IDÉE FIXE – Is een uitvinding het werk van een eenzaat of van een samenleving? Steven Johnson zoekt het uit.

Steven Johnson, Riverhead, 326 blz.

Steven Johnson is vooral bekend als de auteur van Everything Bad Is Good For You (vertaald als Alle Slechte Dingen Zijn Goed Voor Je), het pamflet waarmee hij enkele jaren geleden de verdediging van de populaire cultuur op zich nam en inging tegen het cliché dat tv, games of films steeds dommer worden. Johnson is echter veel meer dan een man die in zijn leven veel te veel televisie heeft gezien of games heeft gespeeld: hij schreef bijvoorbeeld ook al boeken over hoe technologie onze samenleving verandert, over hoe de wijzes waarop mieren samenleven en wij onze steden organiseren verduiveld goed op elkaar lijken, en over de grote cholera-epidemie in het Londen van halverwege de 19e eeuw.

In zijn nieuwste werk Where Good Ideas Come From stelt Steven Johnson zich de vraag hoe goede ideeën nu precies ontstaan. Zijn ze het resultaat van het eenzame en langdurige denkwerk van enkele genieën, of groeien ze spontaan in een samenleving die ervoor zorgt dat de omstandigheden juist zitten? Aangezien Johnson in zijn vorige boeken het belang en de meerwaarde van netwerken tussen mensen volop onderzocht heeft, zullen de mensen die zijn werk kennen het antwoord op die vraag wel vermoeden. Johnson vertelt het verhaal achter de belangrijkste uitvindingen uit de menselijke geschiedenis en toont hoe ze slechts konden ontstaan dankzij aan twee vervulde voorwaarden. Ten eerste moeten de technologische omstandigheden goed zitten: in de Oudheid kon men wel accurate astronomische modellen tekenen, maar dat niemand toen de zwaartekracht heeft ontdekt, kwam doordat je daarvoor betere telescopen nodig hebt.

Ten tweede moet er ook voldoende uitwisseling zijn tussen individuen. In Johnsons verhaal zijn nieuwe ideeën het resultaat van oude ideeën die tegen elkaar botsen, waarbij er plotseling een andere combinatie ontstaat. De pacemaker werd uitgevonden door een elektronicus die met twee hartchirurgen ging lunchen, McDonald’s werd pas een keten nadat Ray Kroc langsging in het originele hamburgerrestaurant en de mogelijkheden zag. Dat is volgens hem de reden waarom steden een broeihaard van vernieuwing kunnen zijn, of waarom het ook voor bedrijven voordelig kan zijn om een cluster te vormen, zoals in Silicon Valley gebeurd is.

Echt revolutionair kun je het idee van Steven Johnson natuurlijk niet noemen, maar in Where Good Ideas Come From slaagt hij er wel opnieuw in om redelijk droge materie boeiend te maken en je mee te slepen op een reis door de geschiedenis en rond de wereld.

STEFAAN WERBROUCK