Het Lux-arrangement. Het mysterie Loretta Lux wordt op een eerste overzicht ontrafeld.

Loretta Lux

FOTOMUSEUM DEN HAAG

STADHOUDERSLAAN 43 IN DEN HAAG, TOT 28 MEI. WWW.FOTOMUSEUMDENHAAG.NL

Er zit blijkbaar iets extra’s in het kraantjeswater van Dresden. Nogal wat kunstenaars uit de voormalige DDR-stad veroveren immers terrein op de internationale scène. Vooral de schilders zijn aan een steile klim bezig, maar ook de foto’s van Loretta Lux (36) hebben wortels in de stad.

Sinds 1999 is Lux in de weer met een reeks merkwaardige kinderportretten. Haar jeugdige modellen staan erbij alsof hun mondjes met lijm zijn dichtgeplakt. Soms kijken ze je aan, soms kijken ze weg, maar altijd gaat het om kinderen die een beetje miscast zijn, alsof ze per ongeluk in het verkeerde decor werden gedropt. ‘Als kind kon ik me niet uitdrukken’, zegt Lux in een video die de tentoonstelling begeleidt. In het Oostblokklimaat van haar jeugd was zwijgen de boodschap en dat verklaart waar de verontrustende stilte vandaan komt. Het bevreemdende effect ontstaat doordat Lux de foto’s langdurig bewerkt met de computer. Veel geeft ze daarover niet prijs, maar het resultaat is verwant aan schilderkunst en zo bekijk je de foto’s ook: langzaam, laag per laag en gretig speurend naar fouten in de compositie (iets waar Lux overigens kwistig mee strooit).

Het Fotomuseum in Den Haag presenteert het volledige werk – in totaal een vijftigtal foto’s – in een vrij klassiek gehouden overzicht. De vale pastelkleuren, de talloze wolkenhemels en de beheerste stijl zorgen voor een bijna onwereldse rust in de zaal. Een ding mag duidelijk zijn: de Lux-kindjes zijn geen lawaaierige afbraakbedrijven met kleverige handjes en een suikerverslaving. Integendeel. Altijd staan ze erbij alsof ze een kapstok hebben ingeslikt en alsof ze in de wieg werden gelegd om braaf en gehoorzaam te zijn. Bovendien past hun hoofd niet altijd op hun romp, hebben ze soms angstwekkend smalle lijfjes en zien ze eruit alsof ze groot geworden zijn onder een glazen stolp. Herkenbaar is anders, maar toch wordt het bizarre Lux-idioom normaler naarmate je blijft kijken. In veel foto’s weegt de enscenering op tegen het freakgehalte en domineren de wijdse achtergronden, de kleuren en het ijzige licht. Daarnaast pikt Lux regelmatig poses en stijlen op uit de schilderkunst, zij het dan op een verrassende en vooral subtiele manier. Zo is het Italiaanse renaissanceportret overal aanwezig, incluis de scherpe profielen, de naar de horizon toe witter wordende hemels en de wasachtige laag waardoor elk tafereel iets geluidloos krijgt.

Door dat renaissance-ingrediënt staat het werk van Lux overeind als een huis, al komt dat pas echt uit de verf wanneer je een rijk gestoffeerd Lux-pakket opgediend krijgt. Anders gezegd: je hebt kunstenaars die verbleken naarmate ze meer werk bovenhalen, en kunstenaars die daardoor juist feller stralen. Bij Lux is het laatste van toepassing: de complexiteit van haar werk wordt op dit eerste overzicht zichtbaar en overtuigend. Een onwerkelijke wereld, maar met een heldere blik en een ijzeren hand geregisseerd. Wellicht daarom dat je daarna overal Lux-kloontjes tegenkomt.

Els Fiers