Weinig acteurs zijn zo afgetraind en acrobatisch als de koningen van de kungfu en aanverwanten, zij die zich bekwamen in de traditionele kunst van het door de lucht klieven en het breken van botten met vliegensvlugge armbewegingen of rake trappen. Het slag mannen – en vrouwen – waar Seagal, Norris en andere panda’s met eetstoornissen alleen maar van kunnen dromen.

BRUCE LEE (1940-1973)

Lee leerde zijn volk – en de rest van de wereld – naar kungfufilms kijken en overheerste het genre zoals Lionel Messi het voetbal en Jan Becaus het nieuwslezen. De poster van zijn ontblote, bebloede torso, zijn gespannen spieren en geconcentreerde blik prijkt niet langer in élke jongenskamer, maar Lee blijft de bekendste kungfuacteur. Niet slecht voor iemand die straks veertig jaar dood is. In volle glorie te zien in Fists of Fury (1971), The Way of the Dragon (1972) en Enter the Dragon (1973).

SPECIALITEIT

Creëert zijn eigen methode (jeet kune do) door verschillende vechtstijlen te combineren. Voor een vechtjas geen slecht acteur.

SONNY CHIBA (°1939)

Chiba vecht zoals hij eruitziet: gemeen. De – Engelse – slogan van zijn doorbraakfilm The Street Fighter (1974) is deze Japanner op het lijf geschreven: If you’ve got to fight, fight dirty! De sierlijke sprongen en het charmeren laat hij graag over aan de juffertjes. Zwarte band karate, ninjutsu, kempo, judo, kendo en woest kijken. Speelt in Kill Bill Hattori Hanzo, specialist sushi en samoeraizwaard.

SPECIALITEIT

Extreem geweld. Vindt in Champion of Death (1975) het stierengevecht met de blote vuist uit. Citeert Ezechiël 25: 17 – in de Amerikaanse opening van Karate Kiba (1973) – een kleine dertig jaar voor Samuel L. Jackson in Pulp Fiction.

JET LI (°1963)

Hoe belandt de slechterik uit Lethal Weapon 4 en lid van The Expendables (uit de gelijknamige actiefranchise voor gerontofielen) in deze lijst? Toen dollars nog een vreemde munt waren voor deze veelvuldige kampioen wushu demonstreerde Jet Li zijn kunnen in The Shaolin Temple (1982), destijds een boost voor de kungfufilm. Een klassieker uit Hongkong is ook de Once Upon a Time in China-reeks, die hij met Tsui Hark maakte.

SPECIALITEIT

Volgens Hollywood slechteriken spelen, volgens Zhang Yimou de naamloze hoofdrol spelen in Hero (2002), het oogverblindende spektakelstuk dat duidelijk maakt waarom er kunst in oosterse krijgskunst staat.

TONY JAA (°1976)

Jaa – echte naam: Panom Yeerom – is een kei in muay thai, thaiboksen, een eeuwenoude vechtsport uit zijn geboorteland en omstreken, vergelijkbaar met brutale gevechtssporten als kickboksen en full contact. Met dit verschil dat er nog minder gereglementeerd is en zowat alles mag. De acteur uit Ong-bak (2003) wordt de nieuwe Bruce Lee genoemd.

SPECIALITEIT

Zijn lenigheid, acrobatie, veerkracht en snelheid herinneren inderdaad aan Bruce Lee. Hij is op zijn best tijdens stunts zoals zonder onzichtbare koorden de lucht ingaan, écht door piepkleine vensters springen of onder rijdende auto’s door glijden.

STEPHEN CHOW (°1962)

Deze Bruce Lee-fan wierp zich na Jackie Chans verhuis op als de populairste ster van het filmgekke Hongkong. Chow produceert, regisseert, cast, choreografeert en acteert in bijna zeventig films. Chow leek in de eerste helft van de noughties internationaal door te breken met Shaolin Soccer (2001) (een kruising van voetbal, kungfu en komedie) en Kung Fu Hustle (2004) (mix van Bruce Lee en Road Runner), maar kon daar geen vervolg aan breien.

