De terugkeer van FKA Twigs: ‘Je moet als vrouw niet kiezen. Je kunt allebei zijn: hoer én maagd’

Na de breuk met Robert Pattinson en een zware operatie pakt muzikaal stijlicoon FKA Twigs uit met een album waarop haar kwetsbaarheid, haar verdriet en haar herstel centraal staan. ‘Mijn hele blauwdruk is hertekend. Ik ben een nieuw mens, met een nieuw lichaam, en mijn pijngrens is hoger dan ooit.’

Zoals veel beginnende artiesten wier schouders de last van een hype moeten dragen, betoonde Tahliah Barnett, aka FKA Twigs, zich een wispelturige, soms tegendraadse gesprekspartner toen we haar in 2014, ten tijde van haar debuutalbum LP1, voor het eerst spraken. Ze beweerde liever te praten over ‘de muziek en het creatieve proces’ dan over zichzelf en kaatste vaak vragen terug of ontweek ze. Nu, vijf jaar later, lijkt de geschiedenis zich te herhalen.

Er is nochtans veel veranderd in de tussentijd, heel veel. Barnett is geen beginnende artieste meer, maar een wereldberoemd muzikaal stijlicoon dat in verschillende disciplines bewondering en respect oogst. In de lange tijdspanne die LP1 (2014) scheidt van de binnenkort te verschijnen opvolger Magdalene liep ze ook met haar privéleven stevig in de kijker en kreeg ze af te rekenen met ingrijpende gezondheidsperikelen.

***

De zangeres is een half uur te laat op de afspraak in haar favoriete koffiebar in de Londense wijk Hackney – en ze heeft haar zwaard meegebracht, een ninjazwaard dat ze Lilith gedoopt heeft en dat ze tijdens het interview binnen handbereik zal houden.

Wat meteen opvalt – buiten dat zwaard: de jaren lijken geen vat te hebben op FKA Twigs. Eenendertig is ze ondertussen, maar ook zonder make-up of digitale opsmuk oogt ze nog steeds als een prille twintiger. In haar door Jamaicaanse en Spaanse genen gevormde trekken is het nog steeds moeilijk om emotie af te lezen. Enkel wanneer ze hardop giechelt, wat slechts enkele keren gebeurt, valt haar pokerface af. De vele sproetjes op haar gelaat lijken deze keer meer uitgesproken dan bij onze vorige ontmoeting, de roodgeverfde stukken in haar lange, halfgevlochten haar waren er al toen ze de voorbije lente op het podium van Primavera Sound stond.

Op 2 december kunt u ook in het Koninklijk Circus haar nieuwe show met eigen ogen zien. Daarin tap-, zwaard- en paaldanst Barnett terwijl ze hoge vocale toppen scheert, wisselt ze victoriaanse kostuums af met Venetiaans of Spaans geïnspireerde outfits, wringt ze zich samen met haar dansers in onmogelijke, dramatische bochten onder een glitterregen. Zo ontvouwt zich het ene strak gestileerde tableau na het andere. Half werk is duidelijk niet aan Twigs besteed. Met haar nieuwe album en haar nieuwe liveshow heeft ze voor zichzelf de lat hoger gelegd, maar ze moest van ver komen om daarover te raken: ‘Ik heb muzikaal lang vast gezeten. Als in een kooi die ik voor mezelf gecreëerd had. Ik wilde iets anders, maar vond niet wát. En net op het moment dat de bevrijding lonkte, toen ik zo’n twee jaar geleden in Los Angeles aan het werk was, ging ik er plots fysiek compleet onderdoor. Gezwellen op mijn baarmoeder, zo bleek, als appelen zo groot. Goedaardig, gelukkig, maar ze drukten mijn organen plat. Zelfs ademen deed pijn.’ Weet u meteen waar de frase ‘Apples, cherries, pain / Breathe in, breathe out, pain’ in de single Home with You vandaan komt.

Het gevolg was een zware operatie die de fanatiek verzorgde tempel van haar lichaam danig dooreenschudde. En toen, vier weken na die ingreep, kreeg ze een telefoontje van regisseur Spike Jonze: of ze wilde acteren en dansen in een groots opgezet reclamefilmpje voor de HomePod van Apple. Aan het eindresultaat, een soort kruising van Ginger Rogers en Interstellar, kun je het niet zien, maar tijdens de opnames scheurden de hechtingen in haar buik los. ‘Ik kreeg mijn armen niet meer omhoog, en dacht dat ik ging sterven.’ Bloeden voor de kunst, daar moet je Twigs niets over leren.

