‘KRISTEN STEWART? EEN VAN DE BESTE ACTRICES VAN HAAR GENERATIE’

Wie zegt ‘non’ als Juliette Binoche je wil? Regisseur Olivier Assayas alvast niet. Om het toch nog een beetje spannend te maken vroeg hij haar voor Clouds of Sils Maria wel om een gevierde filmster te spelen die onzacht geconfronteerd wordt met het verglijden van de tijd. ‘Moeilijke vragen, maar die moet je niet uit de weg gaan.’

Somptueus liefdesdrama, hippe technothriller, melodrama vol junkieverdriet, terroristenportret, zomerzachte familiekroniek of een evocatie van de seventies: Olivier Assayas is niet op één genre vast te pinnen, maar toch vormen de vijftien langspeelfilms van de jeugdige veteraan – ziet er 39 uit, is al 59 – een geheel. De voormalige criticus van Les Cahiers du Cinéma levert bij voorkeur werk af dat lyrisch én analytisch is, heeft een zwak voor de frictie tussen mens en de snel veranderende wereld en is op zijn best als hij knappe actrices filmen mag: Virginie Ledoyen in Fin août, début septembre (1998), Maggie Cheung in Irma Vep (1996) en Clean (2004), Emmanuelle Béart en Isabelle Huppert in Les destinées sentimentales (2000), Connie Nielsen, Chloé Sevigny en Gina Gershon in Demonlover (2002), Lola Créton in Après mai (2012).

Een grote verrassing is het dus niet dat hij in Clouds of Sils Maria a) opnieuw schoon volk filmt en b) het werk en de gevoelswereld van de actrice tegen het licht houdt. In deze door Cannes opgepikte Engelstalige, praterige metafilm speelt Juliette Binoche een gelauwerde actrice die het onverhoeds met de tijd aan de stok krijgt. Kristen Stewart duwt haar Twilight-verleden verder naar de achtergrond als de persoonlijke assisente van de getroebleerde diva. Chloë Grace Moretz uit Kick-Ass is de Hollywood-starlet die de oude garde opzijschuift. Het strijdtoneel is geen villa in Beverly Hills of filmset in Parijs maar Sils Maria, een pittoresk Alpendorp waar de wolken zich vreemd gedragen.

Wie droeg nu eigenlijk de broek? Klopt het gerucht dat Clouds of Sils Maria vooral het project van Juliette Binoche is?

OLIVIER ASSAYAS:(mopperend) Haar project, haar project… Zo zou ik het niet noemen. Juliette heeft mij opgebeld om samen een film te maken, dat wel. Ik was ook meteen geïnteresseerd. We hebben een verleden: haar begin was mijn begin. Een kleine dertig jaar geleden geleden brak ze door met een pittige rol in André Téchinés Rendez-vous. Ik had geholpen met het scenario. Het zou logisch geweest zijn als mijn pad dat van haar sindsdien een paar keer gekruist had. Maar dat is niet gebeurd. In 2008 hebben we pas voor het eerst samengewerkt, maar niet echt intens: L’heure d’été is een collectieve film. Ik vond het spijtig dat we nooit écht samengewerkt hadden, en blijkbaar dacht zij er ook zo over want zij heeft de eerste stap gezet.

Dus je móést een scenario schrijven op maat van Binoche.

ASSAYAS: Ik moest dat niet, ik wilde het. Ik vertrok van wat ik wist van haar persoonlijkheid en carrière. Die laatste getuigt net als de mijne van de wil om niet in Frankrijk te blijven hangen. Het verglijden van de tijd en je houding tegenover verandering zijn bovendien thema’s die ons allebei boeien. Van het een kwam het ander. Ik wilde Juliette confronteren met moderniteit, met de staat van de hedendaagse film en dan kun je niet om de Amerikaanse cinema heen. Daar zocht ik naar felle tegenspelers voor haar, figuren die haar bevragen en ‘in gevaar’ brengen. Je moet de moeilijke vragen niet uit de weg gaan maar net opzoeken.

Die felle tegenspeler is Kristen Stewart geworden. Waarom zij?

ASSAYAS: Ze is een van de meest getalenteerde actrices van haar generatie. Voor zover ze niet de beste is. Uiteráárd wil ik met haar samenwerken. De vraag is waarom zij met mij heeft willen samenwerken.

Misschien is Hollywood haar te klein, zoals Frankrijk jou te klein is?

ASSAYAS: Hola! Ik beweer helemaal niet dat Frankrijk te klein voor me is, de eilandmentaliteit van Frankrijk deprimeert me. De onafhankelijke Franse film plooit zich veel te snel terug op zichzelf in plaats van zich open te stellen voor de wereld. Dat sluit niet aan bij mijn natuur. Ik koester openheid, anders ben ik niet op mijn gemak.

Fair enough. Maar we hadden het over de actrice die zichzelf na het tienersucces van Twilight moest heruitvinden, en daar net als Robert Pattinson aardig in slaagt.

