Never let a good crisis go to waste, dat spreekwoord hebben ze bij Bandcamp goed begrepen. De voorbije coronamaanden sprong het Amerikaanse muziekplatform in de bres voor noodlijdende muzikanten én politieke activisten. Daar lijken alle partijen beter van te worden.
Zelfs in precoronatijden was het voor muzikanten die niet van airplay of streams konden leven en voor de kleinere, onafhankelijke labels soms moeilijk om het hoofd boven water te houden. Toen covid-19 in maart wereldwijd de livesector platlegde, betekende dat dus vooral een ramp voor de kleinere garnalen van de muziekindustrie. De timing kon niet slechter: de tweede helft van het voorjaar is traditioneel het hoogseizoen voor albumreleases, clubconcerten en de ideale aanloop naar de levensnoodzakelijke festivalzomer.
Eén internetplatform was er van bij het begin van de pandemie als de kippen bij om noodlijdende muzikanten een reddingsboei toe te werpen. Sterker nog: hun hele businessmodel is gebaseerd op het overleven van alternatieve subculturen, obscure artiesten en labels. En toen in de VS (en de rest van de wereld) het burgerprotest rond politiegeweld en Black Lives Matter losbarstte, staken ze nog een tandje bij. In volle coronacrisis vond Bandcamp blijkbaar een gat in de muziekmarkt: engagement.
Van een plaat die voor 20 euro wordt verkocht, gaat 15 euro naar de artiest. Dat is het equivalent van 8000 streams op Spotify.
Bandcamp werd in 2007 mee opgericht door huidig CEO Ethan Diamond, zelf een amateurmuzikant en in 2002 medebedenker van Oddpost, een e-mailservice die in 2004 opgekocht werd door Yahoo! en de inspiratie vormde voor apps zoals Gmail. In hetzelfde jaar werd aan de andere kant van de planeet met Spotify een ander muziekplatform boven de doopvont gehouden, maar de twee bedrijven kunnen nauwelijks meer van elkaar verschillen. Spotify kent en gebruikt u, Bandcamp leggen we even kort uit.
Geïnspireerd door MySpace
Toen Diamond voor het eerst met het idee van een overzichtelijk, gebruiksvriendelijk distributieplatform voor muziek speelde, liet hij zich deels inspireren door het socialmediakanaal MySpace. Voor de globale hegemonie van Facebook was MySpace het belangrijkste (en meest legitieme) doe-het-zelfplatform voor muziek op het internet. Behalve foto’s en een bio konden artiesten er via een geïntegreerde speler ook enkele tracks op kwijt, en rechtstreeks communiceren met hun fans. Maar grafisch gezien was MySpace een boeltje, de kwaliteit van de mp3-streams was erbarmelijk en vooral: je kon er geen muziek op kópen.
In de nadagen van Napster en consorten, die met de grootschalige internetpiraterij via hun peer-to-peernetwerken zowat de hele platenindustrie ten val brachten, schoten op het internet muziekblogs als paddenstoelen uit de grond: makkelijk met standaardmodellen te ontwerpen en onderhouden webpagina’s die (meestal illegaal) gratis mp3-downloads beschikbaar stelden. Diamond besloot het communityprincipe van MySpace te combineren met de eenvoudige, grafische interfaces van blogs en er een verkoopmodule aan te koppelen.
Elke artiest en elk platenlabel kan op Bandcamp een profielpagina aanmaken en via die zogeheten microsite zijn waren zowel digitaal als op tastbare dragers aan de man brengen. Bandcamp bekommert zich om de technische rompslomp (alles van codering tot financiële transacties) en houdt in ruil een percentage in: 15% op digitale verkoop, 10% op fysieke verkoop, zoals vinyl, cd’s, cassettes en merchandise. Gratis voorbeluisteren is een optie, maar Bandcamp is dus geen streamingservice zoals Spotify of Apple Music. Het is een distributeur van goederen, een muzikale webshop, en op dit moment wereldwijd zelfs de grootste platenwinkel voor onafhankelijke labels en artiesten. Meer dan de helft van hun omzet is te danken aan fysieke verkoop, waarmee Bandcamp regelrecht ingaat tegen de trend van muziek streamen – ‘lenen’ in plaats van bezitten. Sinds 2012 is het bedrijf financieel gezond, en het einde van hun gestage groei lijkt niet meteen in zicht. Integendeel.
