Is het einde van #OscarsSoWhite in zicht?

Maar nee, na twee opeenvolgende uitreikingen die de erelijsten alleen maar witter maakten – op Twitter samengevat als #OscarsSoWhite – won Barry Jenkins als eerste zwarte regisseur het beeldje voor Beste Film, met een film over een jonge zwarte homo. Octavia Spencer werd genomineerd voor haar bijrol in Theodore Melfi’s Hidden Figures, over de Afro-Amerikaanse vrouwen die de NASA de space race hielpen winnen. Denzel Washington regisseerde zichzelf en Viola Davis in Fences. Beiden werden genomineerd, Davis won zelfs.

Geen eendagsvliegen

Hoe wit of zwart de Oscars volgend jaar zullen zijn, is niet duidelijk. Optimisten wijzen terecht op Jordan Peeles Get Out en Mudbound van Mary J. Blige. Anderen zien, ook terecht, de avond gedomineerd worden door films van blanke regisseurs à la Todd Haynes’ Wonderstruck, Jonathan Dayton & Valerie Faris’ Battle of the Sexes en Christopher Nolans Dunkirk.

Zwart filmtalent is uiteraard niet nieuw en ook de triomfen op de laatste Oscaruitreiking kwamen niet van eendagsvliegen. Octavia Spencer duikt bijvoorbeeld dit jaar weer op in de Oscarvoorspellingen met haar rol in The Shape of Water, Viola Davis kreeg eerder al twee Oscarnominaties.

Maar wat nieuw is, is dat er met Jenkins, nadat toppers als Steve McQueen en John Singleton eerder naast de eer grepen, een zwarte regisséúr in de prijzen is gevallen, iemand die met zijn eigen verhaal de lakens uitdeelde in een grotendeels blank instituut. Het doet denken aan wat de zwarte dichter Langston Hughes in 1925 voorspelde met zijn fantastische gedicht I, Too.

Het hangt er dan wel nog van af aan welke tafel de navolgers van Hughes mogen zitten. Om écht iets te veranderen, is het niet alleen belangrijk dat Jenkins en co hun zitje veroveren in de tribune van het Kodak Theatre, waar de Oscars worden uitgereikt, maar ook dat ze dat doen in de Academy of Motion Picture Arts and Sciences, de organisatie die de Oscaruitreiking organiseert en waarvan de leden mogen stemmen.

En dat doen ze ook: in 2017 voegde de academie voor het tweede jaar op rij een recordaantal leden toe, onder wie heel wat vrouwen en niet-blanken. In de laatste twee jaar steeg het aandeel niet-blanken van 8 naar 13 procent, het aandeel vrouwen van 25 naar 28 procent.

Ed Sheeran

In de muziekindustrie verloopt het diversifiëringsproces zelfs nog sneller. Dat is logisch, want muziek is als kunstvorm laagdrempeliger. Je hebt niet meer nodig dan een keyboard en een internetverbinding om de blogosfeer te bestormen en geen enkele cultuurvorm heeft vandaag een platform dat creatief werk zo globaal en laagdrempelig kan verspreiden als Spotify dat kan.

Dat emancipatorische meesterwerken als To Pimp A Butterfly van Kendrick Lamar en A Seat At The Table van Solange – ja, Langston Hughes leeft nog steeds – voorbodes waren van meer, bleek in november nog maar eens toen de nominaties voor de Grammy Awards werden bekendgemaakt. Op 28 januari, wanneer ze worden uitgereikt, kan Jay-Z acht gouden grammofonen winnen, Kendrick Lamar, zeven, Bruno Mars zes en Childish Gambino, samen met nog enkele anderen, vijf. Allevier maken ze ook kans op de ultieme oppergaai, Album Of The Year, met Lorde als vijfde hond in het kegelspel.

Alle commentaren bij de nominatielijst waren uiteindelijk terug te brengen naar twee vaststellingen: dat Ed Sheeran ontbrak in dat lijstje en dat er voor het eerst geen enkele blanke man meedingt naar de hoogste eer in muzikaal Amerika.

