TESS ****

VOOR SHARON – Roman Polanski’s hypnotiserende romanverfilming Tess, de film die hij opdroeg aan zijn vermoorde vrouw, krijgt een digitale opknapbeurt.

Roman Polanski

VS, 1980

British Film Institute / dvd

Al van bij de begingeneriek windt Polanski er geen doekjes om: ‘To Sharon’, staat op de generiek te lezen; meteen de enige link die de regisseur ooit tussen werk en privé heeft willen leggen. De meester van de existentiële paranoia – zie ook Repulsion (1965), Cul-de-sac (1966) en Rosemary’s Baby (1968) – droeg de verfilming van Thomas Hardy’s victoriaanse liefdesklassieker Tess of the D’Urbervilles op aan zijn echtgenote Sharon Tate, die hem het boek cadeau had gedaan vlak voor ze werd vermoord. Hij had gehoopt de film ooit met haar te kunnen opnemen, maar het lot en de moordende Manson Family beslisten er in 1969 anders over.

Zo’n tien jaar na haar dood maakte hij de prent toch af. Het was zijn eerste film sinds hij de VS was ontvlucht, omdat hij werd vervolgd omdat hij seks zou hebben gehad met een dertienjarig meisje. Zijn angst voor uitlevering was zo groot dat Polanski de film zelfs in het Franse Condette, nabij Boulogne, draaide als stand-in voor het Engelse Wessex.

Tess lijkt op het eerste gezicht een atypische Polanski. Maar wie tussen de regels leest, herkent in dit melancholische en hypnotiserende portret van een jonge boerendochter die ten prooi valt aan twee mannen die haar ge- en misbruiken, een apologie van wat Polanski zelf op seksueel vlak allemaal had mispeuterd.

Het was tevens de doorbraak van Natassja Kinski, met wie Polanski destijds een verhouding heeft gehad, in de rol van de tragische Tess. Hij leerde haar kennen in München, en liet in zijn autobiografie optekenen dat hij tijdens zijn verblijf meermaals met haar naar bed ging. Dat zij toen nog maar 15 was en hij 43 deerde blijkbaar niet. ‘Ze was voor haar leeftijd uitzonderlijk rijp’, noteerde Polanski.

Des te ironischer is het – gezien zijn strafblad – dat Polanski koos voor een opvallend feministische interpretatie van de roman. Door het tragische hoofdpersonage in de film af te beelden als een tedere working-class girl die louter slachtoffer is van een door mannen gedomineerd klassenstelsel, distantieert hij zich van de veel complexere en angstaanjagende Tess uit het boek.

De typische binnenshuisclaustrofobie die zo nadrukkelijk aanwezig is in Polanski’s paranoiaklassiekers maakt plaats voor somptueuze panoramashots van het Engelse platteland. De landschapsfotografie oogt in deze nieuwe dvd-uitgave met bijbehorende hd-transfer grijzer, bleker en beklemmender dan ooit. Cinematograaf Geoffrey Unsworth (2001: A Space Odyssey), die overleed tijdens de opnames, en zijn vervanger Ghislain Cloquet werden niet voor niets bekroond met een Oscar.

Met een kostenplaatje van 12 miljoen dollar was Tess de tot dan toe duurste Franse film ooit, en bovenal het bewijs dat de regisseur van Chinatown (1974), Bitter Moon (1992) en The Pianist (2002) ook met een kostuumdrama uit de voeten kan. Een in fatalisme gedrenkte ode aan de ontembare vrouwelijke geest, nu te (her)ontdekken op dvd in een digitaal gerestaureerde versie.

ANDREAS ILLEGEMS