‘De Ieren zijn de negers van Europa’. Die woorden legde Roddy Doyle in 1987 in de mond van Jimmy Rabbitte, het hoofdpersonage van zijn debuutroman The Commitments, die vooral dankzij Alan Parkers verfilming uit 1991 bekend raakte. Rabbitte is de manager van een beginnende band die in de jaren 80 tussen het vele synthpopgeweld wil opvallen. En hoe beter dan met soulmuziek, de muziek waarin de working class – de ‘negers’ – een stem krijgt.

The Commitments is een ode aan de prille, soms kortstondige ambities die leven in vochtige repetitiekoten, waar pinten vlotjes binnenlopen en met naïeve spanning naar dat eerste concert voor tien man en een paardenkop wordt uitgekeken. Als roman over muziek is The Commitments ongeëvenaard in de manier waarop het soulnummers op papier tot leven laat komen. Bovendien speelt Doyle meteen zijn handelsmerk uit: een verraderlijk rechtlijnige schrijfstijl die perfect de taal van de personages weet te vatten.

Doyle werd daar in 1993 voor beloond toen hij voor Paddy Clarke Ha Ha Ha de Booker Prize won. Hoofdpersonage en verteller Paddy is tien als het huwelijk van zijn ouders op springen staat. Wanneer zijn vader er dan echt vandoor gaat, wordt hij op school het mikpunt van spot: de naam van Paddy Clarke zonder pa wordt vanaf dan steevast gevolgd door ‘ha ha ha’. Een roman voor volwassenen verteld door een kind, het lijkt een riskante onderneming, maar niet in de handen van Doyle.

Doyle heeft iets met terugkerende personages. Zo schreef hij met A Star Called Henry (1999) en Oh, Play That Thing! (2004) bijvoorbeeld al de eerste twee delen van wat een trilogie zou moeten worden over Henry Smart, een fictief Iers vrijheidsstrijder die zichzelf in Amerika aan de zijde van Louis Armstrong ziet terechtkomen. Vooral de liefde voor Jimmy Rabbitte blijft echter groot. Hij en zijn familie staan ook centraal in The Snapper en The Van, na The Commitments deel twee en drie van de befaamde Barrytown Trilogie en verfilmd door Stephen Frears. En nadat hij op het einde van The Commitments al een nieuwe poging ondernam om een band op te richten, doet hij dat vier kinderen en een buikje later weer in The Deportees, het titelverhaal van zijn jongste verhalenbundel. Hiermee kan u zich dus alvast verheugen op het relaas van een kleurrijk groepje immigranten dat in Dublin Woody Guthrie in een gospelkleed stopt.

In Doyles laatste worp, die als het vervolg op The Commitments wordt aangeprezen, zijn de Ieren niet langer de negers van Europa. Ierland heeft tegenwoordig een bloeiende economie en ziet zijn bevolking met echte ‘negers’ en andere inwijkelingen aangroeien. Wars van elke vorm van Ierse romantiek en met een sneer naar de plastic Riverdancefolk schreef Roddy Doyle deze bundel over oude en nieuwe Ieren als een maandelijkse serie voor Metro Eireann, Ierlands eerste multiculturele maandblad. Af en toe voelt het keurslijf van deze afgemeten bijdragen (elke aflevering telt 800 woorden) te nauw aan, maar The Deportees biedt wel een gevarieerd beeld van het Ierland van vandaag en getuigt van veel vakmanschap.

THE DEPORTEES is uit bij Nijgh & Van Ditmar.

Jeroen Bert