Hoe geraakte Francis Coppola aan zijn afgehakte paardenkop voor The Godfather? Hoe slaagde Ang Lee erin zijn acteurs uit Crouching Tiger, Hidden Dragon over de daken te laten springen en op de muren te laten lopen? Waarom boterde het niet tussen Björk en regisseur Lars Von Trier tijdens de opname van Dancer in the Dark?

U verneemt het allemaal op de ‘director’s commentary’ van deze films op dvd. Sommige regisseurs verkiezen het apart bespreken van enkele sleutelscènes boven het volpraten van de integrale film, maar hoe langer hoe meer zijn filmmakers dol op dit meest leerrijke (maar ook de meeste tijd opeisende) van alle extraatjes waar je een schijfje vol mee kunt stouwen. Hun enthousiasme voor een audiocommentaar is vrij logisch: hiermee krijgen ze eindelijk het laatste woord, kunnen ze hun hart luchten over de creatieve geschillen tijdens de productie of kunnen ze die nitwits van critici op hun nummer zetten. En de nederigen zijn niet te beroerd om aan de hand van bewijsmateriaal foutjes op te biechten of eer te geven aan wie eer toekomt.

Helaas zijn de meest gretige beoefenaars van het begeleidende commentaar vaak figuren die beter regielessen zouden volgen in plaats van er te geven; de Joel Schumachers, Ron Howards en Nora Ephrons van deze onvolmaakte wereld. Terwijl talenten van wie zo’n master class zich opdringt, zich terughoudend of onverschillig opstellen. Martin Scorsese geeft zelden toelichting bij zijn films op dvd; Francis Coppola liet zich voor The Godfather Trilogy dan toch eindelijk overhalen, maar Michael Mann noch Brian De Palma lieten totnogtoe in hun kaarten kijken.

Onder de regisseurs van formaat is Oliver Stone de kampioen van de ‘director’s commentary’. De meeste van zijn films ( Wall Street, Platoon, Born on the Fourth of July, JFK, Natural Born Killers, Any Given Sunday) zijn uit op dvd, voorzien van een audiocommentaar. Gedurende twee of drie uur een film volpraten lijkt een koud kunstje voor Stone: zoals hij achter de camera van geen ophouden weet, zo is hij evenmin te stoppen als hij zijn eigen werk opnieuw bekijkt. Zijn commentaren zijn nooit té technisch, vaak een tikkeltje pompeus maar altijd onderhoudend. ‘Ik probeer vooral de sfeer van de filmopname op te roepen’, zegt Stone. ‘En als ik tijd heb, haal ik mijn oude notities en dagboeken boven.’

Voor Stone is een ‘director’s commentary’ dan ook geen platform om zomaar vrijblijvend te keuvelen. Aan de audiocommentaar bij JFK, die werd opgenomen in negen sessies, spendeerde hij in totaal bijna veertig uur. Stone: ‘Wat je op zo’n commentaar zegt, kan je blijven achtervolgen. Daarom doe ik zo hard mijn best om accuraat te zijn.’