Met haar thrillerdebuut Wraakzusters dingt de Nederlandse Machteld van Zalingen naar een plaats naast goed boerende landgenoten als Esther Verhoef, Marion Pauw en Saskia Noort. ‘Misschien dreigt er nu zelfs een overkill.’

Machteld van Zalingen was nog een prille dertiger toen ze zeven jaar geleden een eerste karakterschets maakte van Juliet, leeftijdsgenote en toekomstig hoofdpersonage in Wraakzusters. ‘Als ik in de spiegel kijk, zie ik een jonge vrouw, die er ouder uitziet door alles wat ze in haar jeugd heeft meegemaakt’, schreef Juliet via de pen van Van Zalingen. ‘Ik ben 1 meter 70 lang, slank, heb een sportief figuur, wel heupen maar niet zoveel borst als ik zou willen. Mijn haar is blond, stijl en mijn ogen zijn blauw. Om mijn ogen en mond verschijnen de eerste rimpeltjes en het babyvet is inmiddels van mijn gezicht. Ik vind mezelf wel een mooie vrouw, maar besteed niet veel aandacht aan mijn uiterlijk, behalve bij speciale gelegenheden. Ik ben geboren in een dorpje op de Veluwe dat in Nederland bekendstaat als een zwartekousen- of langerokkengemeente.’

Van Zalingen is ondertussen 41, woont in een dorpje op de Veluwe, is blond en heeft blauwe ogen. Tot zover de gelijkenissen met Juliet? ‘Mijn ouders zijn helemaal niet strikt in de leer’, antwoordt ze. ‘Al zijn in het dorp waar ik geboren en getogen ben wel verschillende oerconservatieve protestantse kerken actief. Er gonzen ook verhalen over seksueel misbruik op scholen van orthodox-gereformeerden. Ze vormen gemeenschappen die extreem gesloten zijn en dat is zeer beklemmend. Ik ken een verhaal van een jonge vrouw wier ouders niets meer met haar te maken wilden hebben omdat ze ging scheiden.’

Ook Juliet uit Wraakzusters is door haar diepgelovige ouders verstoten. Als kind kreeg ze van haar vader nooit een kus of knuffel. ‘Hij vond dat onnodig,’ zo staat het in Wraakzusters, ‘de enige liefde die een mens nodig had, was immers de liefde van God.’ Nu woont Juliet met haar man Stephan en twee kinderen in Noorwegen, maar het verleden is niet weg: in 1993 was ze samen met haar hartsvriendinnen Manon en Petra getuige van de moord op een hoertje door dorpsgenoot Peter-Paul. Ze hebben de dader nooit aangegeven en kampen sindsdien met schuldgevoelens. Wanneer Petra veertien jaar later onder een trein sukkelt, denken haar vriendinnen aan zelfmoord. Als Peter-Paul het jaar erna in een auto-ongeval sterft, reist Juliet naar Nederland om zijn begrafenis bij te wonen. Daar neemt ze de draad weer op met Manon en met haar oude jeugdliefde Christiaan.

‘Ik vond het heel belangrijk dat mijn hoofdpersonage een vrijgevochten vrouw is’, zegt Machteld van Zalingen. ‘Bijna alle personages hebben een drang naar vrijheid, maar Juliet nog het meest, omdat ze altijd klein gehouden is en in haar denkwijze beperkt door het geloof van haar ouders. Ik vind dat elke mens de kans moet krijgen zijn eigen keuzes en fouten te maken. Iedereen heeft recht op een eigen mening. Ik sta er echt van te kijken hoe in onze huidige tijd sommigen in naam van hun religie anderen en zichzelf beperken. Ik bekritiseer hun geloof in God niet, wel de wijze waarop ze dat in de praktijk brengen.’

Met je 41 levensjaren ben je een late debutant.

MACHTELD VAN ZALINGEN: Tot tien jaar geleden was het nog geen moment bij me opgekomen om te gaan schrijven. Ik werkte in loondienst in het boekenvak, eerst als inkoper en later op de marketingafdeling. Ik ben een opleiding voor redacteur gaan volgen en heb mijn eigen redactie- en tekstbureau uit de grond gestampt. Een van mijn eerste opdrachten was een non-fictieboekje schrijven, Geboren in 1980. Ik vond dat zeer leuk. Later volgde een cursus thrillerschrijven en ging er een nieuwe wereld voor me open. In 2008 heb ik de eerste regels voor Wraakzusters op papier gezet, pas zeven jaar later was het boek klaar. Na de geboorte van mijn derde kind heeft het halfafgewerkte manuscript een jaar in de kast gelegen.