Bandcamp Friday
De filosofie van Diamond en Bandcamp is simpel: muziek is essentieel voor de mens, dus het welzijn van muzikanten is evengoed essentieel. Toen covid-19 half maart de hele livesector midscheeps trof en behalve concertzalen ook alle platenwinkels op slot gingen, schoten ze in Oakland, het progressieve bastion in California waar de hoofdzetel gevestigd is, meteen in actie. Op vrijdag 20 maart zag Bandcamp een eerste keer af van zijn gebruikelijke percentages. Die dag vloeiden alle inkomsten rechtstreeks door naar de artiest, en zoals gebruikelijk gebeurde dat binnen de 24 uur. De coronacampagne werd een groot succes: in één dag tijd werden wereldwijd 800.000 bestellingen geplaatst, goed voor 4,3 miljoen dollar aan muziek en merchandise, vijftien keer het bedrag van een gemiddelde vrijdag. Op 1 mei deed een tweede Bandcamp Friday, zoals het initiatief gedoopt werd, meteen haasje-over, met een totaal van 7,1 miljoen dollar die rechtstreeks in het laatje van de artiesten terechtkwam. In tijden van nood kent men zijn fans.
Ook bij Stroom, het Oostendse label dat al vier jaar aangesloten is bij het platform, merkten ze het Bandcampeffect van de coronacrisis, vertelt oprichter Ziggy Devriendt, alias dj Nosedrip: ‘We hebben er financieel gezien zelfs onze beste maanden tot nu toe op zitten. Door de sluiting van de platenwinkels verkochten we in totaal wel minder platen, maar aangezien Bandcamp maar tien procent inhoudt en we via het platform rechtstreeks de klant bedienen – concreet: zelf de enveloppes vullen en op de post doen – houden we uiteindelijk meer over.’ Volgens Devriendt is de verhouding als volgt: omdat er minder tussenstations zijn brengt één verkochte elpee via Bandcamp ongeveer evenveel op als tien verkochte elpees in de platenwinkel.
Stroom biedt via Bandcamp ook digitale bestanden aan, maar zet voornamelijk in op vinyl, goed voor tachtig procent van de bestellingen. Alle data en info van een nieuwe release online plaatsen duurt ongeveer tien minuten, de rest is geautomatiseerd. ‘Bandcamp is eigenlijk onze voornaamste distributeur’, klinkt het. ‘Gespecialiseerde platenwinkels zijn heel belangrijk voor een label als Stroom en zullen dat altijd blijven, maar je kunt op die manier onmogelijk iederéén bedienen. Iemand die pakweg in de Australische outback woont, of zelfs in een kleine Europese stad, zal minder vlot een winkel bereiken die onze releases op stock heeft’. Ook het sociale engagement van Bandcamp kan bij Devriendt op sympathie rekenen. ‘Een initiatief als Bandcamp Friday is weliswaar een slimme marketingstunt, maar ze hóéven het niet te doen. Ze zijn sowieso al het minst corrupte platform waar je als oprechte muziekliefhebber terechtkunt.’
Streamen is als de drive-in van een fastfoodrestaurant, bij Bandcamp sponsor je de keuken en krijg je complimenten van de chef.
Dat het Bandcamp menens is met zijn engagement bewees het platform met een derde Bandcamp Friday, op vrijdag 5 juni. Vele labels en artiesten volgden die dag hun goede, vrijgevige voorbeeld, en schonken naar aanleiding van de Black Lives Matter-protesten alle inkomsten op hun beurt aan organisaties die zich inzetten tegen discriminatie en ongelijkheid. Bandcamp bracht niet alleen al die barmhartige Samaritanen extra onder de aandacht, maar stond twee weken later – op Juneteenth of 19 juni, de symbolische datum in 1865 waarop de slavernij in alle staten van de VS werd afgeschaft – voor één dag zijn deel van de koek af aan het juridische fonds van de NAACP, de oudste en grootste burgerrechtenbeweging van de VS. Daarmee was het bedrijf trouwens niet aan zijn proefstuk toe: sinds de verkiezing van Trump organiseerden ze ook al fundraisers voor progessieve ngo’s als de American Civil Liberties Union, het Transgender Law Center en het Voting Rights Project.
