De Golden Globe heeft hij al op zak en een Oscar zit er ook dik in. Het is dan ook een imposante Idi Amin die Forest Whitaker neerzet in ‘The Last King of Scotland’. ‘Ik heb het beest in mezelf ontdekt.’

Zachte stem, minzame blik, fors postuur: als er in Tinseltown iemand het begrip ’teddybeer’ incarneert, dan is het Forest Whitaker. Maar blijkbaar schuilt er in de timide Texaan (45) die u kent uit Platoon, Bird, The Crying Game, Ghost Dog en ander memorabels ook een minder aaibaar beest. Hij laat het van de ketting in de hitsige en bizarre pseudobiopic The Last King of Scotland, waarin hij op akelig intense wijze gestalte geeft aan Idi Amin Dada. Voor wie niet heeft opgelet in de les: Idi Amin was de flamboyante dictator/zonnekoning/massamoordenaar die in de jaren 70 met ijzeren hand over Oeganda regeerde. De man die beweerde dat hij kon praten met de leeuwen, zijn tegenstanders aan de krokodillen voerde, en zei dat de Britse Queen maar naar Oeganda moest komen als ze zin had in een ‘echte man’. De man die door zijn megalomane politiek, bloedige terreur en hedonistische levensstijl zowat het zinnebeeld werd van de geschifte Afrikaanse dictator. ‘Natuurlijk was Amin een bloeddorstige tiran’, zegt Whitaker. ‘Maar hij was ook atletisch, welbespraakt, slim en grappig, zoals zoveel dictators. Let’s face it: het kwade heeft doorgaans meer sexappeal dan het goede.’

Is het daarom dat je vier maanden lang permanent ‘in character’ bleef, tot cast en crew bang van je werden?

Forest Whitaker: Dat ze bang van me waren, heb ik pas achteraf vernomen. Tijdens de opnames was ik zo geconcentreerd dat ik het niet merkte. Ik wilde gewoon zo sterk en energiek mogelijk zijn en als je een larger-than-life personage als Amin vertolkt, dan moet je die rol vooral niet loslaten buiten de werkuren. Ik belde ’s avonds zelfs naar mijn vrouw als Amin. (lacht)

Hoe hou je zoiets vol?

Whitaker: Ik had alles gelezen en bekeken wat ik over hem kon vinden, zijn speeches en tics geanalyseerd en ik heb Swahili geleerd. Eens je in Afrika bent, komt het er ook op aan zo snel mogelijk het juiste ritme te pakken te krijgen. Texas is niet zo funky als Kampala, als je begrijpt wat ik bedoel. Daarnaast heb ik tientallen familieleden en vrienden van Amin ontmoet, zodat hij beetje bij beetje onder mijn vel kroop. Al doende heb ik het beest in mezelf ontdekt – my own heart of darkness. En ik kan je verzekeren: zelfs ik ben ervan geschrokken. Je stuit op zoveel onvermoede woede, maar je leert die ook beheersen. Je zou dus kunnen zeggen dat Amin een beter mens van mij heeft gemaakt. (gniffelt)

Kreeg je op de duur sympathie voor hem?

Whitaker: Empathie is een beter woord. Je begrijpt zijn motivatie, waar zijn woede en angst vandaan komen. Als acteur wil ik hem niet veroordelen. Ik probeer hem alleen zo goed mogelijk te treffen. Oordelen doet de geschiedenis wel.

Sommigen zagen in hem een pan-Afrikaanse visionair. Anderen een machtsgeile kannibaal. Wie was Amin nu eigenlijk?

