Het geheim van de smørrebrødpop: waarom de Deense popmuziek het zo goed doet

Deze week zijn tijdens het showcasefestival Eurosonic alle schijnwerpers op Denemarken gericht. Wat is het geheim van acts als Trentemøller, The Raveonettes, Efterklang of Agnes Obel? En wie worden binnenkort hun opvolgers?

‘Wij staan al langer te kijken van het niveau en de diversiteit van de Deense artiesten die Eurosonic hebben aangedaan’, zegt Robert Meijerinck, programmeur van Eurosonic, de jaarlijks terugkerende driedaagse in Groningen. ‘De Noord-Europese muziekscene boomt als nooit tevoren. Deense bands maken niet alleen geweldige muziek, ze scoren er ook wereldwijd succes mee. Toen we, met het oog op de 32^ste editie op zoek moesten naar een land om in de kijker te zetten, was de keuze dus gauw gemaakt.’

Ook in de Angelsaksische pers niets dan lovende geluiden. ‘Denmark has become a reliable force in Europe when it comes to quality music’, lezen we ergens. Het land is een vruchtbare bron voor avontuurlijke geluiden in de meest diverse genres, van pop (Lukas Graham) tot alternatief (SVIN), van metal (Volbeat) tot hiphop (Sekuoia), van organische singer-songwritermuziek (Marie Fisker) tot elektronica (Kasper Bjørke).

Wat Deense popmuziek dan zo uniek maakt? ‘Twee woorden komen altijd terug’, zegt Thomas Rohde van MXP (Music Export Denmark): ‘Authenticiteit en geloofwaardigheid. En vaak vertonen de songs een melancholisch randje.’ Hoe noordelijker je gaat, hoe langer de donkere winterdagen er duren. Zoiets laat sporen na.

Maar hoe slagen de Denen er precies in de aandacht van de wereld te trekken? Via een samenspel van veel factoren, zo blijkt. Denemarken spreekt als land minder tot de verbeelding dan Noord-Europese regio’s als Noorwegen of IJsland, die toeristen lokken met de exotiek van hun fjorden, gletsjers, watervallen, lavavelden, vulkanen of geisers. Het doet, net als België, een beetje kleurloos aan. Maar de culturele productie is er wél al jaren van internationaal niveau.

Barbie Girl

Iedereen is vertrouwd met de sprookjes van Hans Christian Andersen. En iedere filosoof kent de negentiende eeuwse existentialistische denker Søren Kierkegaard, een belangrijke inspiratiebron voor de cd Either/Or van Elliott Smith. Schrijfster Karen Blixen (destijds ook actief onder het pseudoniem Isak Dinesen) verwierf postuum wereldfaam dank zij verfilmde werken als Out of Africa en Babette’s Feast, terwijl Peter Høeg in 1992 een begrip werd met zijn roman Smilla’s gevoel voor sneeuw.

In de filmsector wordt met respect gesproken over de cineast Thomas Vinterberg (zie Festen en Jagten), die in 1995, samen met collega Lars von Trier, de Dogma 95-beweging in het leven riep. Von Trier zelf maakte naam met Breaking the Waves en kwam daarna regelmatig in het brandpunt van de controverse terecht, met Melancholia, Antichrist en Nymphomaniac. Suzanne Bier kreeg een Oscar voor haar film A Better World en Nicolas Winding Refn wist voor Drive zelfs een beroemde acteur als Ryan Gosling te strikken.

Sinds de eeuwwisseling gingen bovendien allerlei hoogwaardige Deense televisiereeksen de wereld rond. The Killing, Dicte, Borgen, The Legacy en Follow the Money zijn slechts enkele van de series die ook bij ons ongemeen populair werden.

De buitenlandse aandacht voor al die cultuuruitingen komt ook de Deense popmuziek ten goede. De begintune van The Bridge -het bezwerende Hollow Talk van Choir of Young Believers-deed bijvoorbeeld menige Canvaskijker de oren spitsen.

