John Lennon, 40 jaar na de moord: een bizarre kruising tussen martelaar en heilige
De ‘Walrus‘, de ‘Nowhere Man‘, de ‘Working Class Hero’, de grapjas, de activist, de vredesapostel: John Lennon stond bekend als een meervoudige persoonlijkheid. Precies veertig jaar geleden werd ‘de politieke Beatle’, die ooit suggereerde dat Happiness is a Warm Gun, op straat neergeknald door een gestoorde fan.
Het bericht dat Lennon niet langer onder de levenden vertoefde, werd die dinsdagochtend op ongeloof onthaald en stuurde een even grote schokgolf door de westerse wereld als de aanslagen op John F. Kennedy of Martin Luther King. Drie weken eerder had de voormalige Beatle, na vijf jaar stilte, zijn comeback aangekondigd met Double Fantasy. Als onderdeel van de promocampagne voor die plaat hadden hij en zijn vrouw Yoko Ono die dag nog een radio-interview gegeven bij de zender RJO en in de studio de laatste hand gelegd aan de mix van Yoko’s Walking on Thin Ice.
Op maandagavond 8 december 1980 werd het stel bij de ingang van het New Yorkse Dakotagebouw, waar het een appartement betrok, om 10 voor 11 opgewacht door ene Mark Chapman. De Texaan, die John Lennon enkele uren eerder nog om een handtekening had verzocht, haalde een pistool boven en vuurde vijf kogels af waarvan er vier de artiest in de rug troffen. Bij aankomst in het ziekenhuis werd hij dood verklaard. Op 9 oktober, was hij veertig geworden.
John Lennons dood markeerde het einde van een tijdperk: de zanger liet niet alleen een artistieke maar ook een ideologische leegte na. Vanaf nu heerste het individualisme.
Achteraf bleek dat de psychotische Chapman ontoerekeningsvatbaar was. De zinloosheid van zijn daad en de afwezigheid van een aanwijsbaar motief, lieten de fans achter met een diep gevoel van machteloosheid. Andermaal werd duidelijk dat ook idolen sterfelijk waren. Een eventuele reünie van The Fab Four, waar velen op waren blijven hopen, zat er nu zeker niet meer in. John Lennons dood markeerde het einde van een tijdperk: de zanger, al jaren de spreekbuis van een generatie die de gemeenschapsidealen van de hippieperiode omarmde, liet niet alleen een artistieke maar ook een ideologische leegte na. Vanaf nu heerste het individualisme.
Groter dan Jezus
Uiteraard dankte Lennon zijn iconische status aan zijn lidmaatschap van The Beatles, een gezelschap uit Liverpool dat tussen 1959 en ’69 tot dé ultieme popgroep zou uitgroeien. Haar culturele impact valt nauwelijks te overschatten. Samen met Paul McCartney was John Lennon verantwoordelijk voor een imposante reeks catchy popliedjes die tot op heden aan het collectieve geheugen vastgekleefd zitten. Volgens het Amerikaanse blad Rolling Stone was die kerel met het ziekenfondsbrilletje zowel meest fervente rocker als het sociale geweten van The Beatles: genadeloos eerlijk en geestig tegelijk. Toen het kwartet in 1963 optrad tijdens de Royal Variety Show verzocht hij bijvoorbeeld ‘de mensen op de goedkope plaatsen in hun handen te klappen en de anderen met hun juwelen te rammelen’. Drie jaar later joeg hij in de VS de goegemeente tegen zich in het harnas door achteloos te verklaren dat The Beatles nu groter waren dan Jezus.
