Voor muzikanten was het ‘een dag in de showbizzhemel’, voor fans een ‘religieuze belevenis’. En toch valt na 42 jaar het doek over ‘Top Of The Pops’, het langstlopende popprogramma ter wereld. In memoriam: de moeder aller muziekshows.

‘Een optreden versieren in Top Of The Pops, was even belangrijk als een goede plaat maken. Werd je niet gevraagd, dan verkocht je niks.’ Robin Campbell van UB40 liet het onlangs nog optekenen in de Britse krant The Guardian, maar zijn uitspraak had van eender welke million seller uit de jaren 60, 70, 80 of 90 kunnen komen. Meer dan tweeduizend afleveringen lang was de muziekshow op BBC ‘hét ultieme bewijs dat je het als muzikant gemaakt had’, om het met Damon Albarn van Blur en Gorillaz te zeggen. Of in de woorden van onze eigenste Maurice Engelen, die er halfweg de jaren 90 te gast was met de Belgenmop Lords Of Acid: ‘Onmiddellijk na de uitzending kreeg ik telefoon van iemand van de platenfirma. ‘De trein is vertrokken’, jubelde hij. Hij had in het debatprogramma Point Of View een vrouw gezien die schande sprak van ons optreden. Hoe het kon dat een groep op de nationale televisie de drugcultuur mocht promoten. De volgende dag stonden de kranten er vol van.’

Simpelweg geniaal

Zoals de meeste goede ideeën, was het idee achter Top Of The Pops geniaal in zijn simpelheid. ‘Zouden televisiekijkers geen artiesten willen zien bij de nummers uit de hitparade?’, vroeg ene Johnnie Stewart zich begin jaren 60 af. En dus stuurde hij een ruw programmavoorstel naar de BBC, waarbij muzikanten hun hits in een televisiestudio zouden playbacken voor een levend publiek. ‘Bij de BBC waren ze meteen gewonnen voor het idee’, vertelt eerste presentator Jimmy Savile, een populaire DJ in die tijd. ‘Ze veranderden enkel de naam, van Teen And Twenty Record Club naar Top Of The Pops.’ Op nieuwjaarsdag 1964 mag Savile de eerste uitzending presenteren vanuit een vervallen kerk in Salford nabij Manchester – pionierswerk waarvoor hij later geridderd zal worden. De Rolling Stones openen met I Wanna Be Your Man, The Beatles sturen een filmpje waarin ze I Wanna Hold Your Hand playbacken, en er zijn ook optredens van The Hollies, Dusty Springfield, Dave Clark Five en The Swinging Blue Jeans. ‘Oorspronkelijk waren er maar zes afleveringen gepland’, aldus Savile. ‘Maar ik wist meteen dat we showbizzgeschiedenis aan het schrijven waren. Een journalist vroeg me na afloop: ‘Hoe lang denk je dat dit programma zal lopen, Jimmy?’ Ik herinner me nog dat ik antwoordde: ‘Zolang mensen platen zullen kopen.’ Nu valt het nauwelijks nog voor te stellen, maar in die tijd was Top Of The Pops echt revolutionair. Niemand had ooit iets gelijkaardigs gedaan.’

Top Of The Pops blijkt een schot in de roos, en in geen tijd groeit het programma uit tot een instituut. Eind jaren 60 zijn The Kinks, Aretha Franklin, de Rolling Stones en The Beatles vaste gasten, en in de jaren 70 haalt het programma op piekmomenten tot twintig miljoen kijkers. ‘Ik kreeg in die tijd geregeld brieven van ouders, die me bedankten omdat ik hen dichter bij hun kinderen had gebracht’, aldus Savile. ‘Blijkbaar waren de muzikanten die bij ons te zien waren achteraf hét gespreksonderwerp aan tafel.’ In de jaren 80 krijgt Top Of The Pops met MTV een te duchten concurrent, maar veel verandert dat niet. Het format wordt verkocht aan meer dan 120 landen, en in Groot-Brittannië worden bij wijze van spin-offs zelfs een radioprogramma, een magazine en een aparte show met alleen maar hoogtepunten gemaakt. The Spice Girls hadden hun beroemde koosnaampjes zelfs aan een van die spin-offs te danken – het was een journalist van Top Of The Pops Magazine die hen in de inleiding van een artikel omschreef als Baby, Ginger, Posh, Scary en Sporty Spice. Hoe belangrijk Top Of The Pops in die jaren was, mag ook blijken uit de songs die erover werden geschreven. Zowel The Kinks als The Smithereens en Art Brut schreven songs die ‘Top Of The Pops’ heetten, en het programma wordt ook vernoemd in onder meer Rat Trap van de Boomtown Rats, Me Plus One van Annie en het cynische Waiting For The Great Leap Forward van Billy Bragg: ‘It’s a mighty long way down rock ’n roll / From Top Of The Pops to drawing the dole.’

