Onze maatschappij is volledig gepsychologiseerd, las ik onlangs in de krant. Dat komt ervan als je alles kant-en-klaar en vacuüm verpakt geserveerd krijgt. Sinds we niet meer moeten gaan jagen en vissen of met onze handen in de aarde wroeten om eten op ons bord te krijgen, blijven al onze banale problemen samen met het overtollige vet aan ons lijf kleven. En tegenwoordig gaan we niet enkel soelaas zoeken bij een psycholoog als we in een uitzichtloze depressie tuimelen. Neen, voor het kleinste conflict, met onszelf of een medemens, hollen we naar de zielenknijper. In plaats van eens goed alles uit te praten tussen twee pinten door of desnoods een robbertje te vechten om te tonen wie gelijk heeft.

In het programma Onder één dak neemt psychologe Kris Kuppens de dagelijkse ergernissen onder de loep van mensen die samenwonen. Nu zijn ergernissen inherent aan het samenleven onder één dak. Is het niet een beetje een overreactie om daar een psycholoog en een horde camera’s bij te sleuren?

In deze uitzending ging Kris langs bij Trui, een gescheiden moeder die samenwoont met haar zoon Dylan en haar dochter Merel. Merel is zo een van die zelfbewuste vrouwen in wording en thuis zwaait zij de plak. Trui heeft nochtans niks dan lof voor haar dochter: ze is ambitieus, leergierig en houdt vast aan haar principes. Dylan vindt zijn zus lief maar bazig. ‘Alleen zij mag uit de pot Nutella eten.’ Tja, principiële mensen vertonen vaak despotische trekjes.

Je hoeft geen psycholoog te zijn om te zien wat hier aan de hand is: Merel is een autoritair meisje dat de beslissingen neemt en Trui legt zich daarbij neer omdat dat nu eenmaal makkelijker is dan met een dochter die het denkt beter te weten in discussie te gaan. Of omdat ze al lang blij is dat iemand de beslissingen neemt.

Dat hoeft volgens mij geen probleem te zijn. Veel goede relaties zijn gebaseerd op complementariteit. Maar met zo’n conclusie maak je geen programma. Dus had Kris een heel arsenaal spelle- tjes bedacht om de kandidaten in eigen boezem te doen kijken.

Merel werd meegetroond naar het werkterrein van haar moeder, de Brico, en zou zichzelf verkennen via allerhande proefjes. Samen met twee toevallige voorbijgangers, beiden dames op leeftijd, mocht ze een kastje in elkaar knutselen. Merel nam het voortouw. Wat me een logische reactie leek. Die twee dames hadden ongetwijfeld heel veel meegemaakt, de oorlog en zo, maar ik betwijfel of ze rasechte doe-het-zelvers waren die zich in de Brico een nieuwe gereedschapskist kwamen aanschaffen. Maar Kuppens drong erop aan dat Merel het initiatief uit handen gaf en vertrouwde op het inzicht van de twee bejaarde vrouwen. Dat meisje weet van aanpakken, waarom moet al die daadkracht ingetoomd worden, vroeg ik me af.

Moeder Trui moest dan weer van haar passieve houding genezen worden en Kris dropte haar in het leger. Daar mocht ze een peloton drillen. Nadat ze de basiskneepjes had geleerd, rolde er een elektrische poort open en daar stonden ze, een troep soldaten in vol ornaat, inclusief snorren en hangbuiken. Ik kon een lach niet onderdrukken: o neen, moet dat ons land verdedigen. Trui liet zich niet van de kaart brengen: Ter plaatse rust! En ‘links, rechts, een, twee’, riep ze steeds luider. Een man was uitverkoren om de rol van de lastige soldaat te spelen. Hij deed dat met veel amateuristische overtuiging, duidelijk dromend van een heldhaftiger rol in een meer prestigieus stuk. Ik vond het kinky hoe Trui haar troepen in bedwang hield en meende een vage erotische spanning te herkennen. Maar dat kan aan mij gelegen hebben.

Moeder en dochter mochten, om hun opleiding af te sluiten, zich nog samen een weg banen uit een labyrint, waarbij Merel zoveel mogelijk haar mond hield omdat ze al lang door had dat ze zich zo het populairst maakte bij Kris. Twee weken later kwam Kuppens de evolutie in het gezin vaststellen. De twee vrouwen hadden een beter inzicht gekregen in zichzelf. Prachtig, maar hoefden we daar nu echt getuige van te zijn. ‘Er is een knop aan uw tv’, hoor ik u zeggen. Ja, ik moet er wat meer gebruik van maken. Door Mieke Debruyne

Mieke Debruyne