Op 4 september is het vijfentwintig jaar geleden dat Georges Simenon stierf. De Luikenaar en geestelijke vader van Maigret is met een half miljard verkochte boeken na Shakespeare en Dumas de derde meest gelezen schrijver ter wereld. Samen met zijn zoon John houden we een aantal sterke verhalen over hem tegen het licht.
Toen zijn broer stierf, zei Simenons moeder tegen hem: ‘Jammer dat hij het was en niet jij.’
JOHN SIMENON: Klopt. Mijn vader kende een fantastische kindertijd, afgezien van een gebrek aan moederliefde, waardoor hij een stuk menselijkheid miste. Het is niet dat zijn moeder niet van hem hield, hij merkte het alleen niet. Het lijkt wel alsof hij altijd net iets anders verwachtte dan zij hem kon bieden. Schrijven is een roeping voor de ongelukkigen, zei hij ooit, en ik denk dat de mislukte relatie met zijn moeder voor een groot deel aan de basis van zijn schrijverschap lag. Ze zadelde hem op met een permanent minderwaardigheidsgevoel dat hij slechts op één manier zou kunnen overwinnen: met het perfecte boek.
Hij was een boeman voor zijn kinderen.
SIMENON: Ik ben eerst en vooral huisvader en dan pas schrijver, zei hij altijd. In mijn herinnering was hij altijd thuis. ’s Middags aten we samen en wanneer ik ’s avonds uit school kwam, ging ik naar zijn werkkamer, waar ik mijn huiswerk maakte terwijl hij de krant las. Mijn moeder hield een dagboek bij waarin ze opschreef wat hij iedere dag deed. Ik heb dat ooit op een tijdlijn proberen te zetten en het leek alsof er in zijn leven iedere vijf minuten iets gebeurde. Om ons het gevoel te geven dat hij er toch altijd voor ons was, maakte hij voor elke reis een reeks enveloppen klaar, een voor iedere dag die hij weg zou zijn. Iedere ochtend maakte ik mijn envelop open en daar zat dan een briefje in met een leuk verhaaltje of een tekst waaraan ik die dag moest denken.
Jules Maigret is een typische Fransman.
SIMENON: Mijn vader deed graag mysterieus over de conceptie van Maigret. De eerste roman waarin Maigret voorkomt, begon hij op een boot in Delfzijl, zei hij altijd, en dat klopt. Alleen was het niet Pietr-le-Letton, zoals hij beweerde, want dat boek schreef hij pas later, in Frankrijk. Het eerste boek waar Maigret in opduikt, schreef hij onder pseudoniem. Het was ook eerder een schets dan een boek, vandaar dat het geen deel uitmaakt van de Maigret-reeks. Wat Maigret anders maakt dan Hercule Poirot of Sherlock Holmes is dat hij al datgene wat zij zijn, net niet is. Hij is niet intelligent en ziet er niet blits uit, en vooral: hij luistert naar de mensen in plaats van hen de les te spellen. Bovendien is hij de eerste detective uit de geschiedenis van de misdaadliteratuur die tot de politie behoort, die van Parijs. Van ingesteldheid was hij echter een Luikenaar in plaats van een Parisien. Maigret is een stille, bescheiden man, terwijl Fransen anders zijn: opzichtig, aanstellerig en meer Frans zeker? (lacht)
Simenon wou zelf detective worden.
SIMENON: Absoluut niet. Maigret was zelfs niet eens zo belangrijk voor hem. Hij schreef zijn eerste Maigret-romans tussen 1931 en 1932, en daar zou het bij gebleven zijn als WO II geen roet in het eten had gegooid. Na zes jaar psychologische romans geschreven te hebben, greep hij in 1939 terug naar Maigret omdat er geld in het laatje moest komen. Dat hij vooral herinnerd werd als de man die Maigret het leven schonk, vond hij niet erg. De thema’s in zijn romans durs, zoals hij zijn psychologische romans noemde, waren niet anders. Het zijn net zo goed expedities naar de krochten van de menselijke geest. Het enige verschil is dat in de Maigret-boeken iemand je bij de hand neemt en je toont waar je moet kijken, terwijl je in de andere romans zelf op ontdekking moet. Nee, detective wou hij niet worden, maar misschien wel psycholoog.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde Simenon met de Duitsers.
SIMENON: Hij was toen een veertigjarige vreemdeling die in bezet Frankrijk een gezin te onderhouden had. Een Duitse filmstudio wilde een aantal van zijn boeken verfilmen en hij zei daar geen nee op. Zij die hem op basis daarvan een collaborateur noemen, moeten zich eerst maar eens in zijn plaats stellen. Zijn de christenen die in Irak de wapens niet opnemen tegen IS collaborateurs? Ik denk dat het niet zo eenvoudig ligt. Mijn vader was geen nazi die op bedevaart ging naar Berlijn. Na de oorlog is hij naar de VS vertrokken omdat hij niet overweg kon met het beeld dat Frankrijk opeens van zichzelf had: dat van een overwinnaar. Er is niets mis met vechten en verliezen, maar geen poot uitsteken en je nadien tot grote held kronen, heeft iets smerigs. Opeens bleek iedereen lid van la résistance te zijn geweest, terwijl mijn vader heel goed wist dat dit allemaal leugens waren.
Simenon schreef meer dan vierhonderd boeken.
