Lous and the Yakuza, Mens van het Jaar: ‘Zonder lijden geen schoonheid? Onzin’

Ze bracht het strafste Belgische debuut van het jaar uit, mocht als eerste Belg ooit optreden bij Jimmy Fallon, zag haar gezicht op een billboard op Times Square belanden, kreeg een namecheck van Madonna, een interview in The New York Times en was tussendoor een van de organisatoren van de Black Lives Matter-optocht in Brussel. 2020 was niet voor iedereen een jaar om snel te vergeten.

De verwachtingen rond Lous and the Yakuza (24) waren dit jaar niet bepaald laaggespannen. Toen ze eind 2019, schijnbaar uit het niets, voor het eerst van zich liet horen met Dilemme, een mix van trap en chanson, deed ze dat met mooie referenties. Ze deelde een producer met Rosalía, een vriendschap met Damso, een management met Angèle en een label met Beyoncé.

Qua introductie was dat bepaald indrukwekkend.

En dan was er nog haar persoonlijk verhaal, dat net iets langer bleef hangen dan de bio van de doorsnee debutant. Marie-Pierra Kakoma, zoals ze officieel heet, werd in 1996 geboren in Congo als dochter van twee vooraanstaande dokters. Op haar vierde verhuisde ze naar België. In 2005 trok het gezin naar Rwanda, een land dat de trauma’s van de genocide volop aan het verwerken was. Ze kon er niet aarden en verhuisde op haar vijftiende met haar zus weer naar België. Zonder ouders, maar met een plan: ze wou zangeres worden. Zodra ze in ons land was, spamde ze Columbia Records met mails. Tevergeefs.

Haar ouders waren niet opgezet met haar carrièreplannen en stopten met haar te ondersteunen toen ze achttien was. Ze kwam in financiële problemen, raakte haar appartement kwijt en leefde maandenlang op straat. Ondertussen bleef ze wel muziek maken als Lous and the Yakuza. (Lous is een anagram van soul, yakuza verwijst naar de Japanse maffia en haar liefde voor manga’s, maar vooral naar de oorspronkelijke betekenis van het woord: loser. Lous en haar losers, dus.) Met succes: een Franse manager stootte op haar Soundcloud en begon met haar te werken. Op haar 22e tekende ze bij Columbia Records, het iconische label van onder meer Beyoncé en Bob Dylan – dit keer hadden ze de mails wel gelezen. Met de hulp van El Guincho, de producer van Rosalía, vond ze ook het geluid waar ze naar op zoek was.

Dat klonk al als een sprookje, zij het dan een grim, maar dit jaar schreef Lous and the Yakuza er nog een nieuw hoofdstuk bij. Haar debuutalbum Gore, geproduceerd door El Guincho, deed het schijnbaar onmogelijke: de verwachtingen inlossen. Zelden klonk een Belgisch debuut internationaler. Zelden had een debutante meer te vertellen. ‘Ik wil dat mensen de realiteit begrijpen van hoe het is om een zwarte jonge vrouw in Europa te zijn’, zei ze. Kolonialisme, seksueel geweld, prostitutie: ze verweeft het allemaal met haar muziek. Gore, een referentie aan het filmgenre, verwijst naar hoe ze naar dat verleden kijkt: niet als naar een dieptriest sociaal drama, maar als naar een over the top Tarantinofilm met rondspuitend bloed.

‘Zo slecht als 2015 was, zo gigantisch moet 2020 worden’, zei ze eind vorig jaar in De Morgen. Ook met haar profetische kracht bleek niets mis. Het is gek om vast te stellen. Toen Stromae The New York Times haalde, stond dat hier in alle kranten te lezen. De passage van Selah Sue in het Franse Taratata zat prominent in haar Belpop-aflevering. Toen Black Box Revelation bij David Letterman mocht passeren, werd dat overal opgepikt. Lous and The Yakuza deed in 2020 al die dingen in één jaar tijd zonder dat er veel ophef over was. Belgen die iets voorstellen in het buitenland: het begint blijkbaar te wennen.

