Zijn debuut ‘Amores Perros’ was een klets in het gezicht van de wereldcinema, een splinterbom. Met opvolger ’21 Grams’ levert regisseur Alejandro González Iñárritu een even gelaagde en complexe vertelling af, waarin opnieuw flink wat wordt afgezien. Door Erik Martens

Wie naar 21 Grams gaat kijken, wordt onwillekeurig herinnerd aan Amores Perros, het potige debuut van Alejandro González Iñárritu uit 2000. Er zijn immers overeenkomsten zat: de ruwkorrelige beelden, de handheld camera – het soort stilistische omgeving waarin personages klappen krijgen -, en vooral het verhaal: 21 Grams bevat drie vertellingen die door elkaar lopen, met als bindend element een auto-ongeval. Wellicht niet toevallig, want voor zijn tweede film werkte Iñárritu opnieuw samen met scenarist Guillermo Arriaga. Sean Penn speelt in 21 Grams een wiskundeprofessor en hartlijder die niet lang meer te gaan heeft. Benicio Del Toro worstelt met een gevangenisverleden; nu hij Jezus heeft gevonden, hoopt hij van al zijn problemen verlost te zijn, maar nee dus. Ook Naomi Watts heeft redenen om aan te nemen dat de toekomst alleen maar beter kan worden. Haar drugsprobleem is onder controle, het gezin draait min of meer, maar opnieuw: nee dus. Hun respectievelijke partners Charlotte Gainsbourg, Melissa Leo en Danny Huston staan erbij en kijken ernaar.

De film vraagt van de toeschouwer een fris hoofd en een aanzienlijke concentratie, want niet alleen worden de drie verhalen in stukjes gemalen, de chronologie van de scherven wordt ook door mekaar gehaald. Het is dus puzzelen geblazen in de bioscoopzaal. De regisseur kwam 21 Grams voorstellen op het voorbije festival van Venetië – de film was er overigens de enige Amerikaanse prent in competitie, een opmerkelijke eer – en wij vroegen hem waarom hij opnieuw gekozen had voor zo’n complexe structuur. ‘Het was de enige manier. Als je een langspeelfilm wilt maken waarin alles met alles verband houdt en waarin je de metaforiek onder de verhalen begint te voelen, kun je niet gewoon alles op een lineaire manier vertellen. Ik hou ook van die lyrische aanpak. In het echte leven praten we ook niet chronologisch, we springen van de hak op de tak. Zo vertelde mijn vader toch altijd zijn verhalen en zo ga ook ik te werk. Daarbij: het is best entertainend om de zaken beetje bij beetje te onthullen.’

Het publiek moet geprikkeld worden…

Alejandro González Iñárritu: Elke schrijver en elke filmmaker doet dat. Anders zou iedereen verhalen kunnen vertellen. Een echt verhaal moet dramatische spanning creëren, moet kunnen boeien, intrigeren. De structuur van deze film nodigt mensen uit om eraan deel te nemen, om actief te zijn. Trouwens: 21 Grams zit eigenlijk heel eenvoudig in elkaar. Het enige wat ik doe, is grote gaten in het verhaal laten, die mensen dan moeten opvullen. Dat is een uitdaging en uiteindelijk is dat ook spannend voor een publiek.

Opnieuw staat een auto-ongeval centraal, maar dit keer breng je het niet in beeld. Waarom?

Iñárritu: Laat nooit een kind sterven in beeld, zei Hitchcock al lang geleden. En ik ben het daarmee eens. Er is geen reden om het te laten zien, dat zou goedkoop zijn. Het is veel krachtiger om het niet te laten zien.

Dood, lijden, schuld en boete, zijn dat uw obsessies of die van uw scenarist?

Iñárritu: We delen een aantal obsessies, als je ze zo wilt noemen. Heel veel van wat in deze film zit, houdt mij intens bezig. Het thema verlies bijvoorbeeld. Of je het nu wil of niet, ons leven is een aaneenschakeling van verlies. Elke dag, elk jaar verliezen we dingen. Soms worden we met onvoorstelbaar verlies geconfronteerd. We verliezen onze jeugd, onze onschuld, onze maagdelijkheid, ons werk, onze kinderen, onze overtuigingen, onze gezondheid en uiteindelijk ons leven. Hoe gaan we daarmee om? Welke betekenis geven we aan ons leven, wetende dat we alles gaan kwijtspelen? Ik weet niet of het ermee te maken heeft dat ik ouder word, maar hoe langer hoe meer kom ik tot de overtuiging dat alles ijdelheid is. Natuurlijk gaat 21 Grams ook over andere zaken. Over plicht, wraak en ook schuld, wat een ander thema is dat ik graag wil verkennen.

Omdat het iets heel Mexicaans is?

