Belgisch filmpionier André Delvaux herleeft. De komende twee jaar verschijnen al de langspeelfilms van de in 2004 overleden cineast van het magisch realisme op dvd. Erik Martens van Cinematek, die de uitgaven overzag, dook in de archieven.
De voorbije jaren kwamen al twee films van André Delvaux op dvd bovendrijven. Het Koninklijk Filmarchief gaf met steun van de Vlaamse gemeenschap De Man Die Zijn Haar Kort Liet Knippen uit, terwijl Boomerang Classic geld van de Franse gemeenschap besteedde om Rendez-vous à Bray naar boven te spitten. De rest van Delvaux’ filmografie bereikt nu de dvd-status dankzij het mecenaat van een edelmoedige bank, Triodos. De vreemde ironie van de geschiedenis toch.
Delvaux was een man die niet alleen kunstenaars een belangrijke maatschappelijke verantwoordelijkheid toedichtte, maar ook de overheid. Zijn verheven visie op cultuuroverdracht, waarin onderwijs en een openbare zender essentiële instrumenten waren, lijkt vandaag uit een andere tijd te stammen. Van een idealistische en humanistische visie op kunst, cultuur en de samenleving zijn we nu bij een mercantiele aanpak beland.
Een interessant moment dus om de films van Delvaux eens opnieuw te bekijken. L’oeuvre au Noir, de jongste dvd-uitgave, plaatst zich heel duidelijk in de lijn van een Traditie. De film sluit via het werk van Marguerite Yourcenar aan bij de brede westerse cultuurgeschiedenis. Voor Delvaux was het een evidentie dat zijn toeschouwer die referenties deelde, of er minstens interesse voor betoonde.
KOEL ONTHAAL
Opvallend is ook dat de films, toen ze destijds in de zaal uitkwamen, in de pers merkelijk koeler werden onthaald dan vandaag. Het feit dat hun achtergrond een stuk exotischer en minder vanzelfsprekend is geworden, komt de waardering ervan blijkbaar ten goede. Het oeuvre van Delvaux heeft de tand des tijds op het eerste zicht dus goed doorstaan – geen evidentie in de filmwereld.
Veroudering en bewaring: in een archiefcontext stelt die kwestie zich natuurlijk heel letterlijk. Gelukkig was Delvaux een zorgvuldig man die álles bijhield. Onder meer: kisten vol briefwisseling met Johan Daisne, Suzanne Lilar, Marguerite Yourcenar, auteurs wier boeken hij bewerkte. Verder: notitieboekjes, foto’s van potentiële locaties, losse krabbels bij ontmoetingen met acteurs en repetities, tot volledige afrekeningen van de films mét hotel- en restaurantbonnetjes erbij.
Met zijn films is het iets ingewikkelder gesteld. Van bijna alle titels ligt het oorspronkelijke negatief, net als al het overige master-materiaal, in de koelruimtes van het Koninklijk Filmarchief. Maar omdat de meeste films van Delvaux nu eenmaal internationale coproducties waren, steken twee negatieven ook nog in de archieven van Franse labo’s. Net dat oorspronkelijke bronmateriaal is voor de uitgave van een goeie dvd cruciaal: daarmee wordt namelijk de eerste generatie van het filmmateriaal rechtstreeks in de digitale omgeving binnengehaald. Ter illustratie: in de klassieke (analoge) fotochemische wereld is een bioscoopkopie er in het beste geval een van de vierde generatie. Van een negatief wordt eerst een interpositief gemaakt, dan een internegatief en dán pas de bioscoopkopie.
Werken met de oorspronkelijke bron is evenwel duur en arbeidsintensief is. Neem nu de kleurcorrectie. Voor Benvenuta, de dvd die in maart 2011 uitkomt, kregen wij Delvaux’ oude chef photo Charlie Van Damme op bezoek, om ervoor te zorgen dat de kleurwaarden van het negatief correct werden vertaald naar de nieuwe digitale master.
HOGE KWALITEIT
Delvaux was in zijn tijd erg vooruitstrevend op het vlak van coproducties. Zo vormde Benvenuta een coproductie van La Nouvelle Imagerie (Delvaux’ eigen productiehuis), UGC Images, France 3 en Opera Films uit Rome. Wanneer de films vandaag opnieuw worden uitgegeven, moet dus wel met alle vier de mede-eigenaars een nieuwe afspraak worden gemaakt. Vaak een hachelijke onderneming, aangezien de meeste bedrijven inmiddels niet meer in hun toenmalige vorm bestaan: ze zijn falliet gegaan of overgenomen door andere bedrijven. Soms belanden filmrechten in grote catalogussen, wat bijvoorbeeld het geval was met Un Soir un Train.
Voor de integrale langspeelfilmcollectie van André Delvaux op dvd, die eind 2012 afgerond zal zijn, wordt in eerste instantie ingezet op hoge kwaliteit van transfer. Met andere woorden: op het best mogelijke beeld en geluid. Het inhoudelijke werk rond ontsluiting en contextualisering bundelen we pas als laatste samen. Vaak is de bonus bij de dvd een extraatje, een vluggertje, dat in het beste geval wel leuk is, maar weinig toevoegt. Door archiefwerk, onderzoek en interviews in de tijd te spreiden tot bij de afronding van de reeks, kopen we zuurstof en afstand om meer in de diepte te kunnen werken. Een cineast als Delvaux zou voor deze ouderwetse waarden allicht diep begrip hebben opgebracht.
Zelf kan de cineast de digitalisering van zijn werk niet meer meemaken. Hij stierf eind 2004 in Valencia, na afloop van een lezing over de verantwoordelijkheid van de kunstenaar in de samenleving. Hij vertelde er hoezeer hij het betreurde dat de verschillende culturen van zijn land uiteengegroeid waren. Enkele minuten na de lezing overleed hij. Ongewild heeft die tekst daarmee de status van testament gekregen. Op de dvd van De Man Die Zijn Haar Kort Liet Knippen voegden we zowel het beeldverslag van die lezing als de voorgedragen tekst bij de extra’s.
ANDRÉ DELVAUX
Sinds november 2010 wordt om de zes maanden nieuwe titel uit de filmografie uitgegeven op dvd. Meer info op www.cinematek.be
Het oeuvre van Delvaux heeft de tand des tijds op het eerste zicht goed doorstaan – geen evidentie in de filmwereld.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
