Met haar rollen in ‘Star Wars’, ‘Closer’ en ‘V for Vendetta’ deed ze hele filmzalen wegsmelten; in haar nieuwste mag ze Francisco Goya tot goddelijke penseelstreken inspireren als diens van ketterij beschuldigde muze. We legden ravissante Hollywoodprinses Natalie Portman op de rooster over ‘Goya’s Ghosts’, een historisch drama over de Spaanse Inquisitie van niemand minder dan Milos Forman.

Natalie Portmans acteercarrière begon vroeg en nam een steile vlucht. Gedebuteerd op haar 12e met Léon, wereldberoemd op haar 17e met de Star Wars-prequels, een Oscarnominatie op haar 22e voor Closer. En tussen de opnames voor vier nieuwe films door – waarvan het kostuumdrama Goya’s Ghosts als eerste onze contreien bereikt – stak ze ook nog even een Harvarddiploma psychologie op zak. All that and brains too: een filmster zoals we ze graag hebben – vreet uw kas op, Charlize, Scarlett, Cate en co.!

Doorgaans wordt uw dienaar richting Londen, New York of LA verscheept wanneer er weer eens een filmster om promotionele redenen in zijn of haar ziel moet laten kijken. Maar dit keer gaat de reis richting Praag, want daar is het dat Goya’s Ghosts in première gaat. Hoewel die kostuumfilm zich volledig in en rond Madrid afspeelt – nogal wiedes aangezien het over de Spaanse hofschilder en vrijbuiter Francisco Goya (1746-1828) gaat – mag die locatiekeuze niet verwonderen. De regisseur van dit pseudohistorisch fresco is de Tjechische veteraan Milos Forman (75 inmiddels) die het grootste deel van zijn turbulente leven in de Gouden Stad heeft gewoond en gewerkt en er dankzij Hollywoodhits als One Flew over the Cuckoo’s Nest (1975), Amadeus (1984) en The People Versus Larry Flynt (1996) nog altijd als nationaal filminstituut wordt beschouwd.

Toch staan de meeste fans die voor de galavoorstelling in hartje Praag zijn samengetroept niet voor de local hero, maar voor diens leading lady aan te schuiven. En wie geeft hen ongelijk? Over deze rode loper zal straks niemand minder dan Natalie Portman (25) struinen: sexy, slim, welbespraakt, talentvol, kortom een van die zeldzame gevallen waarin verpakking en inhoud in Tinseltown, en desnoods ook in Praag, van even grote kwaliteit zijn.

Hoewel Portman al sinds haar twaalfde in de spotlights staat en met haar rol als teen queen Amidala in de tweede Stars Wars-trilogie heel even richting popcorndiva dreigde af te dwalen, koos ze sindsdien voor een boeiend en allesbehalve evident parcours met als uitschieters rollen in Garden State, Closer (goed voor een Oscarnominatie), Free Zone en V for Vendetta. En ook privé bewees ‘de Audrey Hepburn van de Playstationgeneratie’ over meer fond te beschikken dan de gemiddelde Hollywoodster. Ze heeft niet alleen een diploma psychologie op zak; ze zet zich ook al jaren actief in voor tal van goede doelen en leerde ondertussen ook nog eens een aardig mondje Spaans, Frans, Arabisch, Duits en Hebreeuws spreken.

Dat laatste is niet geheel toevallig. Portman – né Herschlag – werd in Jeruzalem geboren, woonde tot haar derde in Israël, studeerde aan Joodse scholen in New York en haar roots liggen haar duidelijk nauw aan het hart. Net als de politieke parabel Free Zone van de Israëlische regisseur Amos Gitaï kan ook Goya’s Ghosts als een allegorisch drama worden beschouwd waarin ras en religie een prominente rol spelen. Portman kruipt in de veeleisende rol van Inès, Goya’s verrukkelijke muze die door een antisemitische Inquisitiebroeder (Javier Bardem) per abuis voor Jodin wordt aangezien, vervolgens gefolterd en verkracht en uiteindelijk als een levend lijk in een psychiatrische instelling gedumpt.

‘Een lastige rol,’ zegt Portman als we haar daags na de première ontmoeten in een hotel met adembenemend zicht op de Praagse burcht, ‘waarbij mijn studies psychologie me goed van pas kwamen. Mijn professor heeft ooit onderzoek gedaan naar vrouwen die in de gevangenis seksueel werden misbruikt en dat was alvast een enorme hulp. Maar het moeilijkste was niet een hysterisch personage neerzetten of naakt aan kettingen hangen in een tochtige kelder. Wél elke dag drie uur lang moeten stilzitten om gegrimeerd te worden: je reinste foltering voor een bezige bij als ik.’

