ILEGEMS
‘PRIVÉ GEBRUIK IK DE NAAM ANOHNI AL TWINTIG JAAR, MAAR IK SCHAAMDE ME ER EEN BEETJE VOOR OM ME PUBLIEKELIJK ALS ‘ZIJ’ TE PRESENTEREN. IK MAAKTE MEZELF WIJS DAT IK ER NIET VROUWELIJK GENOEG UITZAG.’
‘DE KLIMAATVERANDERING IS VEEL GEVAARLIJKER DAN HITLER OOIT GEWEEST IS. HET ZOU VERBODEN MOETEN ZIJN OM OVER ZOIETS TE LIEGEN.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
