In Cannes werd het neorealisme ontdekt, de nouvelle vague en Tarantino. Maar behalve het mekka van de film wordt het luxeoord aan de Rivièra twaalf dagen per jaar ook een circus van hype & heisa, commercie en politiek, exclusieve braspartijen en klungelende jury’s. Zestig jaar filmgeschiedenis in citaten.

1939’De naam van het Festival fonkelde al in neonletters op het fronton van het gemeentelijke Casino toen de menselijke waanzin de lichten doofde.’

Philippe Erlanger, de diplomaat die in Frankrijk een pacifistisch internationaal filmfestival uit de grond wilde stampen als reactie tegen de Mostra van Venetië, die eind jaren 30 volledig wordt gedomineerd door fascistische propaganda en nazistische sympathieën.

‘Het is voorbij. Nooit zal het Festival van Cannes uit zijn as herrijzen.’

De algemene reactie van de deelnemers aan de allereerste festivaleditie die op 31 augustus van start was gegaan, maar doodgeboren bleek toen Hitler op 1 september Polen binnenviel en Engeland en Frankrijk twee dagen later de oorlog verklaarden aan Duitsland.

1946 ‘Ik verklaar het eerste Festival van de Landbouw voor geopend.’

De minister van Handel en Industrie vergist zich schromelijk van manifestatie tijdens het échte eerste Festival van Cannes (na de valse start van 1939), meteen ook de eerste grote artistieke manifestatie sinds de Wapenstilstand.

‘De ontoereikende faciliteiten in het casino, waar films braken tijdens hun projectie of filmrollen in een foute volgorde werden ingezet, zetten geen domper op de vreugde. Maar voor de toekomst moest er een heus Palais des Festivals komen, dat was duidelijk. Een jaar later stond dat er, helaas zo haastig gebouwd dat de mistral er tijdens een voorstelling met het dak vandoor ging.’

Ab Van Ieperen ( Vrij Nederland)

1956 ‘Pour moi, Cannes c’était l’horreur!’

Brigitte Bardot die in Cannes, en in het naburige Saint-Tropez, als sekssymbool gelanceerd wordt.

‘ Son ravissant petit derrière fut l’événement le plus marquant de l’année.’

Maurice Bessy, algemeen afgevaardigde van het festival, over BB.

1959 ‘Niemand die in 1959 in Cannes was, zal ooit de avond vergeten dat de nouvelle vague doorbrak met François Truffauts Les 400 coups. Te midden van de massa die zich op de marmeren festivaltrappen had verzameld, applaudisseerde ik tot mijn handpalmen er zeer van deden. Jean Cocteau had de aflossing van de wacht zien aankomen en vooraleer de projectie was beëindigd, had hij Picasso gebeld en hem gesommeerd om van zijn nabijgelegen studio in Mougins af te zakken naar Cannes, zodat ze beiden peetvaders konden spelen van de nieuwe stroming.’

Alexander Walker ( The Evening Standard)

1960 ‘U speelt te veel pingpong op het strand en u woont te weinig filmvertoningen bij, Henry!’

Juryvoorzitter Georges Simenon tegen jurylid en collega-schrijver Henry Miller.

‘Ik verwittig u dat wat mij betreft La Dolce Vita de enig mogelijke Gouden Palm is. Ik ben getuige geweest van de grootste revolutie in de film en indien de jury me hierin niet volgt, keer ik als de bliksem terug naar Zwitserland!’

Georges Simenon tegen festivaldirecteur Robert Favre Le Bret nadat de helft van de jury zich tegen de film van Fellini keert. Uiteindelijk wint Simenon het pleit, dankzij de doorslaggevende stem van pingpongspeler Henry Miller.

1961 ‘Zeg eens, Malraux, wat gebeurt er daar met al die heethoofden in dat ding van u in Cannes? Het moet maar eens gedaan zijn met die vuiligheid!’

Generaal De Gaulle tegen zijn cultuurminister André Malraux. De diepgelovige De Gaulle dreigt het festival op te doeken nadat het Vaticaan heftig protesteert tegen de bekroning van twee als godslasterlijk beschouwde films, Viridiana van Luis Buñuel en Moeder Johanna van de Engelen van de Pool Jerzy Kawalerowicz. Malraux moet de president beloven dat Cannes zich voortaan zal onthouden van aanvallen tegen de kerk.

1966 ‘De rode loper op de trappen van het festivalpaleis, is makkelijk om te bestijgen, maar moeilijk om af te dalen. Het begint altijd met flitslampen en gejuich, maar als de film slecht ontvangen wordt, eindigt het met een fluitconcert.’

‘Tussen de vertoning ’s ochtends voor de journalisten en die ’s avonds voor het opgetutte galapubliek, verandert mijn leven. Omdat meteen na de persvisie het gerucht gelanceerd wordt dat Un homme et une femme wel eens de Gouden Palm zou kunnen winnen. In mijn hotelkamer in de Martinez staat de telefoon roodgloeiend. Gisteren was ik nog een outsider, vandaag ben ik de gedoodverfde winnaar.’

