Hannah Gadsby maakt (nog meer) komaf met traditionele comedy in ‘Douglas’

Twee jaar na het baanbrekende Nanette keert de Australische stand-upcomedian Hannah Gadsby terug naar Netflix met haar nieuwe show Douglas.

Tegenstanders zeiden dat het geen stand-up was – niet genoeg moppen – maar een voordracht. De bewonderaars, veruit in de meerderheid, hielden het erop dat Hannah Gadsby met Nanette (2017) de grenzen van de traditionele comedyshow had opengebroken. En niemand kon ontkennen dat wat de Australische gedaan had, moedig was. In het begin van haar show stapelde ze haar eigen ervaringen en trauma’s als lesbische vrouw in een door mannen geregeerde wereld op in een best of van tien jaar moppen tappen. Daarna liet ze de grap achterwege om frontaal en zonder schild de confrontatie met het patriarchaat aan te gaan en te wijzen op het spoor van vernieling dat de witte, heteroseksuele man doorheen twintig eeuwen kunst- en andere geschiedenis had getrokken.

Op het einde van Nanette verliet Gadsby het podium met de belofte niet meer terug te komen: ‘Ik heb het recht om boos te zijn, maar niet om mijn woede te verspreiden. Want voor je het weet, wordt woede haat. Wat we nodig hebben, is verbondenheid.’ Het zou een prachtige exit geweest zijn, door de grote poort, nadat ze de overwegend mannelijke stand-upcomedy met het oog op de toekomst in een nieuwe mal had gegoten. ‘Bekijk het maar, jongens.’

Maar voor het herroepen van haar belofte zijn ook wel wat redenen te bedenken. Eén ervan haalde ze in 2018 half grappend aan in een interview met The New York Times, kort nadat ze dankzij de registratie van Nanette voor Netflix een wereldster was geworden. ‘Als Louis C.K. een comeback maakt en nog altijd volk trekt, ga ik ermee door. Want dat zou willen zeggen dat mijn werk niet af is.’

Komiek Louis C.K. was een van de eersten die door MeToo in het najaar van 2017, in het zog van filmmogol Harvey Weinstein, ter verantwoording werd geroepen voor zijn gedrag jegens vrouwen. Hij ís inmiddels aan een comeback toe, in bescheiden clubs, maar zijn dagen als superster lijken definitief achter hem te liggen. Je zou zelfs kunnen stellen dat zijn plaats aan de top in zekere zin is ingenomen door Gadsby. Haar shows gedijen dan wel niet in stadions, maar qua exposure, invloed en bereik klopt het plaatje. De witte heteroseksuele man C.K. is afgelost door een lesbische vrouw.

***

Hannah Gadsby heeft naar eigen zeggen geen leiderscapaciteiten: ‘Ik heb korte tijd als gids in een museum gewerkt, maar ik raakte mijn baan kwijt omdat de mensen me nooit bleven volgen.’ Maar na Nanette leek iedereen haar een tijdlang te volgen. Ze werd gevraagd om een boek te schrijven. (Dat werd Ten Steps to Nanette.) Emma Thompson wilde telefoonnummers uitwisselen. In 2019 deed ze zelfs een TED Talk, Three Ideas. Three Contradictions. Or Not. Daarin bemerkte ze: ‘Toen ik met comedy stopte, kwam mijn carrière pas echt van de grond: zodra ik ermee ophield, werd ik de meest besproken komiek van de planeet. Ik ben blijkbaar nog slechter in pensioenplannen dan in mijn gedacht zeggen.’

Een van de contradicties waarover ze het daarop in haar Ted Talk had, was ‘Ik ben gestopt, ik ben niet gestopt.’ Ze legde uit wat ze destijds bedoelde toen ze zei dat ze met comedy kapte: ze wilde stoppen met comedy in de traditionele zin om het genre herop te bouwen tot iets dat beter kon bevatten wat zij wilde delen. Dus is er nu, geheel volgens die logica, haar nieuwe show Douglas.

Maar wat moest ze daarin nog gaan vertellen? Gadsby: ‘Ik ben zo dom geweest om al mijn trauma’s in Nanette te stoppen. Nu hou ik niks meer over.’ Dat ze Nanette moeilijk zou kunnen overtreffen, was ook voor Gadsby zelf geen geheim. ‘Ik heb zelfs niet geprobeerd’, zegt ze. Douglas is lichter van toon en bevat een pak meer grappen, alsof ze wilde tegemoetkomen aan haar criticasters – die nochtans ook aardig wat tikken tegen de kop mogen verwachten. Maar het klopt niet dat ze niks had achtergehouden. Kort voor ze de show in elkaar bokste, werd bij Gadsby, toen een late dertiger, zowel ADHD als een vorm van autisme vastgesteld. De ziekte, die van haar meer dan ooit een buitenbeentje maakte, had ze destijds bewust uit Nanette geweerd. Deze keer beïnvloedt die niet alleen het narratief, maar ook de structuur van haar show. Het maakt van Douglas een technisch hoogstandje, waarin ze goochelt met volgorde en de verwachtingen van het publiek in een poging haar aandoening aanschouwelijk te maken.

Het publiek dat de show live heeft gezien, is niet onverdeeld enthousiast, maar we kunnen ons niet van de indruk ontdoen dat de reviews tot dusver lijden aan het Be Here Now-syndroom. ( Be Here Now was in 1997 de slappe derde van Oasis, op dat moment zo waanzinnig populair dat de plaat door de pers als een onnavolgbaar meesterwerk werd onthaald.) Over Douglas lees je hier een daar wel voorzichtige opmerkingen over ‘een minder middenstuk’ en ‘een paar Amerika-grappen die je bij minder uitzonderlijke vakgenoten verwacht’, maar er wordt vooral royaal met complimenten en sterren gestrooid. Alsof de journalisten het monument dat Hannah Gadsby de afgelopen twee jaar is geworden niet naar beneden durven te halen. Het echte verdict zult u waarschijnlijk pas bij het verschijnen van haar volgende show krijgen, tenzij u nu zélf naar Douglas kijkt.