Vrijdag 28/12, 23.45 – Ned 2. Eran Riklis Israël-D-FR 2008

Een burengeschil over bomen dat voor de rechter uitgevochten wordt: je komt het overal ter wereld tegen, maar in het conflict tussen Israël en Palestina krijgt het wel een heel andere betekenis. Een boomgaard aan de grens tussen Israël en de Westelijke Jordaanoever is in de politieke fabel Lemon Tree de twistappel tussen een Palestijnse weduwe en haar nieuwe buurman, de Israëlische minister van Defensie.

Houtkap is niet alleen in het Amazonewoud een probleem: het Israëlische leger rooit jaarlijks tienduizenden bomen op Palestijns grondgebied. Die moeten wijken voor de ‘veiligheidsmuur’ en nieuwe nederzettingen. Regisseur Eran Riklis, luis in de pels van het Israëlische establishment met films als Cup Final (1992) en The Syrian Bride (2004), en zijn Palestijnse coscenariste Suha Arraf lieten zich inspireren door een gelijkaardig voorval, met een minister die een huis had bij diezelfde grens, de zogenaamde groene lijn.

De Palestijnse weduwe Salma woont al jaren in een stulpje, omringd door citroenbomen die haar vader er meer dan vijftig jaar geleden geplant heeft. Die oase van rust wordt verstoord wanneer er vanuit het niets een militaire uitkijktoren aan de rand van haar boomgaard verschijnt, gevolgd door een stevige omheining van prikkeldraad. Plots kijkt ze in haar eigen tuin tegen een hoge scheidingsmuur op, want de Israëlische minister van Defensie is haar nieuwe buurman.

Die vindt de maatregel legitiem. Net als de geheime politie ziet hij in de boomgaard een veiligheidsprobleem, omdat die als camouflage kan dienen bij terreuraanslagen. In ruil voor een vergoeding moet Salma haar bomen omhakken. Maar ze weigert te zwichten en met de hulp van een jonge advocaat brengt ze de zaak voor het Israëlische gerecht.

Riklis is nooit een agitpropfilmer geweest en hier is dat niet anders. Zonder in demagogie te vervallen, klaagt hij het onrecht en het absurde van de situatie aan. Dat hij daarbij laat zien dat het Israëlische rechtssysteem volgens democratische principes functioneert en dat het dus niet gebeurt dat een klacht van een Palestijnse automatisch als niet-ontvankelijk verklaard wordt, doet er eigenlijk niet toe. Hij belicht vooral de universele bureaucratie en de juridische wanverhoudingen. Het bittere Lemon Tree is helemaal geen mediterrane versie van Erin Brockovich, eerder een ontnuchterend humaan portret van twee vrouwen. Het martelaarschap van Salma krijgt uiteindelijk iets bevrijdends omdat er een medeplichtigheid ontstaat tussen haar en de sceptische echtgenote van de minister, nog een vrouw die geconditioneerd wordt door de mannen rondom haar. En vooral Hiam Abbass (Salma) weet heel subtiel die innerlijke woede en de onderdrukking van haar personage weer te geven: ze geeft Salma eenzelfde tragische uitstraling als de grote Anna Magnani zou doen.

LUC JORIS