DE EEUWIGE UNDERDOG Het Van Abbemuseum brengt een postume hommage aan Martin Kippenberger, de artiest die zichzelf graag te kijk zette. Van Abbemuseum, Bilderdijklaan 10 in Eindhoven, tot 1 februari. www.vanabbemuseum.nl

Het duurde nogal vooraleer Martin Kippenberger (hij stierf zes jaar geleden op 44-jarige leeftijd) kunstenaar werd. De Duitser nam een lange aanloop als aspirant-acteur, schrijver, drugsverslaafde, communelid, uitbater van een punkclub en eigenaar van een pompstation. Pas nadat hij door een stel branieschoppers in elkaar werd geramd, begon hij min of meer standvastig aan wat later een bijzonder wijdlopig oeuvre zou worden. Door zijn turbulente leven en de navenante, fel emotionele schilderijen wordt Kippenberger wel eens beschouwd als postmoderne bohémien. Hij gaf niet de indruk dat hij zijn kunstenaarschap echt ernstig nam, maar net daar lag een charme die hoe langer hoe sterker tot uiting kwam. Het devies van Joseph Beuys – Ieder mens is een kunstenaar – veranderde hij in Iedere kunstenaar is een mens. Vanzelfsprekend misschien, maar hier ontkom je niet aan de menselijke inslag van een artiest die zichzelf te kijk stelt als worstelende underdog.

Het Van Abbemuseum trekt een omvangrijk blik Kippenberger open en verrast met een doorploegd overzicht van 1977 tot 1997. De Duitser wordt er uit de doeken gedaan als een klassiek georiënteerde creatieveling die tekende, schilderde en installaties maakte met een relativerende zelfspot en een warm opgediende lading sarcasme. In Berlin Bei Nacht uit het begin van de jaren tachtig schildert Kippenberger zichzelf met een toegetakeld vechtersgezicht en een torenhoog hoofdverband. Memorial of the Good Old Time (1987), een blokvormige, donkere rubberzak, is een van Kippenbergers Zinloze Bouwprojecten: een installatie over architectuur zonder inhoud en het onvermogen om een levende betekenis te geven aan monumenten. Tekeningen op hotelbriefpapier getuigen van een vonkenslaande inspiratie, afgewerkt met een toefje waanzin dat op de lachspieren werkt. Martin, into the Corner, You Should be Ashamed of Yourself is een rood aangelopen standbeeld met de handen op de rug, ontstaan nadat Kippenberger beschuldigd werd van excessief alcoholmisbruik. Kippenberger maakte zes versies van zijn gestrafte zelf, telkens voorzien van andere kleren en andere materialen. De tentoonstelling eindigt met twee uit de kluiten gewassen installaties: het Spiderman Atelier uit 1996 ( de artiest als spin op een armzalige zolder) en het gedeeltelijk gereconstrueerde Deep Throat uit 1991, een tunnel met een Kippenbergerdummy op een rolstoel ( de artiest als mindervalide op weg naar duistere diepten). Het complexe geheel blijft overzichtelijk en steekhoudend omdat een belangrijk element voor het grijpen ligt: de kritische geest van een kunstenaar die levende begrippen herdefinieert, ze met vaardige hand vorm geeft en beschikt over het talent om zwaarwichtige kost verteerbaar te maken.

Door ELS FIERS