Hitlers geniale reclamehoer – Ook deze uitmuntende biografie over Leni Riefenstahl trekt het genie van Hitlers huisregisseuse niet in twijfel. Verwacht geen clementie: het ontmaskeren van haar leugens staat centraal.

Steven Bach, Little, Brown, 386 blz., euro 37

Een narcistische, rotambitieuze en arrogante artieste die tot haar dood op 101-jarige leeftijd nooit berouw heeft getoond, en furieus bleef ontkennen dat ze wist van de gruwelpraktijken van het Hitlerregime: dat is het beeld van Riefenstahl, ‘ pretty as a swastika‘ dixit de legendarische journalist Walter Winchell, zo is ze de geschiedenis ingegaan.

Een biografie maken over deze supergetalenteerde filmmaakster met een blinde adoratie voor Hitler is bijna onbegonnen werk: zoveel is er al gezegd en geschreven over de maakster van Olympia en het in Duitsland nog altijd verboden Triumph des Willens, twee van de meeste controversiële ‘documentaires’ uit de geschiedenis. Maar Bach heeft al voor hetere vuren gestaan – onder meer als producent van Heaven’s Gate, Michael Cimino’s flop die bijna de ondergang van de studio United Artists inluidde (Bach schreef ook hier een voortreffelijk boek over, Final Cut).

Dankzij recent ontdekt en pas publiek gemaakt materiaal, zoals audio-interviews met nazi-architect Albert Speer en naaste medewerkers van Riefenstahl, brengt Bach een meeslepende reconstructie van een tijdperk, een bijzondere persoonlijkheid en de zeer verdeelde reacties op haar werk zonder het morele debat en de discussie ‘esthetiek boven ethiek’ (of omgekeerd) uit de weg te gaan. Naar eigen zeggen was Riefenstahl politiek naïef en eerder een schoonheidsfreak dan een afgrijselijke propagandiste. Bach slingert je voortdurend heen en weer tussen pro en contra, tussen geloof en ongeloof, en hij ontpopt zich vooral tot een uitstekende onderzoeksjournalist door Riefenstahls beweringen – ontkenning werd haar enige strategie – met historisch objectief feitenmateriaal of serieuze kanttekeningen te weerleggen.

Resultaat: een fascinerend en leerrijk portret van een even fascinerende als corrupte, verschrikkelijk ambigue en wellustige vrouw die Duitse zigeuners op weg naar werkkampen als filmfiguranten gebruikte, Hitler een enthousiast telegram stuurde toen Parijs viel en later door Warhol en de avant-gardisten gefêteerd werd, terwijl Keith Richards dan weer tijdens een Rolling Stonesfotoshoot met Riefenstahl in SS-uniform verscheen.

Luc Joris