Iñárritu: Schuld is heel universeel, kijk maar naar al de wereldreligies. Schuld is ook heel natuurlijk en heeft te maken met het gevoel dat we betere mensen hadden kunnen zijn, dat we op zoveel vlakken mislukken, zowel professioneel als persoonlijk. In 21 Grams draait alles in de eerste plaats om religieuze schuld. Vanuit die invalshoek is de film voor mij een metafoor voor het boek Job. Dat is het verhaal van een man die voelt dat hij door God verlaten en verraden is. Jack heeft van iedereen vergiffenis gekregen: van zijn vrouw, zijn priester, zijn godsdienst, maar hij kan zichzelf niet vergeven. Dat interesseerde me aan zijn verhaal. Het is een heel katholiek gegeven. De kerk heeft altijd geleerd dat je je medemens moet vergeven: als iemand je op de linkerwang slaat, moet je de rechterwang aanbieden. Maar niemand leert je hoe je jezelf moet vergeven en dat is het moeilijkste. Ik herinner me het verhaal van een vriend over een meisje dat abortus had gepleegd en daar een diepe depressie aan had overgehouden. Zes jaar liep ze rond met die gevoelens. Ze kwam uit een heel conservatieve familie. Iedereen probeerde haar gerust te stellen: het is niet jouw schuld, je had geen andere keuze, enzovoort. Uiteindelijk raakte ze over haar depressie heen door een therapeut die het omgekeerd aanpakte. ‘Je hebt je zoon gedood’, vertelde hij haar. ‘Je bent een moordenares.’ Die harde woorden brachten een catharsis teweeg. Ze huilde twee uur lang, omdat ze eindelijk iemand hoorde zeggen wat ze altijd al had willen horen. Iedereen in haar omgeving had dat aspect weggemoffeld. Eindelijk vertolkte iemand de stem van haar geweten. En dan pas kon ze genezen.

Ook voor het publiek moet de film een catharsis teweegbrengen.

Iñárritu: Als een schilderij, een film of welke artistieke uitdrukking ook geen catharsis teweegbrengt, dan ben je mislukt. Dan heeft het geen nut. Je moet iets raken, een film moet emotie kunnen opwekken. Dat verhaal heeft trouwens een grote rol gespeeld in het tot stand komen van het scenario, vooral dan in wat gebeurt met Sean Penn en Benicio Del Toro.

Het scenario is oorspronkelijk geschreven in het Spaans en werd nadien vertaald naar het Engels. Heb je het gegeven moeten aanpassen voor de Amerikaanse markt?

Iñárritu: Het was oorspronkelijk geschreven in het Spaans, maar daarom niet per se voor Mexico. Het was in het Spaans omdat het Spaans mijn moedertaal is en ook die van Guillermo. Ergens in het midden van het schrijfproces ben ik eraan beginnen denken om het verhaal in het Engels te verfilmen. Omdat ik wou werken met acteurs met wie ik al heel mijn leven heb willen samenwerken. De film is inderdaad Engels gesproken, maar het is meer dan een Amerikaanse film. 21 Grams is geen officiële vertegenwoordiger van de Verenigde Staten. Ik haat het als mensen er zo over praten. Ik vertegenwoordig geen enkel land, ik word niet betaald door een regering. Dit is geen schoonheidswedstrijd. Ik ben geen diplomaat. 21 Grams is in het Engels opgenomen omdat ik zo een film kon maken voor de wereldmarkt. Met een Franse actrice, een Australische actrice, een Puerto Ricaanse acteur, een Engels acteur. Van de hoofdpersonages is alleen Sean Penn Amerikaans, en alle sleutelposten in het technische departement worden ingenomen door mijn vaste Mexicaanse ploeg: de production designer, sound designer, scenarist. Wij zijn een Mexicaanse rock-‘n-rollband, die op tournee is gegaan en overal ter wereld talentvolle mensen op het podium heeft uitgenodigd.

Hoe heb je Sean Penn eigenlijk leren kennen?

Iñárritu: Hij was wild van Amores Perros en belde mij op mijn gsm om me dat te vertellen. Nadien ontmoette ik hem op het oscarfeestje van Amores Perros en hebben we samen geluncht. Maar op dat moment waren de plannen voor 21 Grams nog weinig concreet. Ik voelde me op dat moment niet zeker over het script, ik twijfelde aan alles en nog wat. Maar dat we wilden samenwerken, was wel meteen duidelijk. Later nodigde hij me uit om een onderdeel van de film over 9/11 te maken (’11’09”01′, em). En daarna heb ik hem de rol in 21 Grams aangeboden. Sean is een van de meest genereuze acteurs die ik in mijn leven heb ontmoet.

Was het voor jou een grote stap om een film te maken in de VS?

Iñárritu: Ik hou van uitdagingen. Als ik bij voorbaat weet dat ik iets zal kunnen, dan raak ik verveeld. Ik heb een ernstig concentratieprobleem. Als ik niet uitgedaagd word door iets, als ik geen schrik heb, geen twijfels, dan ben ik tot niets in staat. Dan heb ik niet langer dan een minuut concentratie. Ik moet afzien, ik moet me verschrikkelijk voelen. Als ik die adrenaline niet heb, dan raak ik niet gefocust.

En nodigt de ervaring in Amerika uit tot meer?

Iñárritu: Dat weet ik niet. Ik heb enorm veel steun gekregen in Amerika, net zoals voordien in mijn eigen land. Ik heb ontzettend veel geluk gehad, want ik heb deze film met dezelfde voorwaarden kunnen maken als in Mexico. Alles wat er dus fout aan is, is mijn schuld. De studio heeft mij nergens onder druk gezet. Deze film is honderd procent de film die ik zelf gewild heb. Als je zulke voorwaarden krijgt, is het moeilijk nee te zeggen. Maar als ik morgen een verhaal heb dat zich in Frankrijk afspeelt, dan ga ik naar Frankrijk.

Door Erik Martens

‘Ik denk dat ik vrij snel oplos in de massa, tenzij ik opgedoft ben voor een première of zo.’