Leuke stad anders, Praag?

Natalie Portman: Absoluut. Ik was hier nog nooit geweest en ik kijk al vijf dagen mijn ogen uit. Er is zoveel te zien. Die burcht, die middeleeuwse steegjes met dat laagje sneeuw erop… Het is alsof je door een sprookjesdecor loopt. Ik was ook onder de indruk van de Joodse wijk met die prachtige synagoge en dat kerkhof met die duizenden grafstenen dwars door elkaar. Het is trouwens op die plek dat de mythe van de Golem is ontstaan. Wist je dat die wijk perfect intact is omdat Hitler er een museum van wilde maken voor het uitgestorven Joodse ras? Ziek en pervers, maar vanuit cultuurhistorisch perspectief op een vreemde manier nog een geluk.

Over antisemitisme gesproken: Inès is een vermeende Jodin die door de Inquisitie wordt gefolterd. Heb je als Joodse niet getwijfeld om zo’n confronterende rol aan te gaan?

Portman: Geen seconde. Het is nooit slecht om antisemitisme terug onder de aandacht te brengen, zeker nu het weer in opmars is, samen met allerlei andere vormen van fanatisme. Bovendien wilde ik dolgraag samenwerken met Milos Forman en Jean-Claude Carrière (de legendarische scenarist van de Buñuelklassiekers ‘Journal d’une femme de chambre’, ‘Belle de jour’ en ‘Le charme discret de la bourgoisie’, nvdr. ). Samen hebben ze me twee jaar geleden getrakteerd op een weekendje Parijs toen ik Closer aan het draaien was. Niet zozeer om mijn acteertalent, zo bleek, maar omdat Milos mijn Vogue-cover had gezien en vond dat ik sprekend op Inès geleek. Zo zie je maar: looks helpen je vooruit (lacht).

In dat departement ben je geenszins slecht bedeeld. Is dat nooit een handicap als je als actrice ernstig genomen wil worden?

Portman: Ik tracht mij politiek te engageren, ik probeer interessante films te kiezen en ik meen dat ik een behoorlijke culturele bagage heb. Maar als ik mijn eigen naam google kom ik eerder op pornosites terecht dan op wetenschappelijke fora (lacht). De wereld hongert nu eenmaal naar sensatie en seksisme vind je helaas nog overal, maar ik lig er niet meer wakker van. Ik merk dat mensen naar me luisteren, dat ik interessante dingen kan doen en dat ik respect krijg. Ik denk dat het voor vrouwen als ik ook makkelijker is dan pakweg dertig jaar geleden, al is er nog altijd werk aan de winkel. Zeker in derdewereldlanden, want zeventig procent van de mensen die onder de armoedegrens leven zijn vrouwen of kinderen. Maar als mensen me een domme gans vinden omdat ik ook al eens in een modeblaadje opduik, dan is dat hun probleem, niet het mijne.

Dit is geen modeblaadje, maar een bloedernstig magazine. Vandaar deze vraag: een van de theses van ‘Goya’s Ghosts’ is dat zowel godsdienst als verlichting tot radicalisme leiden. Wat is jouw visie daarop?

Portman: Er zijn twee gevallen bekend van monniken die van de Inquisitie naar de Verlichting zijn overgelopen, zoals Broeder Lorenzo in de film. Sommige mensen hebben nu eenmaal een sterke ideologie of bepaalde rituelen nodig om hun leven vorm te geven. Dat zie je ook bij bepaalde junks: als ze afkicken, wordt dat vaak gecompenseerd met een andere verslaving, zoals ex-kettingrokers die gezondheidsnazi’s worden.

Tot welk kamp behoor je zelf?

Portman: Ik heb een rusteloos karakter. Ik ben absoluut niet gelovig, maar ik onderschrijf ook geen enkele ideologie. Eigenlijk ben ik een kind van mijn generatie: ik zap door het leven, pik op wat ik nuttig vind en probeer daarbij zoveel mogelijk mijn instinct te volgen, dat trouwens betrouwbaarder wordt naarmate ik meer indrukken en kennis opdoe. Het leven draait in essentie om verandering, denk ik. Vandaar dat ik moeite heb om fanatiekelingen te begrijpen. Ze fascineren me mateloos, maar ik kan er niet bij waarom ze nooit van gedacht veranderen en zich steeds aan die ene, enge visie op de wereld vastklampen. Da’s wellicht waarom ik vaak personages speel die met fanatiekelingen worden geconfronteerd en gedwongen een kamp te kiezen. Die Joods-Amerikaanse die in Free Zone naar Jeruzalem trekt bijvoorbeeld. Of Evey die in V for Vendetta met een terrorist optrekt. Of Inès, die wordt misbruikt en vernederd in naam van het katholicisme. Het enige middel om fanatisme te stoppen, is mensen onderwijzen en ze naar andere stemmen leren luisteren. Ik ben bijvoorbeeld overtuigd vegetariër. Maar binnen twintig jaar vreet ik misschien wel de ene steak na de andere. Wie weet? Niemand heeft de waarheid in pacht en dingen kunnen veranderen. Behalve voor president Bush. Die wacht gewoon tot de hele wereld op zijn ranch in Texas gelijkt (lacht).