Zeven jaar aan een boek werken lijkt erg lang. Raakte je het nooit beu?

VAN ZALINGEN: Er waren flink wat onderbrekingen, waardoor ik er alles bij elkaar misschien een jaar intensief aan gewerkt heb. Ik moest mezelf steeds opnieuw inleven. Op het laatst vroeg ik me zelfs af of ik mijn eigen boek nog leuk vond. Ik raakte het een beetje beu omdat ik het al zoveel keer herlezen had. Ik kon het bijna zingen.

Hoe zinvol is zo’n schrijfcursus?

VAN ZALINGEN: Zonder schrijftalent schiet je er natuurlijk niets mee op. Maar in zo’n cursus leer je spanning in een verhaal te brengen en krijg je inzicht in hoe je een complexe romanstructuur best opbouwt. Ik heb er ook geleerd de valkuilen van de clichés te vermijden, al zullen die ongetwijfeld nog steeds in Wraakzusters voorkomen. Elk jaar volg ik nu een soort onderhoudscursus bij Gerard van Emmerik, een schrijver van literaire romans. Kill your darlings is voor hem ontzettend belangrijk: alle ballast in een tekst móét overboord.

Met onder anderen Esther Verhoef, Marion Pauw, Saskia Noort en Simone van der Vlugt heeft Nederland een kransje populaire en goedverkopende thrillerschrijfsters. Is het je ambitie om een van hen te worden?

VAN ZALINGEN: Dat zou fijn zijn. Esther Verhoef is een voorbeeld voor mij, zij schrijft zo mooi. Die succesvolle stroming thrillerschrijfsters is een reactie tegen de van oudsher door mannen gedomineerde misdaadliteratuur en hun bloederige machoverhalen. Vrouwen schrijven toch meer psychologische thrillers, met hoofdpersonen met wie je je als vrouwelijke lezer kunt vereenzelvigen. Al denk ik wel dat mannen en vrouwen tot dezelfde levensdelicten in staat zijn. Fysiek geweld ligt misschien iets minder in de aard van vrouwen; in tegenstelling tot mannen zullen ze niet direct een robbertje vechten. Eerlijkheidshalve moet ik daaraan toevoegen dat ik ooit zelf in een situatie heb gezeten waarbij ik eerst handelde en pas later nadacht. Toen mijn man in zijn studententijd bij een vechtpartij betrokken raakte, ging ik zijn aanvaller zonder aarzelen eigenhandig te lijf. (lacht)

Nicci French was met Het geheugenspel de eerste thrillerauteur die ook vrouwen aansprak. Nederlandse schrijfsters borduurden voort op dat succes van French. Misschien dreigt er nu zelfs een overkill. Mijn uitgever vindt dat mijn stijl meer lijkt op die van wijlen Jef Geeraerts. Ik heb nog niets van hem gelezen en heb onlangs De PG gekocht.

Jef Geeraerts investeerde veel in research. Heb jij dat ook gedaan?

VAN ZALINGEN: Niet voor dit boek. Ik ben wel een paar keer naar het Noorse Bergen op vakantie getrokken. Die plek sprak me zo aan dat ze een belangrijke rol moest krijgen. Eerst was ik van plan om de ontknoping in Noorwegen te situeren, later heb ik toch gekozen voor een plaats hier in de buurt. De Veluwe is mijn streek en ik hou van het bos en de natuur om me heen. Maar het is niet de bedoeling dat de Veluwe uitgroeit tot mijn handelsmerk. Ik wil geen schrijfster van streekromans worden. (lacht)

Ik hou van Scandinavië, van zijn thrillers, design en mode. Noorwegen is het spannendste Scandinavische land, ook qua natuur. Je vindt er alle landschappen, van ruig tot lieflijk. De Noren zijn vrijgevochten, en die mentaliteit past perfect bij Juliet.

Wat maakt Scandinavische misdaadromans zo speciaal?

VAN ZALINGEN: Een groot stuk van het jaar is Scandinavië gehuld in duisternis. Dat duistere vind je misschien terug in hun misdaadliteratuur. Ik weet het niet. Op een of andere manier hebben ze er het juiste gevoel voor. Ik ben een grote fan van Henning Mankell. Zijn verhalen kabbelen rustig voort, tot er ineens iets gruwelijks gebeurt. Ik laat me daar altijd door verrassen.

Droom je ervan om fulltimeschrijver te worden?