Barnett verloor de controle over haar lichaam, maar nu kijkt de perfectionist, sportfanaat en danseres die ze is daar dankbaar op terug: ‘Dat is het leven. Je mag het niet persoonlijk nemen wanneer het even tegenzit. Achteraf bekeken was dat een zegen, leren hoe kostbaar je lichaam is. Wat een geluk om zo jong een beter inzicht te krijgen in wat er binnen in je allemaal gebeurt, om foto’s te zien van mijn binnenste. Sindsdien verzorg ik mezelf nóg beter! Mijn hele blauwdruk is hertekend. Ik ben een nieuw mens, met een nieuw lichaam, en mijn pijngrens is hoger dan ooit. Ik zou werkelijk niks aan die hele periode veranderen. Ik ben trots. En ik had dit album nooit kunnen maken zoals het gemaakt is zonder die hele ervaring. I wouldn’t change it for the world.’ Ze nipt van haar gemberthee, glimlacht zuinig, als een porseleinen geisha en kijkt dwars door me heen.

Maria Magdalena

Magdalene heet dat album, naar Maria Magdalena. Bekend van vele Bijbels en geschriften, en voor etymologen tevens de oorsprong van het Engelse woord ‘maudlin’, wat zoveel betekent als hypersentimenteel, extreem huilerig. Barnett trekt een van haar donkere wenkbrauwen op. ‘Typisch. Het hele, ware verhaal van Maria Magdalena is vervormd of grotendeels verzwegen door het patriarchaat, dat haar als een hoer afschilderde. Maar de waarheid komt altijd boven. Zo weten we intussen dat ze een krachtige genezer was die werkte met kruiden en oliën en dat ze een zelfstandige, sterke vrouw was. Zo gaat dat met sterke vrouwen in een patriarchale context: ze worden genegeerd of gerelativeerd. Uit angst. Wat ik geleerd heb toen ik me begon te verdiepen in Maria Magdalena’s verhaal, is dat je als vrouw niet moet kiezen tussen heilige maagd en hoer. De maatschappij verplicht ons om te kiezen, maar vrouwen kunnen evengoed allebei zijn. Hoer én maagd. Heler én volgeling. Dat is een zeer krachtig idee, vind ik.’

Dat dat ook de onderliggende boodschap van haar album is, wil Barnett niet gezegd hebben. ‘Ik vraag me niet bewust af hoe ik de vrouwenzaak vooruit kan helpen’, zei ze vijf jaar geleden al. ‘Het is niet aan mij om te bepalen wat anderen uit mijn muziek of teksten halen’, klinkt het nu. ‘Als de songs eenmaal publiek zijn, staan ze open voor elke interpretatie. Wat ík erin steek, is voor mij uiteraard zeer duidelijk – mijn werk is hoe ik met mezelf in dialoog ga, zo eerlijk mogelijk – maar als het eenmaal af is, moet je het kunnen scheiden van de mens. En ik hou heel erg van artiesten, hè – ze kunnen wonderlijke, inspirerende mensen zijn – maar ik hoef niet per se in hun hoofd te kruipen, te zien wat zich daar allemaal heeft afgespeeld op het moment dat ze iets creëren.’

Ook zonder handleiding spreken de songs op Magdalene boekdelen. Op het wellustige LP1 zette FKA Twigs vooral haar magnetische sexappeal in de kijker – herinner u zinsneden als ‘My thighs are apart for when you’re ready to breathe in / Suck me up, I’m healing with all the shit you’re dealing’ – op Magdalene is de toon fragiel en treurig. ‘Ik wás triest, gekwetst en onzeker, fysiek en mentaal, toen ik deze plaat maakte. Ik was herstellende, en dat hoor je. Maar in die treurnis schuilt ook kracht. Zoals ik al zei, ik ben door die ervaring sterker en zelfverzekerder dan ooit geworden.’

Ook dat hoor je. Neem nu Sad Day, dat Barnett ‘het triestigste liedje op de plaat’ noemt, maar ook de meest stoutmoedige en groots klinkende song die ze al heeft uitgebracht, bewust monotoon en vlak gezongen. ‘ Sad Day klinkt groots, maar door hoe ik het zing ook nogal neurotisch. Die dualiteit is zeer belangrijk op dit album.’ Ook in Mirrored Heart toont ze zich even kwetsbaar als weerbaar: ‘I’m never gonna give up / Though I’m probably gonna think about you all the time.’ Wanneer ze die song live brengt, moet ze soms huilen, geeft ze toe. Tot onze verbazing. ‘O, maar ik kan een echte huilebalk zijn, hoor. Puppy’s, ellende in het nieuws, noem maar op. Niet elke week, maar toch. En evengoed laat ik soms tranen om de schoonheid van het leven.’

Veel moeite kost het haar dus niet om haar persoonlijke kommer en verdriet in haar muziek te steken? ‘Absoluut niet. Triest of kwetsbaar zijn is niet moeilijk, omdat het eerlijk is. There’s no shame in truth, zelfs wanneer het een ongemakkelijke waarheid is. Liegen, dát is lastig. Dat is hard werken en stresserend. In leugens daar ligt de schaamte.’ Ze draait haar hoofd in profiel, en kijkt uitdagend door het raam, alsof ze de buitenwereld wil tarten om haar het tegendeel te bewijzen. Haar oog valt op een spin in de klimop aan de buitenmuur, druk in de weer met een prooi in haar web te verorberen, en leunt naar voren om het schouwspel beter te aanschouwen.

