Daniel Lanois @ Memorial Museum: Vindingrijk en meeslepend

Tijdens Gone West, een reeks culturele evenementen van de provincie West-Vlaanderen ter nagedachtenis van de eerste wereldoorlog, waren eerder al John Cale en Einstürzende Neubauten te gast. Ook Daniel Lanois liet zich nu verleiden tot een prachtconcert op een bijzondere locatie.

Voor wie vroeger niet heeft opgelet tijdens de les geschiedenis: op 25 april 1915 raakten Australië en Nieuw-Zeeland betrokken bij de ‘Groote Oorlog’ met de landing op het Turkse schiereiland Gallipoli. Sindsdien staat die datum bekend als ANZAC Day (de afkorting staat voor Australian & New Zealand Army Corps). Voor de initiatiefnemers van Gone West was dat de aanleiding om artiesten als The Veils (de zanger van deze Britse band heeft Nieuw-Zeelandse roots) en de Australische aboriginalzanger Gurrumul naar Zonnebeke te halen.

Maar aangezien de in de Westhoek gelegerde Canadese troepen honderd jaar geleden ook voor het eerst met gifgasaanvallen te maken kregen, vroegen de initiatiefnemers de Québecois Daniel Lanois een speciale compositie te schrijven, geïnspireerd door de dramatische gebeurtenissen van toen. Zo komt het dus dat de 63-jarige artiest zijn korte Europese tournee afsloot in een tent op het kasteeldomein van Passchendaele, waar zich momenteel het Memorial Museum bevindt.

Lanois, die Belgische voorouders blijkt te hebben, werd op het podium geruggensteund door bassist Jim Wilson en de fenomenale vijftienjarige drummer Carl Crane. De artiest zette zijn concert in met enkele oude bekenden, zoals het in het ‘Franglais’ gezongen ‘Jolie Louise’, dat nu plots een verrassend ska-ritme huisvestte, en ‘Still Water’, waarin Wilson een prachtige tweede stem aandroeg.

Meeslepend

De karakteristieke gitaarsound van Daniel Lanois, een mengeling van ambient folk en breed uitwaaierende, in reverb gedrenkte pyschedelia, was van ver herkenbaar en ’s mans spel klonk inventief als vanouds. Zodra de groove goed zat, improviseerde hij er op los en dat deed hij altijd op een meeslepende manier. Zijn solo’s waren subtiel en zijn toon uitgekiend. Geen wonder dus dat de Canadees, die in het verleden al samen werkte met onder anderen Bob Dylan, Neil Young, Peter Gabriel, U2 en Emmylou Harris, tot de topproducers van zijn generatie wordt gerekend.

‘Under A Stormy Sky’, geschreven voor zijn moeder, was een impliciete cajunsong en later in de set zouden nog meer fraaie liedjes volgen: het behoedzaam gespeelde, intimistische ‘The Maker’ (uit de cd ‘Acadie’), het gedreven ‘I Love You’ en het met dynamisch snarenspel versierde ‘Fire’ (uit ‘Shine’). Platen als ‘For the Beauty of Wynona’ en ‘Here Is What Is’ liet de zanger dit keer helaas ongemoeid.

Nadat hij het publiek op zijn gemak had gesteld met vertrouwd materiaal, nam Daniel Lanois plaats achter een pedal-steel, zijn favoriete instrument dat hij ooit al had omschreven als “my church in a suitcase”, en kwam hij op de proppen met het voor de gelegenheid bedachte ‘Memorial Symphony’. Het ging om een driedelige instrumental die begon als een patriottische hymne, vervolgens verwees naar de gruwelen van het slagveld en optimistisch eindigde met de hoop dat de gewelddadig conflicten van 2015 zich nooit meer zouden herhalen. Op een scherm werden oorlogsbeelden getoond, waarbij de muziek als soundtrack fungeerde. In dezelfde dromerige stijl zouden nog meer stukken volgen. Sommige werden gelicht uit de tien jaar oude cd ‘Belladonna’, maar minstens zo boeiend was het uitgesponnen ‘Senegal’, een imaginaire schets van een land waar Lanois nog nooit is geweest maar dat hem, sinds zijn samenwerking met Youssou ‘N Dour, wél intrigeert.

Audiocollages

De Canadees had voor de gelegenheid ook een deel van zijn studio mee de hort op genomen, wat hem de gelegenheid gaf ook zijn meer experimentele kantjes te etaleren. Daarbij putte hij enkele elektronische collages uit zijn jongste, volledig instrumentale cd ‘Flesh and Machine’. Op een computerschijfje stonden vooraf voorbereide aanzetten, die door de muzikanten op het podium van een geïmproviseerde toplaag werden voorzien. Vanaf ‘Sioux Lookout’ werd het trio aangevuld met geluidsingenieur Wayne Lorenz, die, net als Daniel Lanois en Jim Wilson, allerlei samplers en andere elektronische machines bediende. Dat leidde tot muziek die het midden hield tussen dub en krautrock en waarin verknipte stemmen en bewerkte geluiden als bouwstenen dienst deden.

‘Burning Spear’, waar een simpel, filmisch pianomotiefje uit opkringelde, werd haast volledig gedragen door Carl Crane. (Lanois: “Ik heb het voorrecht gehad tijdens mijn carrière met enkele fantastische drummers te werken. En hij is er beslist één van”). Hetzelfde gold voor ‘Opera’, een mengeling van ijle digitale klanken en genadeloos voortjakkerende drum’n’bass. Intrigerend, al hadden we toch de indruk dat dit cutting edge-materiaal meer gesmaakt werd door de hardcore-fans dan door de mensen die op het concert waren afgekomen omwille van de liedjes die ze kenden van de radio.

Ondanks de wat vreemde, van de hak op de tal springende opbouw, was het een uitstekend concert van een integere artiest die nooit teleurstelt. Want ook al speelt hij werk dat je al vaak eerder hebt gehoord, hij geeft er altijd een verrassende wending aan. Bovendien was de geluidsweergave in de tent, met Alex Krispin (de co-producer van ‘Flesh and Machine’) achter de knoppen, ronduit voortreffelijk. Het was dus zonder meer een privilege dat we Daniel Lanois nog eens in onze contreien aan het werk mochten zien.

DE SETLIST: Jolie Louise / Still Water / Under A Stormy Sky / Memorial Symphony / The Maker / Sioux Lookout / Burning Spear / Senegal / Instrumental / I Love You / Fire / Opera // Two More instrumentals.