Lennon zorgde dus voor controverse, maar ook voor diepgang. Met songs als I’m A Loser en Help! was hij, na Dylan, één van de eerste popsterren die in zijn teksten afstand nam van de gebruikelijke popclichés en zijn eigen zwakheden en onzekerheden tot een legitiem onderwerp promoveerde. De zanger koesterde overigens een grote voorliefde voor het surrealisme en was niet vies van hallucinogene middelen. In de tweede helft van de sixties zou dat psychedelische classics opleveren als A Day in the Life, I am the Walrus, Strawberry Fields Forever en Lucy in the Sky With Diamonds of snijdend intense rocknummers, type I Want You (He’s So Heavy). ‘John was de beste songschrijfpartner die ik me kon dromen’, verklaarde Paul McCartney onlangs nog in een interview. ‘Hij had kwaliteiten die ik niet bezat en omgekeerd. We vulden elkaar aan’.
Halverwege de jaren 1960 kwam John Lennon tot het besef dat met roem ook een zekere verantwoordelijkheid gepaard ging. Rock-‘n-roll was voor hem het middel bij uitstek om sociaal onrecht aan de kaak te stellen en op dat moment was hij de enige Beatle die zich tot expliciete politieke stellingnames liet verleiden. Ook acteerde hij in How I Won the War, een satirische anti-oorlogsfilm van Richard Lester.
https://i.ytimg.com/vi/2C6ThAaxrWw/hqdefault.jpghttps://www.youtube.com/360video1.0https://www.youtube.com/user/johnlennonjohnlennon480459COLD TURKEY. (Ultimate Mix, 2020) – Plastic Ono Band (official music video HD)YouTube344
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Naarmate de jaren vorderden, werd Lennons werk almaar introspectiever. De man was een twijfelaar, een zoeker die graag experimenteerde en al schrijvend inzicht poogde te verwerven in zijn eigen drijfveren, angsten en frustraties. Na de teloorgang van The Beatles zouden zijn soloplaten steevast zijn wisselende gemoedstoestanden weerspiegelen. John Lennon werd geplaagd door een latent angstgevoel en een ondefinieerbare maar knagende pijn die hij achtereenvolgens te lijf zou gaan met oosterse religies, medicatie en heroïne. De single Cold Turkey (uit ’69), waarin hij zijn moeizame afkickproces beschreef, behoort zonder twijfel tot de rauwste en meest intense rocksongs uit de pre-punkperiode.
Schreeuwsessies
In datzelfde jaar was de voormalige Beatle getrouwd met een Japanse conceptuele artieste die hij drie jaar eerder had leren kennen. Haar tentoonstellingen en installaties getuigden van verbeelding en durf, kwaliteiten die Lennon meteen naar waarde wist te schatten. Yoko Ono werd dus niet alleen zijn geliefde, maar ook zijn muze en artistieke medeplichtige. Zo droeg ze bij tot zijn emancipatie van The Beatles, reden waarom ze door heel wat fans werd gehaat en verguisd. Vanaf nu zou authenticiteit voor het stel een alles overheersend credo worden. Volgen John en Yoko hing de kwaliteit van hun werk vooral af van de mate waarin het hun innerlijke leefwereld reflecteerde.
Lennon was, na Dylan, u0026#xE9;u0026#xE9;n van de eerste popsterren die zijn eigen zwakheden en onzekerheden tot een legitiem onderwerp promoveerde.
Uiteindelijk besloot het echtpaar in therapie te gaan bij Arthur Janov, een psycholoog die bekend werd met zijn boek The Primal Scream. Daarin betoogde Janov dat alle neuroses van de modale westerling een rechtstreeks gevolg zijn van verdrongen herinneringen en trauma’s uit diens kinderjaren. Via gewelddadige maar bevrijdende schreeuwsessies confronteerde hij zijn patiënten met hun verleden en bracht hij hen mentaal terug tot het ‘zuivere’ babystadium.
