‘Alle geëngageerde muzikanten hebben één voorvader: Woody Guthrie’

Knack Focus-journalist Jonas Boel over de shutdown, Woody Guthrie en het nieuwe nummer van The Killers: ‘Zolang de wortels van migratie niet worden aangepakt, schieten muren hun doel voorbij.’

‘Down at the border, they’re gonna put up a wall

Concrete and Rebar Steel beams

High enough to keep all those filthy hands off

Of our hopes and our dreams

People who just want the same things we do

In the land of the free’

Met de release van de single Land Of The Free, vorige week, zijn The Killers één van de eerste grote, blanke rockgroepen in de VS om zich in een song ondubbelzinnig tegen Donald Trump te kanten. Muzikaal is Land Of The Free een sof; een pompeuze, met een gospelkoor aangedikte, Bruce Springsteen-achtige pianoballade. De clip, geregisseerd door Spike Lee, is confronterend.

Naast institutioneel racisme en buitensporig wapengeweld, neemt frontman Brandon Flowers ook ‘de muur’ op de korrel, de door Trump beloofde barrière aan de Mexicaans-Amerikaanse grens die momenteel het onderwerp is van politiek getouwtrek. Trump wil 5 miljard dollar voor zijn wall om migratie in te perken, maar de Democraten geloven niet in een muur en willen die 5 miljard elders en beter besteden. Het resultaat is een shutdown van de regering en haar diensten, nu al meer dan een maand lang

Enigszins voorspelbaar kwam de kritiek van The Killers hen op sociale media op awoertgeroep te staan. ‘Propaganda!’, ‘Build that wall!’ en van die dingen, maar ook opvallend veel teleurstelling omdat de band een politieke bocht neemt. ‘My heart just breaks when my favorite bands go political and divide us even more than we already are’, zei de ene. ‘Please don’t drag politics into your music’, schreef een ander.

Vreemd. Want de VS is hét land bij uitstek waar popmuziek en politiek al decennialang enigszins ongemakkelijke bedpartners vormen. Niets dat zo kan verenigen én polariseren als muziek en politiek. En al die muzikaal geëngageerde podiumspringers, van Bob Dylan tot Public Enemy en nu dus ook The Killers, hebben één voorvader: Woody Guthrie.

Guthrie was een folkzanger die zijn meeste songs schreef in de jaren 30 en 40. Hij had socialistische en communistische sympathieën – This machine kills fascists, stond er op zijn gitaar – en wierp zich op als spreekbuis voor de arbeidersklasse. In 1944, 75 jaar geleden, nam hij zijn bekendste lied op: This Land Is Your Land, vaak omschreven als het alternatieve volkslied van Amerika. Er bestaan verschillende versies, maar in de oudste, bekende opname staat een opvallend couplet:

‘There was a big high wall there that tried to stop me,

Sign was painted, it said private property,

But on the back side it didn’t say nothing,

This land was made for you and me.’

Guthrie zong in 1944 wat men eigenlijk al eeuwen weet: muren werken niet. Het is eigen aan de mens om obstakels te overwinnen. We graven tunnels door bergen, we bouwen bruggen over valleien of rivieren en we vliegen of varen waarheen we niet lopen kunnen.

De Chinese muur hield de Hunnen en Mongolen niet tegen en de Berlijnse muur hield de Oost-Duitse dromen over vrijheid en democratie niet tegen. Een muur is maar een obstakel zolang je niet aan de andere kant staat, is wat Woody Guthrie zegt. ‘On the back side it didn’t say nothing’ – een ode aan de vastberadenheid van de mens, net zoals het volgende couplet:

Nobody living can ever stop me,

As I go walking that freedom highway;

Nobody living can ever make me turn back

This land was made for you and me.

Guthrie had het over de Amerikanen die vanaf midden jaren 30 – tijdens de Great Depression – vanuit de streken rond Kansas en Oklahoma (de zogeheten Dust Bowl) een migratiestroom op gang brachten richting het welvarende Californië. De oorzaak van die exodus: de aanhoudende droogte die jarenlang de steppe en de prairie teisterden. Klimaatvluchtelingen avant la lettre, jawel.

Ook vandaag is de invloed van het klimaat een reden om te migreren, samen in het rijtje met ontbering, discriminatie en geweld. Voor wie geluk heeft, loopt de freedom highway van vandaag via humanitaire corridors. Voor alle anderen, de minder fortuinlijken, doorkruist hij hele continenten, loopt hij door woestijnen en over zeeën. Muren zal die onfortuinlijken enkel vertragen, niet stoppen.

In omgekeerde volgorde weerhouden muren wel het uitzicht op wat zich aan de andere kant beweegt. ‘Hoe meer muren je bouwt, hoe meer de andere kant vreemd wordt voor je en dan vrees je die nog meer’, zegt Elisabeth Vallet, professor aan de Universiteit van Quebec, deze week in Rolling Stone. Vallet schreef een boek over grensmuren, Borders, Fences and Walls: State of Insecurity?, en vergelijkt ze met het toedienen van aspirine aan een kankerpatiënt. ‘De patiënt denkt dat je hem geneest, maar je bent het echte probleem niet aan het bestrijden.’

Zolang de wortels van migratie niet worden aangepakt, schieten muren – fysieke, militaire, ideologische, administratieve muren – hun doel voorbij. Doekjes voor het bloeden. Muren zijn eerst en vooral symbolen van angst. En als er een stinker van The Killers voor nodig is om daar nog eens aan herinnerd te worden, dan is dat maar zo.