‘Het heeft geen enkele zin om met cijfertjes muziek op te delen in mannelijk en vrouwelijk’

Knack Focus-journalist blikt terug op het debat over genderquota in de AB. ‘Wie zich laat meeslepen in dat discours, maakt zich net schuldig aan het probleem dat hij of zij wil benoemen.’

Vorige maandag organiseerden de KU Leuven en Ancienne Belgique een debatavond over de vraag of genderquota in de muziekindustrie zin hebben, of party’s en liveshows met exclusief vrouwelijke artiesten een goede zaak zijn en over hoe programmatoren omspringen met de genderbalans op hun affiches. Aan tafel zaten Ineke Daans van PIAS, Pukkelpopbezieler Chokri Mahasinne, Noonah Eze (beter bekend als dj Black Mamba), Irene Rossi, programmator voor Couleur Café en Eline Van Audenaarde, oprichter van de Belgische tak van het internationaal platform shesaid.so.

In haar inleiding op het debat gaf docente genderstudies Veerle Draulans een pak cijfers en statistieken mee. Zo blijkt uit onderzoek van womeninmusic.org dat de verhouding mannen en vrouwen in leidinggevende functies bij platenlabels in de Verenigde Staten 85 procent ten opzichte van 15 procent is. Muziekproducers: slechts 6 procent vrouwen. Dezelfde organisatie becijferde ook dat slechts één op de vijf songwriters in Europa een vrouw is.

Maar over de muziekindustrie an sich wil ik het hier niet hebben. De ondervertegenwoordiging van vrouwen, de loonkloof en het glazen plafond zijn bredere, algemene fenomenen die in de hele (zaken)wereld aangepakt moeten worden, liefst zo snel mogelijk. Liever focus ik op de muziekbeleving zelf.

Ook daar bestaan uiteraard cijfers over. Zo berekende journalist Rufus Kain, die zijn ervaringen op het debat deelde, dat het percentage vrouwen op de affiche van Rock Werchter vorig jaar een magere 19 procent was. De headliners op Pinkpop tussen 2000 en nu: 98,3 procent mannelijke artiesten. Hoe ontluisterend die cijfers ook zijn, ook daar wil ik het niet over hebben. Want met cijferlijstjes, statistieken, en diagrammen heb ik, wat muziekbeleving betreft, hetzelfde probleem als met quota: ze gaan voorbij aan de essentie.

Zoals Ineke Daans terecht opmerkte tijdens het debat, is muziek is een heel individueel, subjectief gegeven. Muziek is emotie. Voor de ene primeert identiteit of cultuur, voor de ander gaat het vooral over escapisme of entertainment. Waarom en hoe we naar muziek luisteren, verschilt van mens tot mens.

Ik schrijf bewust niet ‘van man tot vrouw’, want gelijkheid begint met mensen niet op te delen. Gelijkheid is ook een gevolg van keuzevrijheid en toegankelijkheid. En laat aan die laatste twee factoren nu net geen gebrek zijn. Het is dan ook geen man of geen vrouw die de voorbije jaren het meest heeft bijgedragen tot muzikale diversiteit in al zijn vormen, maar een genderneutraal ding: het internet. Of je nu van feministische punk, misogyne metal of queer rap houdt: één muisklik volstaat. Nooit eerder was eender welke niche zo instant bereikbaar.

Maar terug naar de cijfers. Die vertellen maar één deeltje van het verhaal. Ze zeggen namelijk twee keer niks over iets dat veel belangrijker en waardevoller is in de muziek: impact. Ik ruil met plezier tien Elton Johns in voor één Joni Mitchell, één van de beste, meest invloedrijke songwriters van haar generatie, en vele generaties na haar. De invloed die Madonna heeft gehad op de muzikale, en bij uitbreiding hele culturele wereld, wie zet zich aan dát te becijferen?

Geen Elvis zonder Big Mama Thornton, een blueszangeres die de originele versie van Hound Dog opnam. En wat was Johnny Cash waard zonder zijn June? Sonny stond al helemaal nergens zonder Cher. Ook in omgekeerde volgorde: geen Nina Simone zonder George Gerschwin, geen prachtplaten van Aretha Franklin zonder haar geweldige blanke, mannelijke studioband The Swampers. Ze speelden mee op Respect, één van de ultieme, emanciperende hymnes in de muziekgeschiedenis.

Sylvia Robinson, ‘The Mother Of Hip Hop’, was dan weer, samen met haar echtgenoot Joe, de drijvende kracht achter Sugar Hill Records, het label achter onder meer Rapper’s Delight van The Sugarhill Gang, in 1979 de eerste grote raphit.

Om maar te zeggen: het heeft geen enkele zin om met cijfers en percentages in de hand muziek op te delen in mannelijk en vrouwelijk. Integendeel, wie zich laat meeslepen in dat discours, maakt zich net schuldig aan het probleem dat hij of zij wil benoemen.

Het Catalaanse festival Primavera Sound doet het dit jaar wel. Ze stelden een affiche samen met evenveel vrouwelijke als mannelijke artiesten. Een nobel, maar vooral symbolisch statement. Want op het einde van de dag zal ik – als mannelijke muziekliefhebber, inderdaad, maar ik hoop ook veel vrouwen met mij -, mijn beleving van de concerten in Barcelona niet laten bepalen door het geslacht van de artiesten in kwestie. Ik vraag me trouwens af of veel vrouwelijke artiesten zélf voorstander zijn van quota – even terzijde: in het debatpanel van vier vrouwen en één man was niemand uitgesproken voorstander.

De meerderheid van de vrouwelijke muzikanten die ik de voorbije vijftien jaar interviewde wilden alvast eerder als ‘artiest’ dan als ‘vrouwelijke artiest’ bestempeld worden. ‘Vrouw’ is geen genre, zoals Ineke Daans van PIAS ook opwierp. Of Grimes, letterlijk, zeven jaar geleden in Knack Focus: ‘Waarom dat onderscheid maken?’. Muziek, als emotie, is geslachtsvrij – niet te verwarren met geslachtsloos.’

In het AB-debat ging het ook over ‘sterke vrouwen’ als inspiratie voor andere vrouwen. Vrouwelijke headliners kunnen een voorbeeld zijn voor andere, vooral jonge vrouwen. Dat zal wel, maar dat vrouwen enkel door vrouwen geïnspireerd zouden worden (en mannen dan enkel geïnspireerd door mannen?) is behoorlijk kortzichtig.

Dat bevestigt bijvoorbeeld Billie Eilish, het 17-jarig popfenomeen die deze week op de cover van Knack Focus staat te blinken. Lees vooral het portret in kwestie, het biedt een interessant perspectief op de perceptie rond meisjes en hun muziekbeleving. Billie’s grote voorbeeld? Tyler, The Creator, een rapper die in een niet zo ver verleden onder vuur lag wegens misogyne teksten. Ook dát is non-binair denken.

Fuck seksisme. Fuck discriminatie. Maar ook: fuck cijfertabellen en vastgeroeste dogma’s. En leve de muziek.