Veel tv-series gaan vandaag voor spektakel en actie, maar in de luwte is er een nieuw en veel interessanter genre aan het ontstaan: indie-tv.

De belangrijkste ontwikkeling op het vlak van tv-series uit de afgelopen tien jaar vond plaats in de herfst van 2010. Neen, we hebben het hier niet over het moment waarop een bedrijfje genaamd Netflix besloot zijn belangrijkste bron van inkomsten tot dan toe – het opsturen van dvd’s met de post – terug te schroeven en in te zetten op abonnementen waarmee mensen rechtstreeks in hun huiskamer konden streamen. Dat gebeurde in oktober 2010, en die beslissing heeft ontegensprekelijk ontzettend veel invloed gehad op de manier waarop we nu een dikke vier jaar later tv kijken. Maar voor het aanbod van series op het kleine scherm was de Amerikaanse première, op het einde van diezelfde maand, van The Walking Dead eigenlijk nog net iets belangrijker.

De horrorserie over een groepje mensen die moeten trachten te overleven terwijl de wereld overspoeld wordt door doden is immers uitgegroeid tot een succes dat alle grenzen overschrijdt. De kijkcijfers waren bij de start al bijzonder goed – zeker naar de maatstaven van zender AMC, thuishaven van veel bejubelde maar al bij al redelijk weinig bekeken series als Mad Men en Breaking Bad. Naarmate de reeks vorderde, begon The Walking Dead echter ook steeds vaker op te duiken in de top 20 van best bekeken tv-series op de Amerikaanse tv. En dat is uitzonderlijk. AMC is immers een kleine kabelzender die maar in een deel van de Amerikaanse huiskamers te bekijken valt. The Walking Dead kon uit die cocon breken en een plaats veroveren tussen reeksen als NCIS of CSI.

De start van The Walking Dead is in de Amerikaanse pers al vergeleken met het succes van Jaws, de thriller van Steven Spielberg uit 1975. Die haaienfilm luidde de periode van de moderne blockbuster in, het succes van het zombiedrama deed iets vergelijkbaars voor de televisie. Terwijl iedereen sprak over de fragmentatie van het tv-publiek en non-lineair kijken bewees een reeks op een kleine zender plotseling dat het toch nog anders kon. En daardoor wilde iedereen zijn eigen Walking Dead, en werd er steeds vaker ingezet op reeksen met een hoog blockbustergehalte – een spectaculair uitgangspunt, veel actie, niet al te moeilijk, met vampiers of bovennatuurlijke wezens in de hoofdrol en/of gebaseerd op comics.

Er is natuurlijk niets tegen een goede blockbuster, maar zelfs in het geval van de allerbeste blockbusterserie – Game of Thrones – blijf je toch altijd met het gevoel zitten dat het vorm boven inhoud is, goed tot zeer goed gemaakt entertainment. En in het slechtste geval is het schreeuwerig, lelijk en oppervlakkig, een wanhopige manier om in tijden dat een consument zijn aandacht over heel veel dingen moet verdelen eruit te springen. (Die schreeuw om aandacht zie je trouwens niet alleen bij blockbusterreeksen – het kan ook door een bekende acteur-regisseur in dienst te nemen of extra veel geweld of seks in een serie te stoppen.)

Gelukkig is er bijna tegelijk met de ‘blockbusterisering’ van televisie ook een beweging op gang gekomen die net de tegenovergestelde richting uitgaat, die inzet op kleinere, meer menselijke en herkenbare verhalen. Een genre waarin de artistieke vrijheid van de indiecinema gecombineerd wordt met de mogelijkheden op televisie om de personages centraal te zetten en uit te diepen. Die tegenbeweging is eveneens een paar jaar geleden begonnen, met reeksen als Louie, waarin stand-upcomedian Louis C.K. op pijnlijk eerlijke wijze zijn eigen leven ontleedt, en Girls, dat bij momenten even rauw en brutaal was als de gemiddelde film van Larry Clark.

De opkomst van dat soort series was niet echt een antwoord op het succes van The Walking Dead en consorten, maar eerder op het populairste tv-genre van de afgelopen tien à vijftien jaar: het prestigieuze drama dat opgebouwd is rond een slechterik met wie je toch nog kunt sympathiseren. Het genre dat ontstond in het zog van The Sopranos, en dat enkele jaren geleden met reeksen als Breaking Bad, Mad Men, Dexter of Boardwalk Empire het tv-landschap domineerde en bij momenten zelfs monopoliseerde. Maar gaandeweg werd de ‘bad guy you love to hate’ een cliché, een concept dat zo vaak werd gebruikt dat het resultaat vaak te wensen overliet.

Vandaar de hang naar verhalen over echte mensen, personages die weliswaar slechte dingen doen maar in se wel goed zijn – die tenminste geen carrière proberen uit te bouwen in de drugshandel of gaan jagen op psychopaten. Girls en Louie waren natuurlijk niet de eerste titels – het footballdrama Friday Night Lights is eigenlijk ook een goed voorbeeld – maar die twee maakten wel gebruik van de typische esthetiek van de indiecinema en van de losse manier van storytelling die daar ook gehanteerd wordt. En ze kregen hetzelfde verwijt dat indiefilms vaak mogen horen, namelijk dat ze gaan over narcisten die vooral met hun eigen probleempjes bezig zijn.

Die kritiek van navelstaarderij is soms terecht – wellicht daarom ook dat afleveringen van dit soort reeksen slechts 25 minuten duren in plaats van het dubbele bij reeksen als Breaking Bad, om het niet té vermoeiend te maken. Maar tegelijk zijn reeksen als Girls en Louie zo scherp, intelligent en eerlijk dat ze gemakkelijk boven het gros van de lawaaierige en in ironie gedrenkte tv-series van vandaag uitsteken. De twee staan ook niet meer alleen, het zijn zelfs niet meer de beste leerlingen van de klas. Het briljante en helaas slechts twee seizoenen lange Enlightened was eigenlijk de tv-serie die Todd Haynes nooit gemaakt heeft. Het HBO-drama Looking doet ongeveer hetzelfde als Girls, maar dan met homoseksuele mannen en in San Francisco, én met meer warmte en mededogen. Transparent, de eerste echte serie van Amazon, focuste dan weer op het leven in een modale familie nadat de pater familias bekend heeft gemaakt dat hij liever een zij zou zijn.

Looking en Transparent behoorden tot het beste wat 2014 te bieden had, en Transparent werd bekroond met een Golden Globe voor beste komische reeks. Al is dat laatste vooral een bewijs van hoe de tweedeling bij de Globes en de Emmy’s tussen drama en comedy zinloos is geworden, een relikwie uit de tijd dat de lachband nog alomtegenwoordig was.

De nieuwste telg in het indieland komt van HBO en heet Togetherness, een reeks over vriendschap, liefde en huwelijk onder mensen die de veertig naderen – een soort vervolg op Girls dus, dat net als die reeks en alle andere drijft op observaties van het moderne leven, op herkenbaarheid en eerlijkheid. En op kleinheid, een eigenschap die niet helpt om op te vallen tussen alle misdaad, actie en geweld, maar wel erg mooie dingen oplevert.

GIRLS

Seizoen 3 uit op dvd, seizoen 4 nu bij Telenet.

TRANSPARENT

Te zien bij Telenet.

LOOKING

Seizoen 1 uit op dvd, seizoen 2 eind januari bij Telenet.

TOGETHERNESS

Nu te zien bij Telenet.

DOOR STEFAAN WERBROUCK