‘Pollepels tegenover kogels, de koekenpan als wapen tegen malaise en onrecht’

In Chili heeft een zangeres een virale hit beet met #CACEROLAZO, schrijft Knack Focus-redacteur Jonas Boel. ‘Een protestsong over protest, mét het geluid van protest’.

Misschien was het u al opgevallen, maar er wordt nogal wat geprotesteerd tegenwoordig. Vanuit verschillende wereldhoeken waait ons een hete herfst tegemoet.

In Barcelona kwamen tienduizenden Catalanen op straat, om te protesteren tegen de jarenlange celstraffen voor politici die mee aan de basis lagen van het onafhankelijksreferendum. Op sociale media delen bewoners beelden van hevige rellen en extreem politiegeweld. Over de actie van Exctintion Rebellion in Brussel hoef ik u niks meer te vertellen. Ook in Ecuador gaat het ook hard tegen onzacht, tijdens grootschalige protesten tegen bezuinigingsmaatregelen. In de hoofdstad Quito bestormden boze burgers zelfs het parlement.

Het geluid bij die al dat straatrumoer is voornamelijk dat van sirenes, traangasgranaten en gebroken glas. Soms stijgen er boven de barricades en charges ook andere geluiden op. Zo circuleren in Hongkong, waar de protesten tegen de politieke inmenging van China inmiddels hun achtste maand ingaan, verschillende protesthymnes.

Eentje is een klassieker, die in Hongkong al de ronde doet sinds de vorige protestgolf in 2014: Do You Hear The People Sing? uit de musical Les Misérables. À la volonté du peuple, zoals de originele, Franse versie heet, werd door het Chinese regime gebannen van alle streamingdiensten en groeide daarmee vanzelf uit tot een geuzenlied op het dwarsliggende schiereiland.

Ook in Libanon is het onrustig, met Beirut als het grootste toneel van hevige protesten tegen de regering van premier Saad Hariri. Het brandt soms het in de straten en hangt er revolutie in de lucht, maar evengoed wordt er gefeest. Op sommige pleinen zwepen dj’s de massa op met housebeats. Het ‘officiële’ (aangebrande) protestlied Hela, Hela, Hela Hela Ho, Gibran Bassil kes emmo, gericht aan minister van buitenlandse zaken Gibran Bassil, weergalmt door de straten als triomfantelijke voetbalkoren. De melodie is gebaseerd op het refrein van Ya Mustafa, een Midden-Oosterse hit die in Europa vooral bekend is in de versie van de Libanese zanger Bob Azzam.

En dan is er Chili, waar onlusten sinds vorige week al aan tien mensen het leven kostte, nadat protest uitbrak over verhoogde tarieven op het openbaar vervoer. Hier geen dj’s of musicaladaptaties, maar het geluid van de cacerolazo, naar het Spaanse woord cacerola, kasserollen in het schoon Vlaams. De huis-, tuin- en (vooral) keukenvariant van protestmuziek dus, op de luidruchtige maat van potten en pannen. Straatkabaal voor de één, muziek in de oren van elke dissident, activist en betoger. Van Argentinië tot Canada, van IJsland tot Puerto Rico: de voorbije jaren groeide dit type ketelmuziek uit tot de ultieme soundtrack bij burgerprotest.

Ook in Turkije, toen de geplande heraanleg van het Gezi Park in 2013 de aanleiding was voor een volksopstand tegen toenmalig premier Recep Tayyip Erdogan. Toen het traangas veel mensen weer naar hun huizen dreef, namen ze daar pan en pollepel ter hand en protesteerden ze op hun balkons koppig door. Terwijl de staatsmedia de omvang van het straatprotest doodzweeg, weerklonk elke avond om negen uur ’s avonds een kakofonie van kasserollen, als een sociaal netwerk van verzet over alle daken heen.

In Chili, waar ze al sinds de jaren 80 geoefend zijn in dit soort protest, krijgen ze momenteel aanmoediging van Ana Tijoux, een Frans-Chileense zangeres die onder meer Thom Yorke tot haar fans mag rekenen. In het maandag via sociale media uitgebrachte #CACEROLAZO samplet Tijoux het typische kopergeklater, terwijl ze de machthebbers in Santiago de mantel uitveegt. Een protestsong over protest, mét het geluid van protest.

Terwijl her en der het debat over de zin en onzin van burgerlijke ongehoorzaamheid woedt en ook geweldloze protestbewegingen onder druk staan, kan de pollepel een krachtig symbool zijn, over de generaties heen. De koekenpan als onschuldig wapen tegen malaise en onrecht, of ‘pollepels tegenover kogels’, zoals Ana Tijoux zingt. ‘Cuchara de palo/ Frente a tus balazos’. U hoeft er niet eens de deur voor uit, en het swingt een pak meer dan dat ellendige ‘clap for climate‘.