Blij dat er toch íémand een goed 2020 heeft gehad.

Lous:(lacht) 2020 was vooral een raar jaar. Alles wat er gebeurde, goed of slecht, was tegelijk heel absurd en heel spectaculair. Ik heb niet het gevoel dat er iets normaals gebeurd is het voorbije jaar.

Juli in het bijzonder was onwerkelijk. Het begon met Chloé, dat me vroeg voor zijn nieuwe campagne. De week erop belde Louis Vuitton met dezelfde vraag. Dan kreeg ik het aanbod voor The Tonight Show van Jimmy Fallon en hing Louis Vuitton opnieuw aan de lijn, dit keer voor Vanity Fair. En ondertussen ben ik nog voor een grote Amerikaanse videosessie gevraagd waar ik nog niks over mag zeggen. Eenendertig dagen lang leek het alsof ik een magische telefoon had, die alleen maar fantastisch nieuws bracht. En dat was maar één maand van 2020.

Het jaar begon ook niet slecht. In februari postte Madonna een video van haar twee jongste kinderen, die dansten op jouw Tout est gore. In maart schreef Issa Rae, de vrouw achter Insecure, ‘Oh wow, I found mon amour’ boven een link naar jouw videoclip. Doet dat soort lof je iets?

Lous: Ik was vooral verrast. Ik bedoel: Madonna weet wie ik ben. Madonna heeft mijn naam ingetikt in de zoekbalk van Spotify. Madonna heeft een video gemaakt met mijn muziek en die op Instagram gedeeld. Dat waren niet meteen dingen die ik verwacht had. Maar verder ben ik zelden echt starstruck. Voor mij is iedereen gelijk. Ik zal nu heel verwend klinken, maar: het maakt me even blij en dankbaar als wanneer iemand random over mij tweet.

Ik was wel blij dat net haar tweeling op mijn muziek danste. Haar jongste dochters zijn geadopteerd uit Malawi, hebben een donkere huid en wonen in Portugal. Het is fijn om te zien dat zij de weg vinden naar mijn muziek. Want geloof me: als jong, zwart meisje in Europa zijn er niet veel artiesten om naar op te kijken die er zoals jou uitzien. Misschien twee of drie. Terwijl het zo belangrijk is, zeker voor jonge mensen.

Tout est gore moest het laatste opstapje worden naar Gore, je debuutplaat die in het voorjaar zou verschijnen. Het is anders gelopen.

Lous: Eerst zou de plaat uitkomen in februari. Vervolgens in maart. Dan in juni. Uiteindelijk is het oktober geworden. Twee weken voor alle platenwinkels moesten sluiten. (lacht) Nu goed, ik zal niet klagen. Er zijn belangrijker zaken tijdens een wereldwijde pandemie.

Hoe heb je de lockdown doorgebracht?

Lous: Opnemen. Ik denk dat ik veertig songs heb opgenomen met mijn engineer. En ik werk ook als ontwerper. Ik ben bezig aan een gebouw in Brussel. Daar is ook veel tijd in gekropen.

Jij ontwerpt gebouwen?

Lous: Ik werk ook als designer, ja.

Je lijst met professionele activiteiten blijft maar uitbreiden. Je bent ook al muzikant, model, schilder, activiste en werkt aan de bouw van een veldhospitaal in Rwanda. En had je onlangs niet een liefdesbrievenroman geschreven?

Lous:(lacht) Klopt. Ik ben al aan een nieuw boek bezig – eentje dat gepubliceerd zal worden. Fictie, ja. Mijn muziek is al autobiografisch genoeg.

Het helpt dat ik niet slaap. Ik heb te veel energie. De enige manier voor mij om in slaap te vallen is een film opzetten. Twee minuten en mijn ogen vallen dicht. Anders is dat onmogelijk. Verder heeft het vooral te maken met discipline en organisatie. (laat haar gsm zien) Kijk, dit is mijn planning voor november. Elk uur is opgevuld. Alles heeft een kleurcode. Blauw wil zeggen dat ik in een ander land zit. Zo hou ik mijn hoofd helder.

