The Walking Dead haalt vlotjes Lost-achtige kijkcijfers op AMC, The Conjuring en The Purge waren de meest lucratieve films van de voorbije maanden en World War Z overleefde als enige tentpole de zomerstorm in Hollywood. Vergeet dat beeld in uw hoofd van die bebrilde jongen die in de videotheek staat te twijfelen tussen de cassettes van House en Hellraiser: anno 2013 is het genre de niche ontgroeid. Horror is mainstream geworden.
‘Ik denk dat we een verborgen kelder hebben.’
‘Roger? Wat zie je daar beneden?’
‘Moeilijk om te zeggen. Ik zie een oude piano en veel rommel. Wacht, ik steek een nieuwe lucifer aan.’
‘Roger? Kom terug naar boven.’
‘Roger?’
‘Roger?’
Oké, James Wans The Conjuring was misschien een tikkeltje voorspelbaar. Vind je een dichtgetimmerd keldergat in je recentelijk voor verdacht weinig geld op de kop getikte verlaten herenhuis, dan breek je de planken niet uit, ga je niet naar beneden in het donker en pak je een zaklamp mee, geen lucifers. Géén goed plan. Zeker niet als je in een haunted house-film meespeelt.
Niettemin heeft de film afgelopen juli aardig weten te verrassen. In zijn openingsweekend haalde The Conjuring 41,5 miljoen dollar op aan de box office en liet daarmee Jeff Bridges’ R.I.P.D. en Bruce Willis’ Red 2 ver achter zich. Gezien de 20 miljoen dollar budget en het gebrek aan grote sterren van The Conjuring mag dat bepaald onverwacht genoemd worden. Clap clap.
Mocht u die laatste referentie niet snappen: kijk naar de trailer van The Conjuring en u bent mee.
Het was een pijnlijke filmzomer voor de grote studio’s. Pacific Rim, The Lone Ranger, White House Down: de tentpoles van Hollywood, de films met grote budgetten en grote promotiecampagnes die gegarandeerd voor succes moeten zorgen, stortten één na één in. Misschien daardoor dat het meer opviel, hoe goed de horror het aan de box office deed. Er was niet alleen The Conjuring, dat uiteindelijk meer dan 300 miljoen ophaalde: The Purge, een thriller van 3 miljoen dollar die zich afspeelt in een nabije toekomst waar één dag per jaar alle criminaliteit wordt toegelaten, prijkte in week één bovenaan in de boxofficelijsten met 36,4 miljoen dollar en zou in totaal 87 miljoen opbrengen; Insidious Chapter Two – budget: 5 miljoen dollar – deed dat succes vorige maand nog eens over met een openingsweekend boven de 20 miljoen en een totale opbrengst van 105 miljoen. De ‘Z’ in World War Z, zowat de enige tentpaal die de zomerstorm overleefde, staat niet toevallig voor ‘zombies’.
Mocht u niet goed zijn in cijfertjes: er valt veel geld te verdienen met horror. Op zich is dat niet nieuw. Het is altijd een lucratief genre geweest, alleen valt dat normaal niet op omdat het de klassieke blockbusters zijn die met de monsterwinsten – en aandacht – gaan lopen. Evenwel, bekijk de filmgeschiedenis in termen van return on investment (ROI) – hoeveel euro je terugkrijgt per geïnvesteerde euro – en je krijgt een ander beeld. Neem de top 15 van lucratiefste films bij de hand en je vindt er geen Avatar, Titanic of Lord of the Rings in terug. Wel: Friday the 13th (13e in de lijst, met een ROI van 5332 %), Halloween (8e; ROI 10.669 %), Night of the Living Dead (6e; ROI 13.057 %) en The Blair Witch Project (5 e, ROI 20.591 %). Ter vergelijking: Avatar mag dan wel 2,7 miljard dollar hebben opgebracht, met een return on investment van 500 procent staat hij niet eens in de top honderd van lucratiefste films.