Claude Lelouch

‘De volgende keer zal ik in plaats van jullie te amuseren proberen jullie steendood te vervelen.’

Pietro Germi’s reactie op het fluitconcert nadat zijn film Signore e Signori ex-aequo de Grote Prijs krijgt.

1967 ‘Het Festival van Cannes bewijst, bevestigt en verkondigt dat cinema in de eerste plaats een kwestie is van poen, gesjoemel, lafheid en idiotie.’

Michel Cournot, die ondanks deze uitval in de Gazette de Lausanne, het volgend jaar zijn speelfilmdebuut Les Gauloises bleues presenteert op het festival.

1968 ‘Het is revolutie. We komen overal te laat. We hebben anderhalve week achterstand op wat er in Parijs gebeurt. De studenten worden afgeranseld en onze films hebben geen enkele aandacht voor de sociale realiteit. Ik wil met u praten over solidariteit met de arbeiders die de fabrieken van Renault bezetten en u zeurt over travellings en close-ups.’

Jean-Luc Godard

1969 ‘ Smoking or non-smoking? Gescheurde jeans van de vlooienmarkt of avondkledij om vanavond de rode loper te bestijgen?’

Hét dilemma van de festivalganger op de eerste dag van het eerste post-mei ’68-festival.

1971 ‘ Mira was formeel een Belgische inzending, maar wij Nederlanders zagen dat toch als een triomf van de Cinéma Hollandais en volgden het ritme van die jaren: vertoning om 10.30 uur, persconferentie om 12 uur en receptie om 13 uur. Erg opgetogen waren de buitenlandse critici niet over Mira, zodat de persconferentie door voornamelijk Nederlanders bezocht werd, die Fons Rademakers in het Engels vroegen naar de cinematografische situatie in Nederland en van de regisseur in het Frans de bekende antwoorden kregen.’

Peter van Bueren ( De Volkskrant)

1972 ‘Critici kan je zo rond je vinger winden. Da’s trouwens de enige reden waarom ik naar Cannes ga: om het plezier van al die mensen op de persconferentie te manipuleren. En dat is het bewijs dat ik ze echt minacht. Ik manipuleer ze met alle demagogische trucs die er maar zijn. Door iemand uit het gezelschap te pikken en ‘m dan af te maken, en dat soort smerigheden. Je hebt namelijk een aantal locomotieven bij de critici, die de hele boel voorttrekken, waar iedereen naar luistert.’

Harry Kümel wiens Malpertuis (met Orson Welles) in competitie wordt vertoond.

1973 ‘In naam van Frankrijk, hoe durft men ons land mee te sleuren in deze schande!’

De verontwaardigde reactie in de intussen ter ziele gegane krant Carrefour over La grande bouffe, misschien wel de grootste schandaalfilm uit de geschiedenis van het festival.

‘Ik betreur het dat Frankrijk het nodig vond zich te laten vertegenwoordigen door La grande bouffe et La maman et la putain, twee smerige en vulgaire films, die zeker mijn stem niet hebben gekregen.’

Juryvoorzitter Ingrid Bergman praat tijdens het slotdiner haar mond voorbij.

1977 ‘ Après tout, ce n’est qu’un Festival, on ne va pas mourir pour ça.’

Roberto Rossellini in een telefonisch gesprek met Favre Le Bret, enkele dagen na het bekendmaken van het palmares. Dat leidde tot een grote ruzie tussen de twee mannen omdat Rossellini en zijn jury Padre Padrone van de Taviani’s bekroonden, terwijl Favre Le Bret voor een bekroning ijverde van Scola’s Una giornata particolare. Maar enkele dagen later, op 3 juni, wordt de 71-jarige Rossellini onwel, en overlijdt hij voor medische hulp arriveert. De hoog oplopende discussies met de jury zouden hem totaal uitgeput hebben.

1978 ‘De vrouwen kunnen gewoon op het strand de borsten aanwijzen die ze willen dat ik ze geef. Bovendien ben ik verslingerd aan film.’

Een Franse schoonheidschirurg die elk jaar naar Cannes komt.

1981 ‘De intieme badplaats waar gefortuneerde oude dametjes, voorzichtig ademende fossielen, nog een bloemetjesbestaan konden vinden, is er allang niet meer. Er zijn geen clubs meer met jazzpianisten als Bill Evans. Sidney Bechet zou er nu de rue d’Antibes niet meer herkennen (hij woonde daar in de buurt tijdens zijn laatste jaren). Verborgen ondeugd en openlijke verkniptheid beheersen thans mede het festival, dat allang geen feest meer is, maar een verplichte retraite van 40.000 mensen gedurende twee weken op één vierkante kilometer.’