Organisatie is alles. Ik lees bijvoorbeeld als een maniak. Ik koop twintig boeken per week, vooral comics. Maar ik lees alleen als ik onderweg ben – het voorbije jaar heb ik heel veel gependeld tussen Berlijn, Parijs en Londen. Volgende week heb ik twee weken vrijaf: wel, ik ga twee weken schilderen in de Ardennen.

Toen je zeven was, schreef je al tien nummers per dag, las ik.

Lous: Ik weet ook niet goed hoe dat komt. Ik vermoed dat ik altijd al een behoefte heb gehad om mezelf uit te drukken. Ik snap alleen niet waarom dat zo veel en op zo veel verschillende manieren moet. (lacht) Mijn management denkt dat het een soort innerlijke noodzaak is. Dat het een kwelling is. Maar dit leven pijnigt mij niet. Ik doe dit gewoon graag.

Minder geweten: in juni was je ook een van de organisatoren van de Black Lives Matter-optocht in Brussel.

Lous: Ik zat al dagen gefrustreerd naar het nieuws uit de VS te kijken. In een opwelling heb ik op mijn Instagram opgeroepen om op 7 juni naar Brussel af te zakken. Een oproep aan iedereen die het iets kon schelen wat er in de wereld aan het gebeuren was.

Black Lives Matter betekent hier iets anders dan in de VS. De problemen zijn anders, maar ze zijn wel echt. Om een voorbeeld te geven: twee jaar geleden ging mijn zus naar Pukkelpop voor Kendrick Lamar. Mensen in het publiek zongen ‘Handjes kappen, de Congo is van ons’ naar haar en gooiden met bier. Je zal die video ook wel gezien hebben.

Was dat jouw zus?

Lous: Mijn kleine zus, ja. Ze is echt getraumatiseerd teruggekomen van dat festival.

Maar je hebt ook subtielere, meer systemische vormen van discriminatie. De laatste keer dat ik een huis zocht, heb ik 37 appartementen bezocht en ben ik 37 keer afgewezen. En dat had alleen met mijn afkomst te maken. Ze geven dat zelfs bijna toe. ‘Ik ben rijker dan jij’, zei ik lachend tegen een van die verhuurders. Zijn antwoord was: ‘Dat is niet het probleem. Je bent 22. En we weten niet waar het geld vandaan komt.’ Dat was… wow.

Daarom wou ik mijn schouders onder Black Lives Matter zetten. Onderwijs, de huizenmarkt, gezondheidszorg, bewustzijn: er kunnen op heel veel vlakken nog dingen veranderd worden.

Je hebt tijdens de optocht ook een speech gegeven over liefde. ‘Il faut s’aimer, bordel!’

Lous: Dat klonk cheesy, ik weet het, maar dat was het niet. Als je elke dag met die mentaliteit in het leven staat, zullen de dingen ook echt veranderen. Cool is het niet, maar die boodschap is belangrijk. Black Lives Matter mag geen zwart sektarisme worden. Het moet een open beweging blijven.

Het waren rare omstandigheden om net díé speech te geven. Ik was er om een boodschap van liefde te brengen, maar daarvoor moest ik op het podium omringd worden door security. Nog een van die momenten waarop 2020 geen steek leek te houden.

Had je je eigen security bij?

Lous: Ja. Zodra ik op Instagram gepost had over de optocht, begon ik doodsbedreigingen te krijgen. Een maand later kreeg ik er nog. ‘Ik breek ’s nachts bij je binnen en kom je wurgen.’ ‘Ik zal je vinden tijdens de optocht en ik steek een mes in je keel.’ Dat soort dingen. Mijn team was er niet gerust op en heeft security ingehuurd. Een hele rare ervaring: ze maken een analyse van de dreiging. Van wie de bedreigingen stuurt, hoe geloofwaardig ze zijn, welke gezichten ze moeten memoriseren.