ASSAYAS: Stewart komt niet uit een milieu waar het de gewoonte is om met het hele gezin naar een film van François Truffaut te gaan kijken. Ze is een klassiek kind van Hollywood. Die vrij gesloten filmindustrie was al wat ze kende. Maar zachtjesaan steekt het verlangen de kop op om zich als actrice te ontwikkelen. Met de rollen die Hollywood aanbiedt, kan ze haar actieradius niet uitbreiden. Ze beseft goed dat ze haar faam aan die rollen dankt, ze is niet ondankbaar. Alleen hoopt ze bij te leren door ervaring op te doen in een andere cinema dan de Amerikaanse. In Clouds of Sils Maria krijgt ze de ruimte om te spelen, om te improviseren, om te ontdekken wat acteren ook kan zijn.

Nu, het is één zaak om er zo over te denken, er ook naar handelen is nog iets anders. Ook al wist ze dat bij mij in veilige handen was, het vergde moed om op mijn voorstel in te gaan. Je moet stevig in je schoenen staan en goed weten wat je wilt om in te gaan tegen de geplogenheden van de Amerikaanse filmindustrie, om je agenten tegen te spreken en af te wijken van de normale Hollywoodcarrière. Echt waar, hoedje af voor Kristen Stewart.

In de film vraagt Stewart aan Binoche of ze de lakens gedeeld heeft met de regisseur van het stuk waarmee ze als jonge actrice doorbrak. Jij was ooit getrouwd met Hongkongster Maggie Cheung. Hoe zie jij de relatie tussen regisseur en actrice?

ASSAYAS: Cinema impliceert passie, toewijding, overgave, geloof. Natuurlijk broeit er wat als een jongen een meisje filmt. Gevoelens, verlangens zijn onvermijdelijk als je samenwerkt. Die kunnen er niet níét zijn. Je werk heeft ze ook nodig. De vraag is waar ze toe leiden? Cru gesteld: kun je dat zomaar herleiden tot seksuele aantrekking? Mijn gevoel zegt me van niet, want dat zou betekenen dat je uiteindelijk minnaars wordt, en dat is zelden het geval. Het resultaat is: samen een goeie film maken. Je stelt je gevoelens ten dienste van iets dat die gevoelens overstijgt. De relatie tussen regisseur en actrice is zeer complex. Het is ook nooit eenrichtingsverkeer. Degene die kijkt, moet ook iets van zichzelf geven. Je doet die complexe relatie oneer aan door ze enkel seksueel te bekijken.

De oude filmster in Clouds of Sils Maria gaat heel anders met het internet en de nieuwe media om dan de jongelinge. Hebben de nieuwe media het leven van een actrice veranderd?

ASSAYAS: Het internet is een podium waarop de mens zichzelf tentoonstelt. Het is geen extra laag werkelijkheid maar een extra laag kunstmatigheid. De old-school actrice ziet dat in. Zoals iedereen slaat ze aan het googelen als ze iets moet weten, maar verder is ze niet de dupe van het internet. De nieuwste generatie actrices ervaart dat helemaal anders. Voor Jo-Ann Ellis (het personage van Chloë Grace Moretz, nvdr.) impliceert haar job en faam dat ze ook in de mediatieke ruimte iemand is. Ze beseft dat die figuur gedeeltelijk fictie is en speelt met dat gegeven. Ze is tegelijk heel lucide en cynisch.

Het personage van Binoche verliest haar mentor, toneellegende Wilhelm Melchior. Heb jij zo iemand gekend?

ASSAYAS: Euhm, je weet toch dat die Melchior niet echt bestaan heeft? Ik heb een fictieve biografie in het persdossier gesmokkeld. Op die manier zet dat spiegelspel tussen werkelijkheid en verbeelding zich ook buiten de film verder. Die hoax is ook een grapje om te tonen dat er ook humor in de film zit. Maar om op je vraag te antwoorden: François Truffaut betekent buitengewoon veel voor me. Vanwege zijn films maar ook vanwege van zijn visie. Zijn enthousiast discours over film veranderde de manier waarop we naar film kijken. Ik heb hem helaas nooit ontmoet. Hij stierf vlak voor ik films ben beginnen te maken.

Je bent te jong om de nouvelle vague of mei ’68 als actief cineast te hebben meegemaakt en te oud om tot de nouveau cinéma français van Ozon, Cantet en co. gerekend te worden. Ben je noodgedwongen een beetje einzelgänger?

ASSAYAS: Ik behoor niet tot een generatie of school. Dat is mij niet gegund. Ik heb het gevoel dat ik als wees aan film begonnen ben. Ik heb vaak met spijt in het hart aan Truffaut gedacht. Wat als hij nog geleefd had? Wat als ik hem mijn films had kunnen laten zien? Wat als ik met hem over cinema had kunnen praten? Truffaut, Rainer Werner Fassbinder en Pier Paolo Pasolini zijn voor mij drie sleutelfiguren die veel te vroeg gestorven zijn. De moderne Duitse cinema zou er heel anders uitzien als Fassbinder tien of twintig jaar langer had geleefd. De Italiaans cinema zou nooit zo spectaculaire ineengestort zijn als Pasolini niet was vermoord.

CLOUDS OF SILS MARIA

Vanaf 20/8 in de bioscoop.

DOOR NIELS RUËLL

Olivier Assayas ‘NATUURLIJK BROEIT ER WAT ALS EEN JONGEN EEN MEISJE FILMT. DE VRAAG IS WAAR DIE GEVOELENS TOE LEIDEN? MOET JE DAN UITEINDELIJK MINNAARS WORDEN?’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content