Smells like playback

Maar op 30 juli is het dus definitief gedaan met Top Of The Pops, nadat de kijkcijfers de voorbije jaren geslonken waren tot amper een miljoen. Drie jaar geleden kreeg het programma nog een ingrijpende facelift om een jonger publiek aan te trekken, maar de concurrentie van muziekzenders en vooral het internet bleek te groot. En ook de muzikanten hebben volgens sommigen boter op het hoofd: ze zouden in de loop der jaren ‘steeds saaier’ geworden zijn, en niets meer te vertellen hebben. Een ex-producer: ‘Er zijn geen échte muzikanten meer, alleen nog modellen die braaf de songs playbacken die producers of muzikanten voor hen geschreven hebben. En als er dan eens eentje is met een persoonlijkheid, staat er een heel leger woordvoerders en pr-mensen klaar om te verhinderen dat hij iets interessants zou vertellen.’ Jimmy Savile: ‘De presentatoren zijn ook veel te braaf geworden. Toen ik Top Of The Pops presenteerde, droeg ik de meest waanzinnige outfits. Kostuums met bloemenprints en zo, met bijbehorende hemden en dassen. Maar de laatste jaren droeg iedereen donkere kleren zodat het beeld niet zou bibberen. Er was gewoon geen fun meer aan.’

En fun, dat was precies waar het in de hoogdagen van Top Of The Pops om draaide. In de wonderjaren playbackte Jimi Hendrix Purple Haze over een plaat van Alan Prize – foutje van de technicus – maar ook later was het programma goed voor een paar onvergetelijke televisiemomenten. In 1973 kreeg Cliff Richard live on air een lading pruiken over zich heen, die de groepsleden van The Who uit de rekwisietenkamer hadden gestolen. In 1981 playbackte Phil Collins In The Air Tonight met een verfpot op zijn piano, bij wijze van sneer naar de interieurarchitect die ervandoor was gegaan met zijn vrouw. En in 1995 speelde Eels Novocaine For The Soul op speelgoedinstrumenten, als stil protest tegen de playbackformule van de show. Kurt Cobain van Nirvana presteerde het om Smells Like Teen Spirit te ‘spelen’ zonder zijn snaren aan te raken, terwijl Dave Grohl rond zijn drumstel danste. Mike Patton van Faith No More stak tijdens Easy ostentatief zijn tong uit, in plaats van te lippen. En Liam en Noel Gallagher van Oasis wisselden tijdens Roll With It van plaats: Noel ‘zong’ en Liam ‘speelde’ gitaar. Joe Elliot van Def Leppard: ‘In de jaren 90 mocht je live zingen over een tape, maar iedereen maakte er een sport van om toch de studiotape gespeeld te krijgen. We probeerden de technicus om te kopen door ‘m een omslag met geld te geven, of we wisselden de tapes als hij buiten een sigaretje ging roken.’

Wie oud genoeg is voor nostalgie, vindt massa’s legendarische Top Of The Pops-fragmenten op YouTube. Com, de videosite die al lang tussen uw bookmarks moest staan. Wie jong genoeg is om de hoogdagen van het programma gemist te hebben: zelfs de onleukste momenten zijn nog oneindig veel leuker dan wat dezer dagen op MTV en aanverwanten te zien is. Geen dank.

‘TOP OF THE POPS’: 30/7 BBC

Door Wouter Van Driessche