Nummer één op de lijst: het filmpje dat regisseur Oren Peli in 2007 in één week tijd draaide met 15.000 dollar budget, twee acteurs die hij 500 dollar betaalde en een homevideocamera. Paranormal Activity, de resulterende found-footage-horrorfilm, zou 194 miljoen dollar opbrengen, goed voor een fabelachtige return on investment van 1.288.360 procent – plaats één lijkt dus nog wel even gereserveerd.
Mocht u echt slecht zijn in cijfertjes: dat wil zeggen dat als u één euro in de film geïnvesteerd had, u er 12.883,60 had teruggekregen. Geen slechte eurodeal, zeg je dan.
Zoals gezegd: op zich is het niks nieuw dat horror een lucratief genre is, dat veel winst weet te halen uit relatief kleine budgetten. Maar toch: in 2013 lijkt er net iets meer aan de hand. Het was namelijk niet alleen de zomer: zeven horrorfilms eindigden dit jaar al op één aan de kassa met minstens 20 miljoen dollar; zes horrorfilms met een budget van minder dan 20 miljoen dollar brachten meer dan 85 miljoen op. 2013 was niet gewoon een goed jaar voor de horror, het was een uitzonderlijk goed jaar.
‘WEET JIJ EIGENLIJK WAT ER GEBEURD IS?’
‘Ik werd wakker in het ziekenhuis. Dat is alles wat ik weet.’
‘Maar je weet het van de doden, toch?’
‘Ik zag ze liggen buiten het ziekenhuis.’
‘Niet de doden die dood bleven. De walkers.’
Het blijft een geinige manier om The Walking Dead te volgen: het aantal keren turven dat de personages niet van ‘zombies’ spreken – blijkbaar niemand die dát woord nog kent in de postapocalyps. En als u dan toch met pen en papier voor uw tv zit: het aantal geheel onwaarschijnlijke headshots én nevenpersonages dat vóór het einde van de aflevering het loodje legt is ook het tellen waard. Luizigste job aller tijden, een gastrol spelen in The Walking Dead – nét na een hoofdrol spelen in Game of Thrones dan. Prima derde seizoen overigens, van The Walking Dead, daar niet van.
Ter zake: televisie heeft nooit veel met horror gehad. Goed, er was The Twilight Zone, er was The X-Files en er was Buffy the Vampire Slayer, maar verder bleven de zombies, vampieren en slashers doorgaans weg van het kleine scherm. Dit jaar zag het er iets anders uit. The Walking Dead haalde vorige week, bij de start van het vierde seizoen, 16,1 miljoen kijkers bij kabelzender AMC – ter vergelijking: Mad Men was, ook bij AMC, goed voor 2,6 miljoen kijkers; Lost, dat bij het grote ABC zat, bereikte in zijn eerste seizoen 18,65 miljoen mensen. Ondertussen haalde American Horror Story, grensverleggend op het vlak van de on-screen-lobotomie en het vernuftige gebruik van anal probes in een verhaallijn, dit jaar meer Emmynominaties binnen dan eender welke andere tv-reeks en toonde True Blood dat vampieren ook behoorlijk sexy kunnen zijn voor de vrouwelijke demografische doelgroep. Met de lancering van Hannibal op NBC en Dracula in de pijplijn en plannen voor series van The Exorcist en American Psycho mag het duidelijk zijn: de televisie heeft de horror – en het aantal headshots in primetime – in ras tempo gepopulariseerd.
Het is een van de verklaringen waarom horror het zo goed doet aan de box office: door de televisie is horrorgeweld aanvaardbaarder geworden, het genre vervrouwelijkt – dankjewel, Sookie – en het publiek verouderd. Horror is dan ook niet meer de nichecult waar u het altijd voor gehouden hebt. 56 procent van de bezoekers tijdens het openingsweekend van The Purge was vrouw; 60 procent van het publiek van The Conjuring was ouder dan 25. Vergeet dat beeld van die bebrilde, opgeschoten jongen die in de videotheek staat te twijfelen tussen House en Hellraiser – en met één oog lonkt naar de afdeling erotica. Horror is geen genre van fanboys meer, het is mainstream geworden.
