Zowel Lost als 24 zet volgende week in de Verenigde Staten een punt achter een bewogen carrière. Een terugblik op twee van de meest besproken en invloedrijke dramareeksen van de afgelopen jaren.

Waar ligt de grens tussen intrigerend en irritant, en hoe vaak mag je die overschrijden? Hoe introduceer je nieuwe personages zonder de bestaande naar de marge te verdringen? Op welke momenten geef je aan de kijkers nieuwe informatie, en hoe slaag je erin het publiek te belonen voor zijn geduld en er tegelijk voor te zorgen dat het de aandacht niet verliest? Dat waren de vragen waarmee David Lynch en Mark Frost worstelden toen ze twintig jaar geleden Twin Peaks op de wereld loslieten, hun veelbesproken dramareeks over een kleine gemeenschap die opgeschrikt wordt door een moord. Dat de vragen stellen gemakkelijker is dan ze beantwoorden, mocht het duo snel ondervinden. Ook al zagen Lynch en Frost Twin Peaks in de eerste plaats als een serie over het bizarre dagelijkse leven in een Amerikaans stadje, veel kijkers waren eigenlijk vooral geïnteresseerd in wie Laura Palmer om het leven had gebracht. Toen de makers niet snel genoeg met de oplossing kwamen en allerlei zijweggetjes vol dansende dwergen begonnen te bewandelen, ging het met de cijfers in dalende lijn. Daarop dwong zender ABC de twee om het raadsel zo snel mogelijk te ontrafelen, met als gevolg dat veel mensen nog minder reden hadden om te blijven kijken. Uiteindelijk doofde Twin Peaks uit en na dertig afleveringen mochten Lynch en Frost de biezen pakken.

Lost in Lost

Volgende week houden Lost en 24 er in de Verenigde Staten gezamenlijk mee op, de eerste op 23 en de tweede op – jawel – 24 mei. Dat beide reeksen daags na elkaar van het Amerikaanse tv-scherm verdwijnen, is toevallig: het stond al langer vast dat het zesde seizoen van Lost ook het laatste zou zijn, maar de beslissing om 24 na 8 reeksen te laten stoppen werd pas enkele maanden geleden genomen. Toch is het passend dat ze samen een laatste buiging voor het publiek maken. Lost en 24 zijn immers twee zeldzame series uit de afgelopen decennia die wel slaagden waar Twin Peaks faalde en het publiek week na week aan de buis kluisterden zonder het – al te veel – op de zenuwen te werken. Zij konden allebei complexe en breedvoerige verhalen op poten zetten en naar een alles revelerende finale toewerken, zonder dat ze onderweg zoveel kijkers verloren dat hun voortbestaan in het gedrang kwam.

Natuurlijk was Lost op dat vlak een stuk ambitieuzer dan 24: Jack Bauer zette bij de start van elk seizoen de klok telkens weer op nul, zodat je met een minimum aan achtergrond-kennis kon inpikken. Zelfs iemand die nooit eerder een aflevering van de reeks heeft gezien, zou zonder al te veel problemen naar de laatste jaargang kunnen kijken, als je maar in je achterhoofd houdt dat Bauer weinig geduld heeft met terroristen en over een onbegrensd belkrediet beschikt. Met Lost moet je dat niet proberen, tenzij je naast je in de zetel enkele mensen hebt zitten met een encyclopedische kennis van de serie én heel veel geduld om alles uit te leggen. En dan nog, want zelfs bij diegenen die alle afleveringen van Lost hebben gezien, bestaat de kans dat ze bij de start van het zesde seizoen nauwelijks nog weten wat er allemaal gaande is. Ondergetekende kan ervan meespreken.

Bij Lost en 24 heeft het er echter ook even naar uitgezien dat ze dezelfde weg zouden opgaan als Twin Peaks. Toen Jack Bauer in 2001 voor de eerste keer ten strijde trok tegen de terroristen, was zijn ‘war on terror’ succesvoller dan de slag om de tv-kijker. Het heeft er dan ook lang naar uitgezien dat de man al na het eerste seizoen met pensioen zou mogen. Lost was dan weer een ware hype in het najaar van 2004, eerst in de Verenigde Staten en later over de hele wereld, maar daarna viel de reeks ten prooi aan het Twin Peaks-spook. Veel kijkers die gehoopt hadden dat de meeste vragen in de finale van het eerste seizoen beantwoord zouden worden, reageerden teleurgesteld toen bleek dat dat niet zo was en haakten af bij het begin van reeks twee. Omdat toen, zoals gebruikelijk is in de VS, ook nog niet duidelijk was hoeveel seizoenen er zouden mogen worden gemaakt, begonnen de schrijvers bovendien de verhalen wat te rekken, wat het geduld van kijkers die wel trouw op post waren gebleven verder op de proef stelde.