Robert Pattinson

‘It’s gonna be cold with all those eyes’, zingt FKA Twigs met een gekwelde falset in de albumopener 1000 Eyes, als een mantra. Is het een song over afscheid, het einde van een relatie, maar misschien ook over haar leven in het publieke oog en hoe die twee verstrengeld kunnen raken? Opnieuw dat fijne lachje: ‘Het gaat niet meer over mij.’ Barnett heeft haar relatie met acteur Robert Pattinson, de ondode hartendief uit de Twilight-films, nooit aan de grote klok gehangen en ze zal er na hun breuk ook niet mee beginnen. Toen hun affaire bekend raakte, niet lang na de release van LP1, heeft ze behoorlijk wat bagger over zich heen gekregen van twitterende Twilight-fans en andere gif spuiende trollen, racistische verwensingen incluis. In de ogen van sommigen was – en is – ze ‘de vriendin van’, een indringer, een vreemdeling in een wereld waar ze niet eens toe wil behoren. ‘They’re hating / They’re waiting / And hoping / I’m not enough’, zingt ze in het hartverscheurende Cellophane, een van de songs waarmee ze in Los Angeles, bijgestaan door producer Nicolas Jaar, uit het creatieve dal klom.

Jaar werkte ook mee aan Fallen Alien, een van de felste songs op Magdalene, en eentje die doet denken aan die andere, onwereldse sirene waar de jaren en de vakjespolitie geen vat op krijgen, een naam die wel vaker valt in verband met FKA Twigs: Björk. Beiden hebben een haat-liefderelatie met de media en bekendheid. Ze delen een futuristische beeldtaal in hun conceptuele videoclips. Allebei kregen ze te kampen met fysieke problemen die hun creativiteit in de weg zaten (Björk werd in 2012 geopereerd aan de stembanden). En Björk zei na haar breuk met kunstenaar Matthew Barney dat ze zich als een ‘space alien’ voelde, een sentiment dat ze ook van zich af schreef met een album, Vulnicura (2015).

Enkel dat laatste weekt een reactie los. ‘Ik heb me al vaak, om verschillende redenen en in verschillende omgevingen, een buitenaards wezen gevoeld, alsof ik nergens paste. Op school, op de dansacademie, in de media… Maar nooit in mijn liefdesverdriet. Dat voelt alsof ik het kaarsje in mijn borstkas, het vlammetje in mijn hart, moet beschermen, omdat het anders uit zou gaan. Dat voelt niet alien, dat voelt… (zucht) gevaarlijk.’

Lilith

Even lijkt het alsof ze wegkrimpt in haar stoel. Terwijl Aretha Franklin op de achtergrond Say a Little Prayer aanheft, frunnikt ze aan de hoes waarin haar zwaard Lilith gewikkeld zit. Lilith, symbool van vrouwelijke lust en demonische ontucht, verketterd, maar ook aanbeden. Een bijzondere naam voor het fallussymbool dat een zwaard is, zo probeer ik de stilte te doorprikken. ‘Excuseer? Lilith is helemáál geen fallus! Typisch mannen: overal zien ze een symbool voor een penis in. Elke toren, elke stok, elke paal associëren ze met een pik. Denken jullie echt dat vrouwen ook zo naar hun geslachtsorganen en de wereld kijken? Het zou wat zijn.’

Ik sputter tegen en vertel over een vriendin die net als zij paaldanst en me opbiechtte dat ze het soms opwindend vindt om haar vrouwelijkheid en kracht bot te vieren rond een hard, glimmend fallussymbool. ‘Kan goed zijn’, repliceert ze meteen. ‘Nu, ík houd van paaldansen omdat het me het gevoel geeft dat ik kan vliegen. Dat ik gewichtloos ben. Daarom ben ik daarnaast ook met martial arts begonnen, omdat wushu (Chinese krijgskunst, nvdr.) net het omgekeerde is. Heel erg grounded, vanuit het bekken. Het is dé manier om balans te vinden, om stevig op je benen te leren staan. Dankzij de combinatie paaldansen en martial arts ben ik van dansen geëvolueerd naar bewegen. Dansen is in zekere zin gebonden aan regels, maar bewegen is vrij. Ik ben een beweger geworden.’

Intussen houdt ze Lilith stevig omklemd. ‘Maar hey, als die vriendin van jou zich blij voelt omdat ze een denkbeeldige pik tussen haar handen en benen geklemd houdt, dan is dat ook mooi. Good for her!‘ We krijgen er een laatste lach bij. Niet zuinig deze keer, maar ontspannen. Stralend, lijkt het zelfs.