Het is ook alleen maar wanneer je je uitspreekt over racisme, dat je ontdekt dat dat soort racisten bestaan. Als je een goed persoon bent, zijn de meeste mensen rondom jou ook goed. Ik heb zelf ook geen vrienden die racistisch zijn. Maar dat wil niet zeggen dat racisme niet bestaat. Zeker als je niet zwart bent, krijg je het gewoon niet te zien.

In de media werd Black Lives Matter al snel gereduceerd tot een vermoeiend, opgeklopt debat over standbeelden en Leopold II. Hoe kijk je een half jaar later op de verwezenlijkingen terug?

Lous: Die standbeelden konden ons geen fluit schelen. Dat zijn maar details. Waar we het over wilden hebben zijn toegang tot gezondheidszorg, huisvesting, kennis over ons koloniaal verleden. Het ging om bewustzijn. En op dat vlak heeft de beweging enorme impact gehad. Ik merk heel hard aan mensen in mijn omgeving dat ze anders zijn gaan nadenken over al die dingen.

Achteraf bekeken ben ik heel trots op België voor die dag. Ik denk dat we er later op terug zullen kijken als een historisch moment. En persoonlijk heeft het mijn gemoed veranderd op een manier die ik nooit verwacht had. De maand ervoor voelde ik een stress die ik nog nooit had gevoeld. Dit was nodig .

In juli werd je gevraagd voor The Tonight Show Starring Jimmy Fallon, de grootste Amerikaanse late-night talkshow. Black Box Revelation was al bij David Letterman mogen passeren en Stromae had het tot Jimmy Kimmel Live! geschopt, maar jij was de eerste Belg in Jimmy Fallon. Hoe gaat zoiets in zijn werk?

Lous: Je krijgt een telefoontje. Zoals bij alles in 2020, blijkbaar. ‘Jimmy loves you. They would like you to perform.’

Weliswaar zonder The Roots, de vaste showband van Jimmy Fallon.

Lous: Dat was heel spijtig, ja. Gezien de omstandigheden, en zeker die in New York, was het onmogelijk om naar ginder te gaan. We hebben uiteindelijk een performance opgenomen in Parijs en die is aan het einde van het programma uitgezonden.

Wat was je idee achter die video?

Lous: Het was mijn Amerikaanse tv-debuut, dus ik wou een sterke visuele indruk maken. Het moest krachtig en mystiek zijn. Met de ploeg hebben we een performance rond een lange vlecht uitgedacht. Haar heeft een bijzondere betekenis in de zwarte vrouwelijke cultuur. Het is heel vaak gebruikt om ons klein te houden. Men heeft er een fetisj van gemaakt, het afgeknipt en verbrand. Dat laatste zelfs letterlijk: bijna al onze ouders hebben hun haar met chemicaliën verbrand om het te ontkrullen, omdat ze anders geen job vonden. In mijn video verander ik het van betekenis: wat bedoeld was om me te schaden, is nu mijn instrument van macht.

Er keken drie miljoen Amerikanen naar de uitzending. Het moet gek zijn: op het YouTube-kanaal A Colors Show, in het Franse Taratata en bij Jimmy Fallon stond je dit jaar herhaaldelijk voor miljoenen kijkers, maar voor een livepubliek van 100 mensen spelen was er niet bij.

Lous: Mijn beste vriend dit jaar was een RED (een merk van digitale camera’s, nvdr.). Hij volgde mij overal waar ik kwam. Dat is mijn enige teleurstelling van dit jaar: dat ik alleen maar voor camera’s heb kunnen optreden en niet voor een publiek.

Ik zag toevallig dat je een jaar geleden mocht optreden tijdens de finale van de Italiaanse X-Factor.

Lous: Italië is mijn grootste markt. Als ik de streamingcijfers krijg, staat België pas op vier. Op drie: de VS. Op twee Frankrijk. En op één: Italië. Geen idee waarom. Ik denk dat ze het ginder ook niet zo goed snappen. Niemand spreekt er Frans.

Ik ben er op een rare manier ook bekender dan hier. De grootste sterren willen er met me werken. Tha Supreme, de Stromae van Italië, heeft een remix van Dilemme opgenomen. Ik moet er het meeste promo doen. En overal waar ik kom, word ik onthaald als Beyoncé. Heel vreemd.