Zo leerde John Lennon dat zijn zelfvernietigingsdrang te wijten was aan het feit dat zijn moeder hem als kind verwaarloosde (ze werd overreden door een bus toen hij zeventien was) en dat zijn tante Mimi, die hem had opgevoed, hem niet echt begreep. Nu de kern van zijn psychologische problemen was blootgelegd en Lennon gesterkt, gelouterd en bevrijd uit de strijd was gekomen, documenteerde hij het graafwerk in zijn psyche op John Lennon/Plastic Ono Band. Het was een hartverscheurend werkstuk; het radicaalste en meest intense dat hij ooit zou afscheiden.
https://www.youtube.com/user/johnlennonYouTubehttps://i.ytimg.com/vi/iMewtlmkV6c/hqdefault.jpgWORKING CLASS HERO. (Ultimate Mix, 2020) – John Lennon/Plastic Ono Band (official music video HD)video1.0johnlennon270
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
De plaat, met opzet schraal en sober gearrangeerd, klonk zowel rauw als fragiel. Songs als Mother, My Mummy’s Dead, Isolation en I’ve Found Out waren allesbehalve easy listening, maar leidden wél tot een catharsis. In Working Class Hero analyseerde Lennon zijn afkomst, in God rekende hij af met de mythe van The Beatles die als een zwaar gewicht op zijn schouders drukte. Aangezien hij niet langer als een held vereerd wilde worden, deed hij afstand van zijn idolen en escapistische filosofieën. Voortaan zocht hij de waarheid alleen nog in zichzelf.
Wereldverbeteraar
Het emotionele exhibitionisme van Plastic Ono Band zorgde voor heel wat onbehagen bij zijn publiek. Op Imagine (’71) probeerde John Lennon zijn muziek dus bewust iets lichter verteerbaar te maken. Dankzij de titeltrack, een optimistisch pleidooi voor universele vrede waarin echo’s doorklonken van het eerder verschenen Give Peace A Chance, zou het tot zijn populairste langspeler uitgroeien. En ook al bevatte de plaat furieuze nummers als Gimme Some Truth of How Do You Sleep, ze bevestigde vooral Lennons imago van pacifist en wereldverbeteraar.
Maar de artiest, die ooit Revolution en Power to the People had geschreven, bleef een vat vol tegenstrijdigheden: hij werd heen en weer geslingerd tussen passieve dromerij en brandende barricades. Dat bleek uit Some Time In New York City (’72), waarin hij opvallend extremistisch uit de hoek kwam. John Lennon flirtte hier met het Trotskisme, schaarde zich achter politieke activisten als Abbie Hoffman, John Sinclair en Angela Davis en steunde de strijd van het IRA tegen het Britse kolonialisme. Hij maande zijn publiek zelfs aan de straat op te gaan om, desnoods hardhandig, maatschappelijke rechtvaardigheid af te dwingen.
https://www.youtube.com/user/ohshaith459
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
De plaat flopte, maar Richard Nixon zag Lennons ideologische strapatsen met lede ogen aan en verklaarde hem persona non grata. De Amerikaanse immigratiediensten dreigden ermee hem uit te wijzen en het zou nog tot 1976 duren eer hij een permanente verblijfsvergunning kreeg.
De meeste van John Lennons soloplaten zijn een gedetailleerde kroniek van de jaren die hij aan de zijde van Yoko Ono doorbracht. Haar invloed op zijn artistieke productie was dan ook niet minnetjes. De ‘bed-ins’ en andere excentrieke mediacampagnes ter bevordering van de wereldvrede waren háár idee. De inspiratie voor Imagine kwam dan weer uit haar boek Grapefruit, verschenen in 1964, terwijl de titel van het feministische Woman is the Nigger of the World was ontleend aan één van Ono’s uitspraken. Yoko was ook de dominante kracht binnen hun huwelijk. John beschouwde haar als zijn meerdere en in momenten van crisis was hij het die haar onderdanig om vergeving verzocht, zoals mocht blijken uit songs als Aisumasen of I Know (I Know) (allebei uit Mind Games) en Jealous Guy.
