Carter Burwell, componist van de Coens: ‘Ik kijk op dezelfde donkere manier naar de wereld als zij’

De eregast van Film Fest Gent is Carter Burwell. Nee, die naam doet geen belletje rinkelen, maar zijn muziek wel. De Coen-broers, Todd Haynes, Martin McDonagh en Spike Jonze maken geen films zonder hem. En dat riedeltje dat Robert Pattinson op de piano tokkelde in Twilight? Ook van Burwell. Hij haat het om in de belangstelling te staan: in Gent wordt zijn filmmuziek pas voor het eerst live uitgevoerd. ‘Maar vraag me alsjeblieft geen handtekening!’

Voor de honderdste keer voorziet Carter Burwell straks een speelfilm of tv-serie van muziek. Maar wat pas echt indruk maakt, is het aantal toppers waaraan hij heeft bijgedragen, onder meer Velvet Goldmine, Being John Malkovich, Adaptation, In Bruges, Carol, Mildred Pierce, Three Billboards outside Ebbing, Missouri en élke film van de broers Joel en Ethan Coen, uitgezonderd Inside Llewyn Davis (omdat daar buiten de songs geen soundtrack bij nodig was). Er zijn er niet veel die beter doen, en toch kwam er pas recent ook belangstelling voor zijn persoon. Voor een groot deel omdat hij de schijnwerpers schuwt. ‘Vraag me alsjeblieft geen handtekening. Dat haat ik. Ik kijk enorm uit naar het concert in Gent – eindelijk een kans om indruk te maken op mijn kinderen – maar niet naar de aandacht voor mijn persoon. Ik heb niet graag dat het over mij gaat. Dat is geen gebrek aan ego. Aandacht voor mijn muziek maakt me wel heel blij’, vertelt Burwell een uur voor hij naar de befaamde Abbey Road Studios afzakt voor de opnames van zijn muziek voor Missing Link, de nieuwe stop-motionfilm van de Laika-studio’s ( Coraline, The Boxtrolls).

Jarenlang schuwde hij de pers. Pas drie jaar geleden schakelde hij voor het eerst een publicist in, gemotiveerd door de laaiend enthousiaste persreacties op zijn muziek voor Carol, de bejubelde liefdesfilm van Todd Haynes. Die media-aandacht hielp hem aan zijn eerste twee Oscar-nominaties, in 2016 voor Carol en dit jaar voor Three Billboards outside Ebbing, Missouri. ‘Dat pr veel vermag was geen geheim voor mij, maar toch schrok ik. Zo’n Oscar-campagne is wel bijna een tweede job. Het systeem is op maat van mensen die in Los Angeles wonen geschreven. Ik heb nooit deel uitgemaakt van Hollywood, ik leef in Long Island, New York en moest dus heel Amerika oversteken om op een of andere party wat handen te schudden. Daar had ik gemengde gevoelens bij. Zo ben ik niet én het is heel onpraktisch als er thuis kinderen zijn die op school moeten raken. Maar ik ben blij dat ik het eens meegemaakt heb.’

Huiscomponist van de Coens

Burwells interesse in muziek werd gewekt toen hij als tiener een vriend voordeed hoe je op de piano een bluesakkoord speelt. ‘Samen verzonnen we muziekjes – vandaag zou ik het componeren noemen. Muziek was een ideale uitlaatklep voor mijn gevoelens en tienerangsten.’

Maar ook wiskunde was een passie en na zijn studies ging Burwell aan de slag als computermodeller en specialist in computeranimatie. ’s Avonds speelde hij in verschillende bandjes in de bekendere clubs van New York, zoals CBGB en de Mudd Club. ‘Op een dag vroeg Skip Lievsay – vandaag een beroemde sounddesigner, toen een bassist met geluidsmontage als dagtaak – of ik gratis muziek wilde schrijven voor de debuutfilm van regisseurs van mijn leeftijd.’ Dat was Blood Simple (1984) van Joel en Ethan Coen.

Een carrière als filmcomponist was nooit het plan. ‘Als de Coens me niet gevraagd hadden, had mijn leven er heel anders uitgezien. Ik zou werk gezocht hebben dat voldoening schenkt – dat vind ik belangrijk – maar ik betwijfel ten zeerste of ik in de filmmuziek zou zijn beland.’

Burwells vrouw grapt dat de broers niet graag nieuwe mensen ontmoeten en daarom altijd een beroep op hem doen. De componist zelf ziet een plausibeler reden. ‘Zelfs muzikanten vinden het moeilijk om over muziek te communiceren – onze woordenschat is daarvoor gewoon ontoereikend. Daarom laten een regisseur en een componist elkaar niet graag los als eenmaal gebleken is dat ze elkaar vlot verstaan. Het toeval bracht ons samen maar het is geen toeval dat de Coens en ik zo vaak samenwerken. Ik kijk op dezelfde donkere, komische manier naar de wereld als zij. Ik moet nooit vragen waar hun scripts over gaan of wat de bedoeling is.’