SIMENON: Ja, om de tien of elf dagen eentje. Hij trok voor ieder boek drie dagen correctietijd uit, maar de veranderingen die hij aanbracht waren echt miniem. Zijn Maigrets typte hij direct, maar zijn andere boeken schreef hij eerst met de hand. Bij het overtikken van die eerste versie voerde hij dan meteen de correcties al in. Vierhonderd boeken lijkt veel, maar op een doorsneejaar schreef hij er niet meer dan vijf. Aan ieder boek werkte hij twee weken. Dat maakt dus tien weken per jaar, waardoor hij 42 weken had om andere zaken te doen.
Simenon was een neuroticus die in schrijven therapie vond.
SIMENON: Een beroemde anekdote wil dat mijn vader en Charlie Chaplin op een avond aan de praat raakten en het erover eens werden dat ze beiden psychopaten waren. Het verschil, zei Chaplin, is dat anderen moeten betalen om behandeld te worden, terwijl wij betaald krijgen om onszelf te behandelen. Schrijven was niet echt therapie voor mijn vader, maar had hij niet geschreven, dan had hij zeker iets anders nodig gehad om zich van zijn spanningen en angsten te bevrijden. De manier waarop hij zijn schrijven plande, getuigt van een neurotische geest. Hij sloot zich compleet af van de wereld en iedere dag schreef hij een hoofdstuk. Wanneer hij wegens ziekte een paar dagen niet kon werken aan een boek, nam hij nadien het manuscript niet weer op, maar vernietigde hij het. Wanneer hij een roman af had, verkeerde hij in een euforische bui en dacht hij dat hij een perfect boek had afgeleverd. Twee weken later was die euforie alweer omgeslagen in totale wanhoop omwille van zijn mislukking.
Simenon vrijde met 10.000 vrouwen.
SIMENON: Ongeveer, ja. Wat het huwelijk betreft, was hij heel pragmatisch. Niemand kan beloven zijn hele leven van dezelfde vrouw te houden, zei hij. Zelfs een priester valt zijn geloof wel eens af, en die heeft een relatie met god zelve. Dus waarom zou de liefde van een man voor een vrouw dan eeuwig zijn? Liefde en seks waren voor hem twee verschillende zaken. Toen hij mijn moeder huwde, wist zij dat hij haar man zou zijn en dat hij altijd voor haar zou zorgen. Maar ze wist ook dat hij seks zou zoeken bij andere vrouwen. Dat hadden ze zo afgesproken. Hij was daar eerlijk over, ook tegen zijn kinderen. Wij wisten dat hij regelmatig naar de hoeren ging. Wij oordeelden daar niet over. Zo was vader nu eenmaal. En ik denk dat hij er inderdaad duizenden heeft gehad. Wellicht heeft zijn onophoudelijke honger naar vrouwen te maken met zijn mislukte moederbinding. Seks was voor hem meer dan een fysieke noodzaak. Er zat ook een psychische dwang achter. Bij iedere prostituee ging hij op zoek naar de liefde die zijn moeder hem nooit had kunnen geven. Wat anderen van zijn seksuele escapades vonden, interesseerde hem niet. ‘Ach,’ zei hij ooit in dit verband, ‘ik word liever misprezen om wie ik ben dan geprezen om wie ik niet ben.’
Zijn dochter Marie-Jo pleegde op haar vijfentwintigste zelfmoord omdat ze niet overweg kon met zijn frequente bezoek aan prostituees. Ze was verliefd op hem en hij wees haar af.
SIMENON: Absolute nonsens. Marie-Jo was een heel intelligente, maar psychisch labiele jonge vrouw. Ze had de gewoonte zowel geschreven als ingesproken boodschappen na te laten en die heb ik allemaal gelezen en beluisterd. Op basis daarvan kan ik zeggen dat dit gerucht niet klopt. Zoiets beweren is niet alleen een belediging voor mijn zus zaliger, maar ook voor alle jonge mensen die op een bepaald moment tot de conclusie komen dat ze een hopeloos einde bereikt hebben. Wat opvalt, is dat het altijd degenen zijn die noch mijn vader noch Marie-Jo gekend hebben die hierover uitspraken doen.
Vergeet toch die Simenon. Die is volstrekt gedateerd.
SIMENON: Dat kun je wellicht van vele andere misdaadauteurs zeggen, maar niet van mijn vader, precies omdat hij niet literair wilde schrijven. Zijn correcties bestonden vooral uit schrappingen en het vervangen van gecompliceerde woorden door eenvoudige. Ik denk niet dat er ook maar één mooie zin in zijn boeken staat. Hij wou de essentie blootleggen en de lezer moest de literatuur dan maar zelf invullen. Sommige schrijvers tonen een wereld die compleet af is en daardoor gedateerd raakt. Bij mijn vader is een tafel een tafel en een stoel een stoel. Hoe die er precies uitzien, bepaal je als lezer zelf maar. Vandaar dat hij vandaag nog steeds actueel is en dat ook in de toekomst zal blijven.
OVER SIMENON
Naar aanleiding van de heruitgaven spreken Sam De Graeve en Stan Lauryssens op zondag 14/9 op het Eilandfestival in Antwerpen over Simenon. Alle info: eilandfestival.be
DOOR MARNIX VERPLANCKE
John Simenon ‘BIJ MIJN VADER IS EEN TAFEL EEN TAFEL EN EEN STOEL EEN STOEL. HOE DIE ER PRECIES UITZIEN, BEPAAL JE ALS LEZER ZELF MAAR.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