Whitaker: Amin was bovenal een soldaat. En ik geloof echt dat hij, toen hij in 1971 vader van de natie werd, het beste voorhad met zijn volk. Alleen wist hij niet hoe hij met bedreigingen van buitenaf moest omgaan. Toen hij zijn macht voelde tanen, reageerde hij als een in het nauw gedreven soldaat: met bruut geweld. Hij was in elk geval geen karikatuur; geen geschifte booswicht als Lex Luthor. Vergeet niet dat hij jaren bevriend was met Golda Meir (de vrouwelijke vierde premier van Israël; nvdr.) en internationale conferenties voorzat voor het Westen hem weer uitspuwde. Amin was een leider die het Westen wilde tonen dat Afrika zijn eigen boontjes kon doppen, de Afrikaanse incarnatie van black power. Alleen bleek die taak te zwaar voor hem en viel hij ten prooi aan machtsmisbruik en paranoia. Bovendien werd hij verscheurd tussen twee culturen: hij wilde trouw blijven aan zijn roots, maar tegelijk ook ernstig genomen worden in het Westen en genieten van de privileges die daarmee gepaard gingen. Die tweespalt heeft hem uiteindelijk de das omgedaan.

Hoe was het om in vol ornaat voor honderden Oegandezen te speechen die waarschijnlijk nog steeds door Amin zijn getraumatiseerd?

Whitaker: Velen schrokken van de energie die ik uitstraalde. Maar ik was niet bang om de confrontatie met hen of de geschiedenis aan te gaan. Angst kon ik me niet permitteren: Amin was ook niet bang voor de massa. Integendeel. Hij leefde op in de schijnwerpers. Bovendien had het iets verslavends: vier maanden lang het uniform van een generaal dragen, overal in limousines naartoe gebracht worden en door iedereen op je wenken bediend worden geeft je een gevoel van onsterfelijkheid. Which is really creepy. Gelukkig had ik mijn vrouw om me te helpen afkicken achteraf. Thuis was het meteen weer afwassen en opruimen geblazen. (lacht)

Je hebt het imago van een aardige vent. Was dit een kans om dat van je af te spelen?

Whitaker: Ja, maar dat was niet mijn motivatie. Ik vond het een fascinerend project. Ik hield van Kevin MacDonalds documentaires en ik ken maar weinig acteurs die zouden passen voor zo’n intrigerende rol.

Zit je in met je imago?

Whitaker: Best wel. Ik wil als privépersoon niet negatief in de media komen, en mijn familie mag niet onder mijn werk lijden. Voor de juiste rol doe ik alles – desnoods de meest gruwelijke of onnozele dingen. Maar ik wil niet bekend staan als een bullebak of iemand met kapsones of zo. Ik zoek de persaandacht ook niet op. I’m no Paris Hilton, I guess. (gniffelt)

Je hebt in elk geval kleren aan. Denk je dat ‘The Last King’ een grote impact zal hebben op je carrière?

Whitaker: Ik denk van wel. Er zijn drie rollen die cruciaal zijn en die me als artiest hebben veranderd: Bird (1988), de Charlie Parkerbiopic van Clint Eastwood waarmee ik als jonge acteur ben doorgebroken en geleerd heb mijn angsten te overwinnen. Ghost Dog (1998) van Jim Jarmusch, dat me de kracht van de stilte heeft geleerd en getoond hoe je ook op een spirituele en fysieke manier kunt acteren. De rol van Amin luidt weer een nieuwe fase van mijn werk in. Waar die heen leidt: geen idee.

Naar een Oscar, zegt onze glazen bol. De nominatie is alvast binnen.

Whitaker:(lacht) Ik hoop dat die bol van je werkt. Laten we eerlijk zijn: zo’n Oscar is belangrijk. Het zorgt voor meer en betere aanbiedingen – dat heb ik ook gemerkt toen ik in Cannes die prijs kreeg voor Bird. Maar veel leuker vind ik dat dit een kwaliteitsfilm is, die het goed doet dankzij mond-aan-mondreclame. Het is de film die mensen naar de bioscoop moet lokken, niet de promotielawine. Iets wat alsmaar zeldzamer wordt.

‘THE LAST KING OF SCOTLAND’: Vanaf 7/2 in de bioscoop.

Door Dave Mestdach