VAN ZALINGEN: Dat ben ik nu eigenlijk al: sinds 2007 werk ik als freelanceredacteur. Maar het zou natuurlijk fantastisch zijn als ik van het schrijven van mijn eigen romans kon leven. De non-fictieboeken die ik in opdracht schrijf, verschijnen onder mijn getrouwde naam, Machteld Smid. Mijn roman is verschenen onder mijn meisjesnaam – die klinkt ook veel mooier. (lacht) Onder die naam is pas ook een kinderboek uitgekomen, Het muizenfeest, met tekeningen van streekgenoot Kim den Dulk. ‘Machteld van Zalingen’ is ook een eerbetoon aan mijn ouders: zij hebben me alle mogelijkheden gegeven om me te ontwikkelen en zo de basis gelegd voor mijn schrijverschap.

Zouden de vrouwen in het boek vriendinnen van je kunnen zijn?

VAN ZALINGEN: Toen ik over Juliet, Manon en Petra begon te schrijven, hadden ze mijn leeftijd. Zij zijn prille dertigers gebleven, ik ben ondertussen iets ouder. Natuurlijk hebben ze iets van mij, al heb ik flink wat karaktertrekken verzonnen. Maar ze stammen wel uit mijn sociale klasse: ze zijn ook een beetje bourgeois. (lacht)

De heren uit je boek behoren dan weer tot de upper class?

VAN ZALINGEN: Ik was gefascineerd door de bij ons geruchtmakende Baarnse moordzaak uit de jaren 60. Een stel verwende tienerjongens vermoordde toen een vriendje uit een lagere klasse en dumpte hem in de beerput in de tuin van het landgoed. Ik vond het intrigerend hoe zulke rotverwende rijke jongens ervan overtuigd leken dat ze met moord konden wegkomen. Ook de verwende heren in mijn boek hebben geen groot ethisch besef. Niet dat dat typisch is voor de Nederlandse upper class. In elke geleding van de maatschappij vind je mensen met een slecht werkend ethisch kompas.

Wie was jouw eerste lezer?

VAN ZALINGEN: Mijn man, die erg kritisch was. Hij vond dat ik mijn mannelijke karakters te vrouwelijke dialogen in de mond legde en hielp me ze stoerder te laten klinken. Het was sowieso heel fijn met iemand over een idee te kunnen sparren. Ik herinner me nog dat we onderweg waren naar Scandinavië en op de camping heel lang hebben zitten filosoferen over hoe de mannelijke personages in elkaar zouden moeten steken.

De recensies van je boek waren overwegend positief.

VAN ZALINGEN: Het wachten op die eerste besprekingen was best spannend. Wraakzusters is niet autobiografisch, maar het boek is wel een stukje van mezelf. Het is mijn eigen fantasie, waardoor ik me kwetsbaar opstel. Er waren wat punten van kritiek die ik in het achterhoofd houd bij mijn volgende boek. Zo vond je collega in Knack dat er iets te veel wijn in Wraakzusters gedronken wordt. (lacht)

Je volgende roman wordt ook een thriller?

VAN ZALINGEN: Ja. In tegenstelling tot Wraakzusters is voor dat boek veel research nodig. Ik ga bijvoorbeeld mee op jacht, wat ik doodeng vind, en ben op zoek naar een locatie in Zweden of Duitsland waar ik een tijdje wil verblijven, zodat ik de omgeving goed kan bestuderen en in het verhaal verwerken. Ik plan ook heel wat deskresearch en een bezoek aan een hogeschool in Wageningen om meer te weten te komen over een bepaalde opleiding. Meer wil ik er niet over kwijt, behalve dan dat het hoofdpersonage deze keer waarschijnlijk een man wordt.

WRAAKZUSTERS

Uit bij Aerial Media.

DE MOORDZOMER

Knack heeft 30 nieuwe pageturners geselecteerd voor een (ont)spannende zomer. Alle info: demoordzomer.be

VOLGENDE KEER PIETER ASPE

DOOR JAN STEVENS – ILLUSTRATIES KIM DUCHATEAU

Machteld van Zalingen ‘FYSIEK GEWELD LIGT MISSCHIEN IETS MINDER IN DE AARD VAN VROUWEN, AL MOET IK DAAR METEEN AAN TOEVOEGEN DAT IK OOIT ZELF IEMAND TE LIJF BEN GEGAAN TOEN MIJN MAN IN EEN VECHTPARTIJ BETROKKEN RAAKTE.’