Op Dazed Digital zei je dat je overweegt om ook in het Nederlands te zingen.

Lous: Ik sluit het niet uit. Ik ben nu bezig aan mijn tweede plaat en de meeste songs tot nu toe zijn in het Swahili. Ik schrijf in de taal waarin het mij het best uitkomt.

Ik heb best veel Nederlands gesproken in mijn leven. Ik heb tien jaar Nederlands op school gehad, en het begin van mijn carrière speelde zich vooral in Vlaanderen af. Ik zong toen nog in het Engels en dan word je vooral bij jullie geboekt. Ik ben zelfs een tijdje artist in residence geweest in Het Depot in Leuven. Pas toen ik in het Frans begon te zingen, is dat helemaal veranderd.

Na heel lang zoeken vond ik een video van jou uit die tijd, toen je nog als Lous speelde. Je zag er helemaal anders uit, begeleidde jezelf op een akoestische gitaar en bracht doorleefde singer-songwritermuziek.

Lous: Wat? Waar heb je die video gevonden? (lacht) Dat moet op Leuven Jazz geweest zijn. Ik was toen 18.

De meeste artiesten willen laten zien dat ze niet uit het niets komen, maar jij hebt net actief alle digitale sporen gewist. Je bent al zes jaar bezig en hebt zeven ep’s uitgebracht, maar er is zo goed als niets van dat muzikale verleden terug te vinden.

Lous: Die nummers zijn niet gewist. Ze zijn verstopt. Ooit zal ik die muziek wel vrijgeven, maar voorlopig lijkt het me geen goed idee om mensen te bombarderen met oude songs.

Ik heb veel dingen geprobeerd: een reggaeton-ep, een metal-ep, een James Blake-achtige ep. Ik wist wel wat ik wou maken, maar ik wist niet hoe ik daar moest raken. Het is een lange weg geweest, met veel repeteren, veel opnemen en de juiste mensen vinden om mee samen te werken. Maar het is wel gelukt. Thank God.

In oktober kwam met enige vertraging Gore uit, dat moeiteloos alle verwachtingen inloste. Zelden kreeg een Belgisch debuut meer internationale weerklank. Spotify zette je gezicht op een billboard op Times Square. In The New York Times verscheen een paginagroot interview. Met iD, W Magazine, Vanity Fair, Vogue en The Guardian stond je in alle juiste bladen. Hoe heb jij dat beleefd?

Lous: Heel eerlijk? Ik haatte het. (lacht) Dit zal verschrikkelijk klinken, maar dat waren de slechtste dagen van het jaar. Ik keek er nochtans zo naar uit. In mijn hoofd zou het de mooiste week van mijn leven worden, maar in realiteit was het gewoon promo na promo na promo. Als je iemand in alle bladen ziet staan, weet dan dat die persoon daarvoor dagenlang eenzaam en alleen in een hotelkamer heeft moeten zitten. Niet dat ik klaag. Dat is gewoon zo.

Het helpt niet dat Gore een autobiografische plaat is, vermoed ik.

Lous: Dat speelde mee, ja. Ik denk dat het nodig was om een album te maken over mijn moeilijke jaren. Mensen moeten weten dat je ook nog kunt slagen als je aan de grond zit. Maar ik wist niet dat mensen er vragen over zouden blíjven stellen – tot het punt waarop ik daadwerkelijk tijdens een interview aan het wenen was. Dus nee, ik weet niet of ik mijn volgende plaat nog zal baseren op de trauma’s in mijn leven.

Voor wie niet goed oplet, is Gore een misleidend album. Quatre heures du matin was lang mijn favoriete feelgoodnummer van de plaat. Tot ik naar de teksten luisterde en ontdekte dat het over een aanranding ging.

Lous: Vooral in de VS schrikken ze als ze de vertaling te zien krijgen. Gore klinkt héél anders als je geen Frans spreekt. Zeker Quatre heures du matin: door die titel alleen al denkt iedereen dat dat een feestlied is.