BJ Bertina ( ’n Beeld van ’n meneer)

1982’De 35e editie van Cannes, die ik mocht afsluiten met de wereldpremière van E.T., was een van de meest memorabele ervaringen uit mijn carrière. Cannes was ons eerste publiek en de eerste vertoning werd ook bijgewoond door collega-regisseurs. Op het einde van de film reageerde de zaal zo laaiend enthousiast dat ik mijn tranen niet kon bedwingen. Ik betwijfel of ik dit moment ooit zal kunnen evenaren.’

Steven Spielberg

1983 ‘Ratten hebben er altijd bij gehoord in Cannes. Vorige jaren rookten ze sigaren en kondigden ze internationale coproducties aan, dit jaar zaten ze onder het publiek. Bij de bouw van het nieuwe hoofdkwartier hebben de graafwerken onder de oude zeedijk de rattenpopulatie verjaagd. De ratten verhuisden naar het nieuwe gebouw en telkens als de lichten uitgingen in de zaal, kon je de toeschouwers horen gillen. De ratten pasten zich snel aan hun nieuwe woonst aan, ook al werd het nieuwe Palais des Festivals, met een prijskaartje van 56 miljoen dollar, unaniem uitgeroepen tot een van de lelijkste, slechtst geconcipieerde en meest disfunctionele architecturale verschrikkingen ooit aan de Rivièra neergezet.’

Rex Reed (in GQ) over het nieuwe festivalpaleis, meteen omgedoopt tot ‘de Bunker’.

‘Het is duidelijk dat u nooit gekust werd door David Bowie.’

Nog voor David Bowie of regisseur Nagisa Oshima ( Merry Christmas, Mr. Lawrence) de tijd krijgen om hun mond te openen, beantwoordt festivaltolk Henri Béhar de vraag van een van de journalisten op de persconferentie: ‘ Why did Mr. Sakamoto faint when kissed by Mr. Bowie?’

1985 ‘ Listen, you do not win the fucking Palme d’Or for travelling.’

Jurylid Dirk Bogarde nadat de jury door de festivaldirectie onder druk werd gezet om John Huston (in competitie met Under the Volcano) te bekronen met een speciale carrièreprijs omdat hij voor het festival zesduizend mijl had afgelegd van zijn woonplaats in Mexico naar Zuid-Frankrijk.

‘Het is de overwinning van de zwijgende film op de klankfilm.’

Godard verwijst ad rem naar het taartengooien uit de stille film als hij op weg naar de persconferentie van zijn film Détective door de Belgische ‘entarteur’ Noël Godin een slagroomtaart in het gezicht gegooid krijgt.

1987 ‘Ik ben blij dat u mij uitjouwt. En als u me niet mag, kan ik u verzekeren dat het wederkerig is.’

Maurice Pialats reactie op het fluitconcert in de grote zaal Lumière als hij voor zijn omstreden film Sous le soleil de Satan de Gouden Palm in ontvangst neemt.

1991 ‘Het festival van Cannes is geen liefdadigheidsinstelling belast met het uitdelen van schoenen aan de behoeftigen. Het is niet omdat iemand al een paar schoenen heeft gekregen dat je ook een paar moet uitdelen aan iemand met een totaal andere schoenmaat.’

Juryvoorzitter Roman Polanski bijt van zich af als hij onder vuur komt te liggen omdat er drie grote prijzen (mise-en-scène, beste acteur, Gouden Palm) naar dezelfde film ( Barton Fink) gaan.

1994 ‘Ik jat ideeën uit alle films die al gemaakt zijn. Echte artiesten brengen geen eerbetoon, ze stelen.’

Quentin Tarantino, winnaar van de Gouden Palm met Pulp Fiction.

2002 ‘De Fransen begaan twee vergissingen wat mij betreft: ze denken dat ik een intellectueel ben omdat ik een bril draag en dat ik een echte kunstenaar ben omdat al mijn films verlies maken.’

Woody Allen, die voor het eerst naar Cannes komt om een oeuvreprijs in ontvangst te nemen.

2006 ‘Na het script gelezen te hebben, zocht ik mijn inspiratie in het Festival van Cannes. Omdat Versailles het Cannes van zijn tijd was en de adel van toen de jetset van nu is.’

Aurore Clément die in de film Marie-Antoinette van Sofia Coppola de hertogin van Chartres speelt.

2007 ‘Frankrijk kreeg precies twintig jaar geleden zijn laatste Gouden Palm met Sous le soleil de Satan van Maurice Pialat. En toen was het al eenentwintig jaar geleden dat Frankrijk nog gewonnen had met Un homme et une femme van Claude Lelouch. Globaal gezien heeft Frankrijk niet zo vaak gewonnen, wat bewijst dat we een hoffelijk volk zijn, dat we weten hoe we onze gasten moeten behandelen en dat Cannes echt een internationaal festival is.’

Thierry Frémaux, artistiek directeur van het festival.

Door Patrick Duynslaegher