De dvd-factor

Gelukkig nam zender ABC niet dezelfde beslissing als vijftien jaar eerder met Twin Peaks om het geheim versneld te verklappen. Integendeel, de makers kregen zes seizoenen de tijd om hun verhaal te vertellen en konden zo vrij van alle kijkcijferdruk naar het einde toewerken. Een zeldzame luxe in de Amerikaanse tv, waar normaal gezien na elk seizoen gerekend wordt of een serie nog rendabel genoeg is om ze voort te zetten. De schrijvers hebben de kans met beide handen gegrepen. Sinds het tweede seizoen doen zij volkomen hun zin en zijn ze zonder om te kijken of iedereen nog mee was doorgegaan. Dat heeft van Lost een van de meest compromisloze series van de afgelopen decennia gemaakt, en als de makers er nu ook nog in geslaagd zijn om een redelijk bevredigend slot te bedenken, heeft de reeks zijn plaatsje in de galerij der groten zeker verdiend.

Dat Lost en 24 niet prematuur afgevoerd zijn, had te maken met de opkomst van de dvd-boxen, die ‘lastige’ series een langere adem konden geven, en het groeiende belang van het internet, waar vurige fans de zaak van hun lievelingsreeks konden bepleiten. Daarnaast was er ook de invloed van HBO, de kabelzender die sinds het einde van de jaren 90 bewijst dat het ook met kwalitatief hoogstaande tv mogelijk is om te scoren. Zowel 24 als Lost zijn specifiek bedacht om een deel van het – hoogopgeleide en dus kapitaalkrachtige – publiek dat The Sopranos of Six Feet Under kon smaken naar de grotere Amerikaanse zenders terug te halen. Omdat ze daar ook in slaagden, is er in de slipstream van Lost en 24 een hoop series gemaakt die dezelfde ingrediënten – breed uitgesponnen verhalen, ambitieuze plots, complexe personages… – gebruikten. In die zin kunnen de twee series symbool staan voor het gouden tijdperk dat de Amerikaanse televisie de laatste jaren heeft beleefd.

Toch mogen we de invloed niet overschatten. Zelfs op het hoogtepunt van hun succes moest zowel Lost als 24 het qua kijkcijfers in de VS nog altijd ruimschoots afleggen tegen series met een veel lagere instapdrempel, zoals de CSI-varianten. Van de golf klonen die in hun zog gemaakt werden, zijn de meeste ook roemloos ten onder gegaan: Prison Break en Heroes hadden wel nog succes, of toch een paar seizoenen, maar reeksen als Invasion of Surface zullen bij weinig mensen een belletje doen rinkelen. De recentste gedoodverfde opvolger voor Lost, Flashforward, over een wereldwijde black-out die ervoor zorgt dat mensen heel even hun toekomst kunnen zien, heeft in de VS tijdens zijn eerste seizoen ook de hele tijd moeten vechten om te overleven.

Nog meer dan bij de start van Lost en 24 zijn complexe dramaseries in de VS vandaag voornamelijk het terrein van de kleinere zenders geworden, terwijl de grotere omroepen weer meer op veilig spelen met doktersreeksen of dingen in de lijn van CSI. Dat heeft ook bij ons gevolgen, want series die in de VS al voor een klein publiek gemaakt zijn, zijn bij ons al helemaal voor de niche bestemd – wat de Vlaamse zenders niet bepaald tot aankopen aanzet. In die zin waren 24 en vooral Lost met hun wereldwijde aantrekkingskracht witte raven. Zelfs al slagen de makers er dus in om in de finales alle eindjes netjes aan elkaar te knopen, het wordt toch wat een afscheid in mineur.

Lost – Seizoen 6.

Nu te zien op Prime Series, in het najaar op VT4.

24 – Seizoen 8.

In het najaar op 2BE.

Door Stefaan Werbrouck