1 In je vorige roman, De wafelfabriek, werd de hoofdrol gespeeld door een vreemdeling die ergens neerstreek en een perfide dynamiek in gang zette. Hier zorgen vreemdelingen alweer voor spanning. Wat trekt je zo aan in dat gegeven?
Roman Helinski: Zo’n vreemde die ergens aankomt en de bestaande orde verstoort, is een echt thema in de wereldliteratuur. Knut Hamsun schreef er prachtig over in Mysteriën en László Krasznahorkai in Satantango. Wat mij daarin fascineert, is dat iedereen op zo’n moment zijn eigen belangen vooropstelt en voor zichzelf en misschien ook nog zijn naasten kiest, waarbij het collectieve belang vaak wordt geschaad. Ik hou van het beschrijven van een groepsdynamiek waarbij alle personages door elkaar gaan praten. Elias Canetti zei ooit dat – en ik parafraseer even – wanneer iedereen roept je niemand meer echt hoort en het dus heel makkelijk wordt om je te verstoppen in de groep, terwijl je daarom misschien niet minder verantwoordelijk bent.
2 En op zo’n moment is opeens niemand en iedereen schuldig, zoals opgemerkt wordt op het einde van het boek?
Helinski: Beweren dat iedereen schuld heeft, is een makkelijke manier om geen verantwoordelijkheid te hoeven nemen, dat is zo, maar anderzijds zit er natuurlijk ook wel waarheid in. Het is soms te eenvoudig om iemand de schuld te geven voor wat er misgaat. Als we elkaar allemaal wat meer gunnen, wordt het samenleven een stuk makkelijker. Vorige week zat ik samen met een vriend achter een langzaam rijdende auto aan die uiteindelijk midden op de weg stopte, waarna een bijzonder trage, oude man een gehandicapte vrouw over een plas heen hielp uitstappen. Dat duurde een eeuwigheid. Wij zaten het uit, maar anderen begonnen luid te toeteren, wat de situatie natuurlijk alleen maar meer gespannen maakte. Op zo’n moment kun je beter even wat gas terugnemen en niet meteen beginnen te oordelen.
3 Ben ik fout als ik dat enerzijds-anderzijdsdenken iets Bijbels vind hebben?
Helinski: Ik probeer zo te schrijven dat het verhaal open blijft en vatbaar voor veel interpretaties. Toen De wafelfabriek in Tsjechië uitkwam, was ik even in dat land om een reeks lezingen te geven. Oudere mensen merkten op dat mijn roman hen herinnerde aan het vroegere communisme. Toen ik het boek schreef, heb ik daar niet aan gedacht, maar dat iemand het er wel in kan zien, vind ik belangrijker dan een eigen boodschap in een literaire tekst te drukken.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