Musicians lives matter of black lives matter: sociale betrokkenheid is de rode draad doorheen het twaalfjarige bestaan van Bandcamp. CEO Ethan Diamond vat het businessmodel eenvoudig samen: ‘Bandcamp verdient geld als de artiesten geld verdienen.’ Wie naar Bandcamp surft, zal ook niet met reclame bestookt worden. Het zijn niet advertenties maar de community zelf, de artiesten, de labels en de fans, die de cashflow van het bedrijf genereren. En over flows gesproken: ook algoritmes ontbreken op Bandcamp. Om luisteraars een inspirerend zetje te geven is er wel Bandcamp Daily, een eigen muziekblog waar mensen van vlees en bloed essentiële releases uitlichten en artikels pennen met titels als ‘Enter the Groovy World of French Psychedelic Soundtracks’ of ‘Eight Artists Redifining Bulgarian Music’.
Bindmiddel
Wat Bandcamp doet – met hun gebruiksvriendelijke interface, hun faire percentages, hun sociaal bewogen campagnes en hun eigen redactionele inbreng – is muziek opnieuw een plaats geven waar die traditioneel thuishoort: tussen de mensen. Een bindmiddel tussen de geesten, tussen subculturen, en vooral tussen de uitvoerder en de luisteraar. Streamen is als de drive-in van een fastfoodrestaurant, bij Bandcamp sponsor je de keuken en krijg je complimenten van de chef. Een voorbeeld: wie Simurg, het uitstekende nieuwe album van de Gentse band Compro Oro met de Turkse cultmuzikant Murat Erkel, koopt op Bandcamp, betaalt 20 euro (of vrijwillig meer, een ingebouwde optie) in ruil voor een onbeperkte stream via de website, een download van hoge kwaliteit én de vinylversie. Daarvan vloeit ongeveer 15 euro naar de artiest, naargelang de afspraak te delen met het label, de producer, enzovoort. 15 euro is het equivalent van zo’n 8000 streams op Spotify.
Het succes van Bandcamp Friday, samen met andere coronacampagnes voor muzikanten en goede doelen, inspireerde de Zweedse streaminggigant in april alvast tot het introduceren van een ’tip jar’, een donatieknop voor ‘fooien’ die de artiest kan toevoegen aan zijn profielpagina. Het initiatief, enkel beschikbaar op de mobiele app, ontlokte meteen kritiek. Want waarom kan Spotify de artiesten niet gewoon billijker vergoeden, in plaats van ze afhankelijk te maken van vrijwillige fooien? Zeker omdat het bedrijf onlangs 100 miljoen dollar spendeerde aan de exclusieve rechten op de podcast The Joe Rogan Experience van de gelijknamige controversiële, Amerikaanse commentator.
Zal Bandcamp de muziekwereld redden? Nee. Daarvoor richt het bedrijf zich te veel (en te bewust) op de niches. Al vinden ook steeds meer mainstreamartiesten hun weg naar het platform: Peter Gabriel plaatste vorig jaar al zijn hele solodiscografie op Bandcamp, eerder deze maand deed Björk hetzelfde. Wat het bedrijf vooral aantoont, is dat er zelfs in tijden van een ongeziene, globale crisis in de muziekwereld nog steeds ruimte is voor een persoonlijk of maatschappelijk contract tussen makers en gebruikers. Mensen wíllen nog steeds betalen voor muziek, hechten meer dan ooit belang aan een gemeenschapsgevoel en zijn bereid om hun luistergewoontes aan hun politiek of sociaal engagement te koppelen. En bij elke aankoop via het platform – in de maand juni goed voor 20,4 miljoen dollar rechtstreekse steun aan artiesten – raakt dat gat in de muziekmarkt een beetje meer opgevuld. Als dát geen fijne gedachte is.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