Een vreemde vaststelling, maar tegelijk past het wel bij de tijd. En dan heb ik het, voor alle duidelijkheid, niet over ‘de crisis’ – de eerste trendwatcher die zegt dat ‘de consument in donkere crisistijden op zoek gaat naar donkere cinema’ wens ik een gastrol in Saw toe – maar wel over pakweg piraterij. In tegenstelling tot zowat elk ander filmgenre is horror schijnbaar immuun voor illegaal downloaden. Angst is, zo blijkt, een emotie die u nog altijd het liefst en plein public voelt, in het donker en met een reuzenscherm voor u – liever dat soort angst dan die van thuis, alleen, achter uw laptop en met het licht aan omdat u het niet durft uit te doen. Meer dan welk ander genre ook, meer dan 3D zelfs, kan horror de zo gezochte ervaring bieden die het pure beeldscherm overstijgt. Een attractie. Horror blijft dan ook een genre voor de bioscopen, wat, als alle andere genres het moeilijk hebben, net wat meer opvalt.
Iets wat marketeers ook snappen. Paranormal Activity pakte in 2007 uit met een trailer die hoofdzakelijk night-vision footage toonde van de eerste publieksvisie van de film – en dan vooral van de doodsangst in de ogen van de mensen in de zaal. Een marketingtruc die het Spaanse [Rec] hen in datzelfde jaar al eens had voorgedaan, maar het werkte wel. ‘U dient niets van het verhaal te weten, wij beloven alleen dat u bang zult zijn’: geen genre dat helderder communiceert naar zijn publiek.
GRAFISCH ONTWERPER CHRISTIAN ANNYAS boog zich vorige maand op zijn blog over de typografie van horroraffiches uit de jaren tachtig. Het rechthoekige logo van Evil Dead, het statige lettertype van Hellraiser of het skeuomorfisme van The Fog: de eighties waren een hoogtepunt van typografische identiteit, waarin elke hoes haar eigen stijl had. Geen toeval: horror speelde zich in de jaren tachtig hoofdzakelijk af aan het desbetreffende rek in de lokale videotheek, toen nog een gloednieuwe markt om tieners te bereiken. Herinner u de afgerukte hand die op de bel drukt in House, de Breakfast Club-parodie op de cover van The Texas Chainsaw Massacre 2, de cheerleader met doodskop in Cheerleader Camp – ‘Give me a K, give me an I, give me an L, give me an L’ – of de iconische spijkerkop van Hellraiser: horror adverteerde in de jaren tachtig via zijn VHS-hoezen.
Schone nostalgie, al staat het niet zo ver van wat je nu ziet gebeuren. Alleen zijn het niet meer de hoezen die van tel zijn – ‘Videotheek, zegt u? Hoe spel je dat?’ – maar de trailers. Het is interessant om te zien hoe horror op dit eigenste moment de YouTube-trailer aan het heruitvinden is. Paranormal Activity deed het met een reaction video. De remake van Carrie zette een uitgebreide – en akelig goed uitgevoerde – verborgencameragrap op in een koffiebar, geïnspireerd op Scare Tactics. The Conjuring toonde drie integrale minuten uit de film waarin een geblinddoekte Lili Taylor een spelletje hide and clap speelt met haar kinderen. Eén spoiler: het is niet haar dochter die voor de laatste clap clap zorgt. Hebt u die referentie van daarstraks al meteen weer mee.
Geen idee of het door het beperkte budget komt, maar horrormarketeers zijn – niet onbelangrijk – altijd net iets meer mee met hun tijd: The Purge en The Conjuring haalden volgens Slant Magazine een recordaantal tweets in de dagen voor de release; na de release werden reactietweets op The Conjuring even een ding – Warner Bros maakte er zelfs een tweede trailer van, met angsttweets in de plaats van quotes uit recensies. De première van seizoen twee van The Walking Dead was goed voor 82.000 commentaren op socialemediasites. Horrorliefhebbers hebben de neiging vocaal te zijn – en de technologie is nu ook voorhanden om dat te laten horen. Onder de radar van de grote media slagen de producenten en marketeers er zo in een event te maken van hun filmreleases.