Maar de opmars van de smørrebrødpop is natuurlijk al langer aan de gang. Tijdens de eighties waren de zwartgallige, aan Nick Cave verwante rock van Sort Sol en de cowpunk van Disneyland After Dark regelmatig op Europese festivalpodia te zien. En in de loop van de jaren negentig kwamen nog meer Deense indiebands aan onze oren knagen: het powerpopgezelschap Dizzy Miss Lizzy (zanger Tim Christensen wordt sindsdien hoog aangeslagen als solo-atiest), Kashmir (een groep die later zou samenwerken met grote namen als Lou Reed en David Bowie), de experimentele gitaarband Speaker Bite Me, het droompopkwintet Saybia…

Hét sleutelmoment was echter de doorbraak van Aqua in 1997, met de pophit Barbie Girl. Net zoals het succes van ABBA Zweden ooit tot een ernstig te nemen muziekland had gebombardeerd, zette het trio uit Kopenhagen, dat zo’n 33 miljoen langspelers verkocht, Denemarken definitief op de wereldkaart.

De vikingen achterna

Dat de aandacht voor hun muziek sindsdien niet meer is verslapt, is vooral te denken aan de daadkracht van de Denen. Niet toevallig zijn ze nazaten van de vikingen: veroveren zit hen in het bloed, ze weten van aanpakken en zijn niet te beroerd om de handen uit de mouwen te steken. Deense artiesten beseffen maar al te goed dat je in een klein land, dat amper 5,7 miljoen inwoners telt, onmogelijk van je kunst kunt overleven, tenzij je de grenzen oversteekt en op zoek gaat naar nieuwe afzetmarkten. Dat doen ze gelukkig niet langer te vuur en te zwaard, wel door goodwill te creëren, netwerken te smeden en zichtbaarheid na te streven.

Roskilde, sinds 1972 een groot muziekfestival met een internationale uitstraling (vergelijk het met Rock Werchter, maar met meer podia), presenteert, naast grote namen uit het buitenland, ook altijd talent van eigen bodem. Nog belangrijker is SPOT, een jaarlijks terugkerend showcase-evenement in de universiteitsstad Aarhus, naast Kopenhagen het belangrijkste centrum voor Deense pop- en rock. Organisator ROSA (The Danish Rock Council, zeg maar het plaatselijke Steunpunt Muziek) is er de jongste twee decennia in geslaagd met dat festival de aandacht te trekken van invloedrijke buitenlandse muziekprofessionals uit de rest van Europa, maar ook uit de VS en Japan.

Door journalisten, radiomakers, labelbazen en booking agenten in Aarhus uit te nodigen, zijn festivaldirecteur Gunnar Madsen en zijn ploeg erin geslaagd de actieradius van Deense muzikanten aanzienlijk te vergroten. Simon Raymonde van het toonaangevende Britse platenlabel Bella Union, Kieron Tyler van Mojo magazine, medewerkers van Pitchfork en NME, wie SPOT ooit één keer geeft meegemaakt, blijft jaar na jaar terugkeren. Want de driedaagse is uitstekend georganiseerd, het muzikale aanbod is enorm gevarieerd -voor elk wat wils dus- en er valt altijd iets leuks of opwindends te ontdekken.

Merknaam

De bal ging pas echt aan het rollen toen David Fricke, journalist bij het Amerikaanse blad Rolling Stone, tijdens SPOT in 2002 de jonge Raveonettes aan het werk zag en aan hun opreden een lyrische recensie wijdde. Gevolg: het duo werd uitgenodigd voor een showcase in New York, er ontstond een bidding war tussen platenlabels en uiteindelijk sleepten The Raveonettes een miljoenencontract bij de machtige major Columbia in de wacht.

Een andere groep die meteen door Fricke werd geadopteerd was het achtkoppige, inmiddels ter ziele gegane Under Byen (‘onder de stad’), zowat de uniekste en invloedrijkste Deense undergroundband ooit. Het gezelschap speelde atmosferische postrock met invloeden uit klassieke muziek en jazz, zonder gitaren, maar met viool, cello, piano, twee drummer-percussionisten en twee bassisten.