Of dat eerste terecht is, laat ik voor dit stuk in het midden – Sheeran is met voorsprong de bestverkopende artiest van het jaar, maar dat is niet de enige factor die meetelt – maar vast staat dat het voordeel van de twijfel, eigen aan het awardseizoen, al vaker naar blanke artiesten overhelde, in die mate dat zelfs Adele verbaasd was toen ze in 2017 haar award voor Album Of The Year mocht halen ten nadele van Beyoncé en haar magnum opus Lemonade. Overigens, in 2015 waren alle genomineerden voor Album Of The Year blank.

De 14.000 artiesten en muziekbonzen van de Recording Academy die mochten stemmen voor de Grammy’s, kozen dit jaar voor relevantie, aldus voorzitter Neil Portnow, en daar is iets van aan. Anno 2017 is geen enkel genre innovatiever dan hiphop en aanverwanten. En hiphop kleurt, sinds pionierstracks als Rapper’s Delight van Grandmaster Flash & The Furious Five en Planet Rock van Afrika Bambaataa, grotendeels zwart, al ligt de periode dat een fenomeen als Eminem scheef werd bekeken ook alweer wat jaren achter ons.

Iedereen aan tafel

We mogen niet te snel tot de conclusie komen dat de winnaars van awardshows de laatste jaren zijn gediversifieerd. Wat wel klopt, is dat de structuren achter awardshows zijn gediversifieerd, en dat andere instituten volgen. De Ancienne Belgique maakte dit jaar meer ruimte voor hiphop, wereldmuziek en jazz. Zelfs de organisatie van de MIA’s investeert in diversiteit, met de introductie van de categorie urban als hoogtepunt.

‘Die discussie voerden we al enkele jaren intern, maar nu pas vonden we de tijd rijp’, zegt Wouter Degraeve, coördinator Muziekwerking bij Kunstenpunt en een van de schouders onder de MIA’s, in De Morgen. ‘We hadden in het verleden anders steeds dezelfde vier namen moeten opvoeren, terwijl er nu een grote verbreding is in dat genre..’ Met andere woorden, de MIA’s volgen de realiteit. Vandaag zou het gewoonweg absurd zijn om succesvolle acts als Coely en Roméo Elvis tussen de popzangers te droppen.

2017 is niet het jaar dat de Oscaruitreiking per toeval eens goed uitviel voor zwarte filmmakers. 2017 lijkt wel, al weten we dat pas binnen nog een paar jaar, het jaar te worden waarin Hollywood en de muziekindustrie definitief zijn gaan beseffen dat wanneer ze niet diversifiëren, ze de realiteit binnenkort achterna zullen hollen.

Diverse jury’s creëren diverse erelijsten, omdat iedereen vanuit zijn eigen visie andere talenten aanbrengt. Diverse erelijsten zorgen er op hun beurt voor dat een groter deel van de creatieve bevolking een voorbeeld vindt. Dat Barry Jenkins, de man van Moonlight, films begon te maken nadat hij Steve McQueens 12 Years A Slave zag, Beste Film op de Oscars van 2013, is maar een van de vele voorbeelden.

Je kunt awardshows afschrijven als een façade, maar ze genereren wel aandacht, verkoop en prestige voor de winnende artiesten. Investeren in een jury die de samenleving representeert, is nodig, niet om elk jaar het politiek correcte aandeel vrouwen of niet-blanken in de prijzen te laten vallen, wel om een level playing field creëren, zodat iedereen op eigen kracht aan tafel raakt.

Wanneer dat dat er is, en daar werken de grote prijzencircussen dus wel degelijk naartoe, kan het gerust gebeuren dat vier van de vijf beste regisseurs op de Oscars dezelfde huidskleur hebben. Vanaf dan kunnen we eindelijk puur over de films praten, die dan in eerste instantie niet langer zwart of wit zijn, maar wel goed of slecht.