MISSCHIEN IS DAT WEL DE BESTE verklaring voor hoe horror dit jaar uit zijn niche brak. Het genre heeft zich altijd een vernieuwer getoond die meegaat met zijn tijd en het maximum haalt uit de beschikbare technologie. Hammers lowbudgethorror met alternatieve sterren in het studiosysteem, slasherhorror in de jaren tachtig, gemaakt met de goedkope camera’s van toen en gedistribueerd via videocassettes, of de found footage van The Blair Witch Project, bij de verspreiding van de eerste camcorders: horror is altijd een toonbeeld van inventiviteit geweest. Het soort inventiviteit dat Hollywood nu toont hoe het ook kan: met een klein budget, een goede promotiecampagne en een legertje fans die voor de word of mouth zorgen.
Alleen schuilt daarin momenteel één gevaar. Nu het effect centraal staat in de marketing en in de zalen, lijkt het alsof het genre niet meer geworden is dan dat: effect, op zijn Pavlovs. The Conjuring en The Purge waren goed gemaakte, deugdelijke genrefilms, maar ook niet meer. Voor de horror die iets extra kon brengen, moet je al verder terug in de tijd. George A. Romero maakte met Night of the Living Dead (1968) een fijne zombiefilm, maar gaf horror, geheel naar de standaarden van de late jaren zestig, ook een maatschappelijke ondertoon met verwijzingen naar Vietnam of de rassenproblematiek in de VS – of wat dacht u dat Duane Johnson, na een nachtje zombie survival alsnog neergeschoten door een posse rednecks, betekende? Sam Raimi maakte met Evil Dead een fijn splatterfestijn in de jaren tachtig, maar zei, met al zijn gekunstelde camera’s, gemonteerd op bromfietsen, ook iets over de liefde voor en het plezier van cinema. Zelfs Saw had, met al zijn torture porn, iets te vertellen over de beeldtaal van geweld – ergens toch. Misschien is dat wel wat horror in 2013 nodig heeft om het businessverhaal te overstijgen: een film die meer is dan alleen maar ‘Boe! Ik sta achter je!’
Ach ja, aan de andere kant: tóch dat dichtgetimmerde keldergat openbreken, tóch naar beneden gaan in het donker en tóch maar voor de lucifers opteren en niet voor de zaklamp.
Het heeft u toch maar mooi drie afgebeten vingernagels gekost.
Clap clap.
HALLOWEEN SCARY NIGHT
Met onder meer The Blair Witch Project, I Spit on Your Grave, Piranha 3DD en Hunger. Zaterdag 26/10, kanaal 666 (vrij te bekijken voor alle abonnees van Telenet Digital TV).
INSIDIOUS: CHAPTER 2
Vanaf 30/10 in de bioscoop.
AMERICAN HORROR STORY – SEIZOEN 2
Uit bij 20th Century Fox. Zie recensie, pagina 46.
DOOR GEERT ZAGERS
DE EERSTE TRENDWATCHER DIE ZEGT DAT ‘DE CONSUMENT IN DONKERE CRISISTIJDEN OP ZOEK GAAT NAAR DONKERE CINEMA’ WENS IK EEN GASTROL IN SAW TOE. MAAR HET SUCCES VAN HORROR PAST WEL BIJ DEZE TIJD: HET GENRE IS BLIJKBAAR IMMUUN VOOR PIRATERIJ.
HORRORMARKETEER ZIJN ALTIJD NET IETS MEER MEE MET HUN TIJD DAN HUN COLLEGA’S: THE PURGE EN THE CONJURING HAALDEN EEN RECORDAANTAL TWEETS IN DE DAGEN VOOR DE RELEASE, DE PREMIÈRE VAN SEIZOEN TWEE VAN THE WALKING DEAD WAS GOED VOOR 82.000 COMMENTAREN OP SOCIALE MEDIA.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