Stromae had destijds iets soortgelijks met Papaoutai, een nummer dat refereert aan zijn vader, die stierf tijdens de genocide van 1994, maar weinig mensen leken dat door te hebben. Het moet raar zijn om mensen te zien feesten op een nummer over je overleden vader.

Lous: Dat is de complexiteit van muziek, hè. Soms willen we dansen op onze eigen tristesse. Soms willen we lachen met onze eigen misère. Ik weet ook niet of Stromae dat zo erg vindt. Het was duidelijk zijn bedoeling om zijn verdriet te nemen en er iets uplifting van te maken.

Gore is heel autobiografisch, maar je hebt al vaak gezegd dat het geen therapeutisch of zuiverend album is. Wat is het dan wel?

Lous: Het is gewoon muziek, denk ik. Mensen hebben de neiging om muziek te mystificeren, maar voor mij is het niet meer dan dat. Het hoeft geen therapie of catharsis te zijn.

Veel mensen geven graag een betekenis aan leed. Ik snap ook waarom: je wilt weten dat je zelf niet voor niets aan het afzien bent. Dat het nut heeft. Maar ik weet niet of dat echt klopt. Alles wat er met je gebeurd is, heeft je gemaakt tot wie je bent, krijg ik vaak te horen, maar dat slaat nergens op, want vóór al dat drama was ik dezelfde persoon. Ik hoefde niet dakloos te zijn om een betere muzikant te worden. Ik hoefde de nasleep van de genocide niet gezien te hebben om artiest te willen worden. Die drive was er altijd al. Ook zonder de trauma’s.

Soms ben ik bang dat door betekenis te geven aan die trauma’s, je ze ook legitimeert. Zonder lijden geen schoonheid, weet je wel. Ik wil mensen dat idee niet afnemen, maar voor mij is dat onzin. Als achttienjarige zwarte vrouw op straat moeten leven: er is niks dat dat rechtvaardigt. Dat houdt gewoon geen steek.

Tot slot: wie is jouw man of vrouw van het jaar?

Lous: Uit België? (denkt na) Iliona, misschien? Een hele jonge Brusselse zangeres. Ze heeft nog maar drie nummers en staat nog helemaal aan het begin van haar carrière, maar voor mij was ze de ontdekking van het jaar.

Ik dacht dat je Damso zou zeggen, die dit jaar zijn status als grootste Belg in het buitenland nog eens in de verf zette. Op de dag van de release van Qalf, zijn vierde album, was hij vierentwintig uur lang de meest gestreamde artiest ter wereld.

Lous: O mijn God, ik was hem vergeten. (beschaamd) Maak hem maar mijn man van het jaar, ja.

Jullie kennen elkaar al lang, niet?

Lous: Hij is mijn beste vriend. Ik heb hem leren kennen toen ik achttien was en we allebei nog totale onbekenden waren. Hij is ook een tijdje dakloos geweest, trouwens. De eerste keer dat hij me aansprak, was om samen een nummer te maken. ‘Ik denk dat jij een grote artiest zal worden’, zei hij. Die eerste poging was niet goed. Dat nummer trok op niets. (lacht)

Later, toen ik dakloos was, is hij me komen opzoeken. Hij stak me tien euro in de handen, zei dat ik de trein naar mijn zus in Namen moest nemen en gaf me een lange speech over hoe het tijd was om terug te gaan naar de mensen die me écht wilden helpen. Hij had gelijk. Dus ja, Damso en ik gaan ver terug.

Klopt het dat ‘Je vais niquer le game’ het eerste is wat hij tegen je zei?

Lous:(lacht) Ja. En ik antwoordde ‘moi aussi’. Dat zeiden we heel vaak tegen elkaar. ‘Je vais niquer le game. Je vais niquer le game.’ Ik weet nog dat hij een jaar later een superster was in de Franse rap. ‘Wat? Zo snel al?’ dacht ik.

Maar ondertussen is het jou dus ook gelukt.

Lous: Met een beetje vertraging, ja. Niet op zijn schaal misschien, maar wel in meer landen. (lacht)