David Mamet, met Gene Hackman, Danny De Vito, Delroy Lindo, Ricky Jay, Rebecca Pidgeon.

Fair game, dubbel en vals spel. Vertrouwen, loyauteit en verraad. Gehoorzame burgers worstelen ermee, maar bij misdadigers is het een gevecht op leven en dood. Sinds House of Games uit 1988 bepalen die begrippen de sterk geplotte, verbaal gestileerde misdaadspelen van David Mamet. Het con game of de zwendelarij is een vorm van theater, waarin de acteurs zijn glasscherpe dialogen met kil genoegen debiteren.

Heist, volgens Delroy Lindo nochtans een ‘ trick within a trick within a trick‘, verlaat de con men en duikt in de wereld van de juwelendieven. De verbeten zigzaggende heist movie (‘kraakfilm’) is neo-noir die zich van klassieke clichés bedient: de femme fatale, de integere dief en de laatste klus. ‘ Anybody can get the goods, the hard part’s getting away‘, zegt Joe Moore, een oude meesterdief die zijn eigen getaway de mist ziet ingaan. Hij geeft zijn gelaat prijs aan een bewakingscamera en zijn voornemen om na de overval met buit, boot en babe naar Argentinië uit te wijken valt in het water wanneer zijn heler dwarsligt. Nog één roof: ’the Swiss job’. Doel: een goudkist in een vliegtuig van Air Geneva.

Voor Mamet zit in de stijlfiguur van ironie hét verschil tussen de film noir en de gangsterfilm. De laatste is gewelddadig en sentimenteel. De eerste gewelddadig en niet sentimenteel. Geweld is gevoel. Door het ongevoelig te verbeelden wordt het ironisch. De listige regisseur gomt romantiek weg en reduceert zijn drama tot het machinale: hold-ups als opwindmechanieken, gesprekken als vuurgevechten, relaties als vervangbare onderdelen. In die postmoderne machinerie haalt Hackman goud als Joe Moore, bevestigt Lindo zijn talent als Joe’s kompaan en scherpt De Vito zijn misbaar in de rol van perfide heler.

Mamet herenigt zo met uitgestoken tong de sterren uit de misdaadkomedie Get Shorty, maar voert ook getrouwen op, zoals Pidgeon (Moores hardgekookt liefje) en Jay (bendelid Pinky). De sterke Sam Rockwell is de joker in het spel, het neefje van de heler dat voor het eerst een klus doet. Voeg bij dit alles uitgepuurd camerawerk, afgemeten montage, een scheut crime jazz, en je hebt een misdaadfilm met de precisie van een Zwitsers uurwerk.

Met de leegroof van Sabena nog vers in het geheugen, krijgt Mamets ironie overigens meerwaarde. De briljante kaalpluk van de Belgische luchtvaartmaatschappij is echt een ‘Swiss job’, waarvan de doem cynisch wordt aangekondigd door Ricky Jay, die zich afvraagt welk ziek volk klokken maakt waarin twee figuurtjes elkaar om het uur met een hamer op het hoofd slaan.

Jo Smets,

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content