Zijn muziek klonk veelkleurig en excentriek, zijn teksten waren in het Deens en Henrietta Sennenvaldt was een zangeres die, in plaats van haar sexappeal uit te buiten, liever de achterste linies van het podium opzocht. Nadat Fricke het gezelschap aan het werk zag, sprak hij onomwonden van ’the best band in the world’.

Een commercieel succes is Under Byen nooit geworden. Toch verwierf ze, tussen 195 en 2013, een aanhang aan beide kanten van de Atlantische oceaan en bewees ze dat je, zonder compromissen te sluiten, ook in uitheemse poelen rimpels kunt veroorzaken.

Vandaag wordt de naam van de groep nog steeds met respect uitgesproken. Violist Nils Gröndahl (ook ‘de Jimi Hendrix van de zingende zaag’ genoemd) was na het verscheiden van Under Byen te horen op cd’s van Broken Twin, Jakob Bellens en Efterklang.

Uiteraard hebben talloze andere groepen via SPOT een publiek buiten de Deense grenzen gevonden, van MEW tot Alphabeat en van Shiny Darkly tot Go Go Berlin. Dat komt omdat ROSA erin geslaagd is van Deense muziek een ‘merknaam’ te maken. Zo werden jaren aan een stuk buitenlandse delegaties van journalisten en concertorganisatoren uit diverse Europese territoria uitgenodigd om tijdens SPOT acts te komen kiezen die vervolgens hun opwachting zouden maken tijdens ‘Spot on DK’-events. Deze offshoots van het eigenlijke moederfestival hebben jarenlang ook in de Brusselse AB plaats gevonden. Dank zij die formule wist zelfs Nephew, een groep die in haar moedertaal zingt en te omschrijven valt als het Deense Clouseau, de lucratieve Duitse markt te veroveren.

Export breekt records

Een andere manier waarop Deense artiesten zich van extra exposure verzekerden, was door samen te werken met collega’s uit een ander land. Zo was zangeres Lydmor te horen aan de zijde van Arsenal, sloot het folk noirduo Murder een alliantie met DAAU en ging Efterklang onlangs nog aan de slag met het Antwerpse barokensemble B.O.X. Zangeres Majke Voss Romme van Broken Twin kreeg een gastrol tijdens het MTV Unplugged-concert van Placebo, Tina Dico schopte het tot gastchanteuse bij de Britse triphoppers van Zero 7 en pedalsteelgitariste Maggie Björklund ging in zee met Jack White, Mark Lanegan en Calexico. R&b-artieste MØ scoorde dan weer een hit in de Benelux, door haar lot te verbinden aan dat van Major Lazer en Justin Bieber.

Tussen 2012 en 2016 nam het belang van de Deense muziekexport toe met 56 procent, een record dat in 2017 alweer werd verpulverd. Want ook al nam het aandeel van de Deense muziekverkoop, vergeleken bij de internationale, het voorbije jaar af met 33,3 procent, festivalorganisatoren programmeren, op vraag van het publiek, meer dan ooit groepen uit hun eigen achtertuin. ‘Support your local heroes’ is in Denemarken geen loze kreet. De Deense radio besteedt gemiddeld 43 procent van zijn zendtijd aan inheemse muziek. De wetgever heeft dat zo beslist.

Vandaag zijn Deense artiesten met een internationale platendeal dan ook geen uitzondering meer. Britse labels als Bella Union (Lowly, The Kissaway Trail, Our Broken Garden, Chimes & Bells), 4AD (Efterklang, Liima, Søren Juul) en Full Time Hobby (Pinkonoizu) vissen almaar vaker in de Deense vijver. Maar ook de Amerikanen laten zich niet onbetuigd. De punkbands Iceage en Lower vonden onderdak bij Matador, terwijl Yung en Communions bij Fat Possum een thuishaven vonden. Wie erin slaagt zijn werk internationaal verdeeld te krijgen, vindt makkelijker een publiek, zo eenvoudig is het.

Eurosonic stelt deze week 22 nieuwe Deense bands voor. Van de meeste hebt u wellicht nog nooit gehoord, maar als u uit het bovenstaande één ding kunt afleiden, is het wel dit: het is slechts een kwestie van tijd.

Ontdek de Deense bands op Eurosonic in onderstaande playlist.