22.00 – Canvas

Pablo Picasso had nooit de dringende nood gevoeld om zijn politieke meningen op doek te zetten. Tot het Baskische plaatsje Guernica op 26 april 1937 tijdens de Spaanse burgeroorlog gebombardeerd wordt. Zijn naar het onfortuinlijke dorp genoemde schilderij wordt een van de beroemdste werken van de moderne kunst. In zijn welbekende reeks The Power of Art reconstrueert Simon Schama de making of van Picasso’s tijdloze aanklacht tegen oorlogsgeweld.

Pablo Picasso had van de Spaanse overheid de opdracht gekregen een groot muurschilderij te creëren voorde Internationale expositie van Parijs in 1937. Drie maanden zoekt hij in Parijs een onderwerp rond het thema moderne technologie, maar het is uiteindelijk de aanslag op Guernica die hem inspireert.

Waarschijnlijk zijn het de gruwelijke zwart-witbeelden uit de Parijse kranten die de doorslag geven. Honderden schetsen en meer dan vijftig voorstudies maakt hij, en in vierentwintig dagen van bezeten schilderen is het monumentale werk af. Het resultaat is 3,5 bij 7,76 meter, geschilderd in olie op doek.

Over de interpretatie van de beelden in Guernica werd al veel gediscussieerd, al verklaarde Picasso steeds dat hij de objecten als de stier, het paard, de gewonde soldaat en de rouwende moeder schilderde voor wat ze waren. Een nadere blik onthult een schedel en een stierin het paardenlichaam.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Picasso in zijn flat in Parijs regelmatig door de Gestapo lastiggevallen. Bij het zien van een afbeelding van ‘Guernica’ vroeg een van de soldaten naar verluidt: ‘Heb jij dat gedaan?’ Picasso’s gevatte antwoord: ‘Neen, jullie.’

Na de expositie in Parijs reisde het doek de wereld rond, tot het een vaste stek kreeg in het New Yorkse MOMA. Franco zag het graag naar zijn thuisland terugkeren, maar Picasso wilde dit niet toestaan zolang Spanje geen democratische republiek was. Toen het land na Franco’s dood een constitutionele monarchie werd, wilde het MOMA het werk aanvankelijk niet afstaan. Pas sinds 1981 valt Guernica weer in Madrid te bewonderen, nu in het Reina Sofia Museum.

Een wandtapijtversie van het doek hangt in het VN-hoofdkwartier in New York. Bij de toespraak van Colin Powell over de oorlog in Irak op 5 februari 2003 werd het echter afgedekt met een blauw gordijn, zogezegd op verzoek van de televisieploegen omdat de drukke tekeningen het beeld verstoorden – túúrlijk!

(B.D.C.)