Huisman
Toch zou de relatie op een bepaald moment verzuren. In de zomer van 1973 stuurde Ono haar man zelfs de laan uit. Met zijn nieuwe vriendin May Pang trok John Lennon naar Hollywood waar hij, in gezelschap van vrienden als Elton John, Keith Moon en Harry Nilsson, uitgebreid de bloemetjes buiten zette en vaak stomdronken in het openbaar werd gesignaleerd. Na zijn achttien maanden durende ‘Lost Weekend’ keerde hij uiteindelijk met hangende pootjes terug naar de echtelijke sponde, waarna hij met lp’s als Walls & Bridges en Rock’n’Roll zijn artistieke evenwicht terugvond. Samen met David Bowie schreef hij ook de hit Fame, maar toen in 1975 zijn zoontje Sean geboren werd, trok hij zich uit het muziekmilieu terug. Anti-held Lennon, die graag de geijkte rollenpatronen doorbrak, koos er resoluut voor huisman te worden. Hij bakte brood, hield zich voltijd bezig met de opvoeding van zijn kind en spendeerde zijn dagen Watching the Wheels.
https://www.youtube.com/user/johnlennonhttps://i.ytimg.com/vi/wADRRYNHhOA/hqdefault.jpghttps://www.youtube.com/video270JEALOUS GUY. (Ultimate Mix, 2020) – John Lennon and The Plastic Ono Band (w the Flux Fiddlers)
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Toen John & Yoko in ’80 onverwachts terugkeerden met Double Fantasy zorgde dat prompt voor een media-evenement. Alleen kon je het bezwaarlijk een betekenisvolle muzikale gebeurtenis noemen. Tijdens Lennons ‘stille periode’ was de wereld nu eenmaal ingrijpend veranderd. Punk ging lijnrecht in tegen de collectivistische waarden van de sixties en de nihilistische slogan ‘No future’ stond in schril contrast met het naïeve optimisme van Give Peace A Chance. John Lennons nieuwe songs klonken braaf en een tikje sentimenteel: critici gewaagden zowaar van een ‘middle age record’. De tijd leek de nu veertigjarige ex-Beatle te hebben ingehaald.
John Lennons relevantie voor de jongere generaties lijkt te zijn afgenomen.
Intussen is hij al even lang dood als hij heeft geleefd en wordt het steeds moeilijker de legende, gevoed door talloze biografieën, te scheiden van de ware Lennon. Sinds 1980 doet Yoko Ono er alles aan om haar overleden echtgenoot van een denkbeeldig aureool te voorzien, terwijl anderen verwoede pogingen doen om zijn monument neer te halen. En zo komt de artiest vandaag over als een bizarre kruising tussen martelaar en heilige.
Opvallend is wel dat John Lennons relevantie voor de jongere generaties lijkt te zijn afgenomen. Paul McCartney treedt nog steeds op en blijft goede platen maken, terwijl de meest gestreamde song van The Beatles op Spotify, Here Comes The Sun, aan het brein van George Harrison ontsproot. Lennons populairste lied, het ietwat kleffe Imagine, heeft voor een deuk in zijn imago gezorgd. Dat hij in dat nummer, vrij radicaal, ook pleitte voor ‘no religion en ‘no possessions’ wordt al te vaak over het hoofd gezien. Maar John Lennon was ook de man van Instant Karma, Steel and Glass en kwetsbare miniatuurtjes als I’m Scared. Weinig artiesten hebben zo helder, open en direct geschreven over hun isolement, angsten en onzekerheden als hij. En misschien is dát nu net zijn grootste verdienste.
Bronnen: Rolling Stone, Esquire en The Art & Music of John Lennon van John Robertson. Naar aanleiding van wat Lennons tachtigste verjaardag had moeten worden, verscheen bij Universal onlangs de box-set Gimme Some Truth, The Ultimate Mixes.
johnlennonINSTANT KARMA! (WE ALL SHINE ON). (Ultimate Mix, 2020) – Lennon/Ono with The Plastic Ono Band344YouTube
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