SPECIALITEIT

Mou lei tau – vrij vertaald: nonsens. De Jim Carrey van de kungfufilm mikt niet op het fijne monkellachje, maar op de bulderlach.

GORDON LIU (°1955)

Speelt in Kill Bill de gekke kungfuleraar met de lange witte wenkbrauwen die Uma Thurman op sadistische wijze traint. Maar ook zonder die Pai Mei verdiende Liu een ereplaats in deze lijst. Hij werd een ster dankzij The 36th Chamber of Shaolin (1978), de kungfuklassieker die Wu-Tang Clan zwaar beïnvloedde. Andere aanraders: Heroes of the East (1978), Clan of the White Lotus (1979) en Eight Diagram Pole Fighter (1983).

SPECIALITEIT

Gepokt en gemazeld in de Shaolincultuur. Als acteur ontplooide hij zich in de legendarische Shaw Brothers Studio. Berucht als kaalhoofdige Master Killer en voor zijn beheersing van de jiujiebian (een fietsketting die als zweep dubbelt).

JACKIE CHAN (°1954)

Kun je iemand Rush Hour 1, 2 en 3, The Tuxedo en een irritante remake van The Karate Kid vergeven? Een ontwapenende glimlach en fenomenale acrobatiek helpen, net als een paar leuke films. We denken bijvoorbeeld aan het door hem geregisseerde en vaak gekopieerde Police Story (1985) of The Young Master (1980). Zorgde in 1978 met kassucces Drunken Master voor een revolutie in de kungfucomedy.

SPECIALITEIT

Zichzelf niet ontzien. Subliem op lachwekkend laten rijmen: straffe stunts uitvoeren en acrobatisch imponeren met de glimlach van de flauwe plezante. Creatief met palen, banken en andere rekwisieten.

DONNIE YEN (°1963)

Hield de kungfucinema van Hongkong in leven toen Jet Li in navolging van Jackie Chan naar Hollywood verkaste en kungfu zodanig internationaliseerde dat het opdook in Amerikaanse blockbusters als The Matrix (1999) en Kungfu Panda (2008). Fans kennen hem van Iron Monkey (1993) of Dragon Tiger Gate (2006), het grote publiek omdat hij zo gracieus de zwaartekracht aan zijn laars lapte terwijl hij Jet Li bestreed in Hero. Zijn meesterstuk tot nog toe zijn twee films over de figuur die Wong Kar-wai bezingt in The Grandmaster: kungfulegende Ip Man.

SPECIALITEIT

Staat zijn mannetje in de wervelende actiescènes die zijn maatje Sammo Hung choreografeert, én hij kan acteren.

YUEN WOO-PING (°1945)

Speelt in de nieuwste van Wong Kar-wai Chan Wah-shun, de leraar van kungfuleraar Ip Man. En zie dat gerust als een hommage: Yuen lanceerde als regisseur de carrière van Jackie Chan en werkte nadien met grote namen als Sammo Hung, Donnie Yen, Jet Li en Michelle Yeoh.

SPECIALITEIT

Zijn choreografie van de actiescènes in Fist of Legend (1994) bracht de broers Wachowski op het idee hem te vragen om The Matrix met kungfu op te waarderen. Een jaar later hielp hij Ang Lee met de wereldberoemde gevechten uit Crouching Tiger, Hidden Dragon. Niet lang daarna stond Tarantino aan zijn deur voor Kill Bill.

MICHELLE YEOH (°1963)

Weerstond Jackie Chan in Police Story 3 (1992) en Jet Li in Tai Chi Master (1993), waarna ze in Wing Chun (1994) van Yuen Woo-ping alleen schurken hun vet mocht geven. Yeoh is in 1997 even Bondgirl, maar werpt zich pas echt op als een van de grote vrouwelijke actiehelden door in Crouching Tiger, Hidden Dragon (2000) Zhang Ziyi en Chow Yun-Fat te imponeren met haar zwaardkunst en zweeftechnieken. Een sequel zou in de maak zijn.

SPECIALITEIT

Staat erop haar stunts zelf uit te voeren. Springt, vecht, zwaait, slaat als de besten en combineert de oosterse krijgskunst met de beheersing en elegantie van een geschoolde balletdanser.

NIELS RUËLL