De Coens zijn niet zijn enige vaste klanten. Ook Todd Haynes ( Carol, Wonderstruck en Mildred Pierce), Martin McDonagh ( In Bruges en Three Billboards outside Ebbing, Missouri), Spike Jonze ( Being John Malkovich, Adaptation en Where the Wild Things Are) en Bill Condon (Gods and Monsters) hebben een volle klantenkaart. ‘Ik weet niet hoe andere componisten werk vinden. Ik wacht tot de telefoon rinkelt. Dat lijkt een beroerde tactiek maar tot nog toe heeft ze gewerkt. Die samenwerking met Joel en Ethan is een mooi visitekaartje.’

Twee jobs

Om goed werk te kunnen leveren moet Burwell de film persoonlijk waarderen. ‘Het is een business. Ik zou me zoals zovelen kunnen laten inhuren voor een film die me niet bevalt of die ik niet begrijp. Een instructie als “schrijf voor die scène actiemuziek met tien procent humor” zou ik in theorie moeten aankunnen. Maar zo kan ik niet werken.’

Hij vindt dat hij twee jobs heeft: filmmedewerker en componist. ‘De eerste is de belangrijkste: als de muziek niet bijdraagt tot de film, dan heb ik mijn werk slecht gedaan. Maar die tweede job vind ik ook belangrijk: ik probeer echt wel muziek te componeren waar ik tevreden over ben. Ik ben helaas de enige die daarom geeft. Ik ben nog geen enkele regisseur tegengekomen die vraagt of een melodie niet sterker kan of de harmonie voller.’

Wél courant is het verzoek om fouten recht te trekken. Een klassieker is de vraag om extra romantiek als er weinig chemie is tussen acteur en actrice. ‘Dat is niet oneerbiedig. Om de scène te herschrijven, te herfilmen of te hercasten is het te laat. Muziek is dan het laatste redmiddel.’ Voor The Finest Hours (2016) kreeg hij het verzoek om met de muziek te verduidelijk waarom een vrouw het station van de kustwacht zonder jas verlaat terwijl het buiten stormt. ‘Redelijk specifiek, niet?’ Het lukte hem nog ook. Een akkoord onderstreept hoe fel de dame van streek is.

Burwell vraagt zich altijd eerst af wat een film nog mist. In True Grit (2010), de western van de Coens, was niet duidelijk dat het meisje zich superieur waant aan de outlaws vanwege de rechtschapenheid die haar in de kerk is bijgebracht. Dat bracht de componist op het idee om zich te laten inspireren door negentiende-eeuwse protestantse hymnes. In Three Billboards outside Ebbing, Missouri leek het hem zaak om met geklap en gedrum te preciseren dat Frances McDormand ten oorlog trekt tegen iedereen die in haar weg staat. Bij No Country for Old Men (2007) was de conclusie dat een soundtrack de spanning reduceerde. ‘De rust en de droogheid geven die film zijn imposante karakter. Muziek liet de lucht uit de ballon. Zelfs gewoon wat harmonica of viool werkte contraproductief. De oplossing was: muziek die stiekem in de film glipt en bijna niet waar te nemen is. Films zijn vaak beter af zonder muziek.’

Burwell is geen liefhebber van een inwisselbare ‘strings ‘n’ things score’ en zoekt naar een unieke sound, een originele invalshoek of een emblematisch instrument, ‘zoals de hardangerviool in Fargo. Helaas laten de deadlines zelden veel geëxperimenteer toe.’

Bella’s Lullaby

Zijn populairste melodie komt niet uit een Coens-film, maar uit Twilight. De tienerromantiek met vampiers leek zijn ‘kopje thee’ niet maar Burwell liet zich overtuigen door regisseur Catherine Hardwicke. Tijdens de opnames kreeg Hardwicke plots het verzoek een scène toe te voegen waarin Robert Pattinson op de piano een melodie improviseert voor Kristen Stewart: Bella’s Lullaby. De studio had er lucht van gekregen dat fans zeer nieuwsgierig waren naar dat detail uit het boek. In zijn archief met muzikale ideetjes vond Burwell een melodie die hij ooit ‘met pijn en passie’ geschreven had voor een meisje dat hem de bons had gegeven. ‘Alleen kon ik die melodie niet zomaar te grabbel gooien want het kwam weer goed en ik ben met dat meisje getrouwd.’

Zijn vrouw gaf toestemming om die aan haar opgedragen melodie te gebruiken maar toen Burwell Bella’s Lullaby liet horen aan de studiobazen, struikelde er eentje over de dissonant waarmee de melodie begon. Hij eiste een nieuwe versie en dreigde de opnames niet goed te keuren. Burwell bezorgde Hardwicke alternatieve versies die het zeker niet zouden halen. De dissonant bleef. En Twilight werd een fenomenaal succes. In de hele wereld speelden tienermeisjes Bella’s Lullaby op de piano. De studiobons had niets door en liet Burwell weten hoe blij hij wel was dat hij erop aangedrongen had om die dissonant te verwijderen. ‘Een klassiek Hollywoodverhaal voor een componist.’