Je hebt onlangs ‘The Darjeeling Limited’ gedraaid in India. Heb je de mensen daar van je levensfilosofie kunnen overtuigen?

Portman:(lacht) Nee. Daar is het kastesysteem net iets te machtig voor. Als buitenstaander is het enorm moeilijk om te begrijpen waarom de armste kaste zich zomaar neerlegt bij haar lot, maar tegelijk zie je dat die berusting voor een zekere stabiliteit en levensvreugde zorgt. Het is er – ondanks de schrijnende armoe – ook totaal ongevaarlijk. Ik ben er alleen op uit getrokken en niemand valt je lastig. En als je je portefeuille verliest, is de kans groot dat men je die netjes teruggeeft. Echt ongelofelijk. Je zou hetzelfde eens in Manhattan moeten proberen! Ik weet dat ik hun levenswijze maar oppervlakkig heb leren kennen en dat het als vet betaalde Hollywoodster ongepast is om er grote uitspraken over te doen, maar het was zeker een leerrijke en fascinerende ervaring.

George Clooney die Darfoer redt of Angelina Jolie die Afrikaanse weesjes adopteert: vind je dat niet wat gemakkelijk voor vedetten die miljoenen dollars per film vangen?

Portman: Da’s een cynische houding waarmee nooit iets verandert. Dat er een schrijnende ongelijkheid is in deze wereld ontkent niemand, maar uithalen naar de mensen die proberen er iets aan te doen, dát is pas gemakkelijk. George Clooney is niet verantwoordelijk voor de oorlogen in Afrika omdat ze hem tien miljoen betalen voor Ocean’s Eleven. En aan dat kapitalistische systeem werken we allemaal mee. Ook journalisten die boekjes met sensationele verhalen slijten. Het is belangrijk dat je niet cynisch wordt en de mouwen opstroopt, zeker als je veel geluk hebt gehad en niks te klagen hebt zoals ik.

Wie of wat ga jij redden?

Portman:(lacht) Lach maar. Ik werk al een poosje samen met de microfinancieringsorganisatie FINCA. Die leent kleine sommen geld aan arme vrouwen en biedt hen zo de mogelijkheid om een bedrijfje op te starten en zich zélf uit de armoede te werken. Ik ben hun ambassadrice en heb ook verschillende van hun projecten bezocht in Uganda, Ecuador en Guatemala. Als ik mijn beroemdheid daarvoor kan gebruiken: waarom niet? De resultaten zijn ongelofelijk.

Vanwaar dat engagement? Je zou ook gewoon het fuifbeest kunnen uithangen met Paris Hilton.

Portman: Een paar jaar geleden heb ik een diep emotionele ervaring beleefd toen ik in Israël was. Ik ga niet zeggen wat dat precies was, maar het had met het Joods-Palestijnse conflict te maken en het was zo intens dat ik toen besloten heb om voortaan actief aan het politieke debat deel te nemen. Niet als politica, maar op mijn bescheiden manier.

Geen decadente party’s dus voor jou. Wat doe je wel in je vrije tijd?

Portman: Reizen, lezen en dvd’s bekijken. Ik ben oersaai, vrees ik. Ik heb zelfs geen tv. Ik haal mijn nieuws vooral van het internet: de site van CNN, The New York Times… Kan ik meteen ook checken of er weer vunzige plaatjes de ronde doen over mij. Je houdt het niet voor mogelijk wat sommigen met PhotoShop uitvreten (lacht).

Het verbaast me dat je daar zelfs tijd voor vindt: er staan momenteel nog drie andere films met jou op stapel.

Portman: Die zijn allemaal ingeblikt. Ik heb vorig jaar drie films na elkaar opgenomen en ook nog eens een episode van The Simpsons waarin ik het vriendinnetje van Bart speel. Stuk voor stuk geweldig leuke opdrachten, maar op de duur werd het wel zwaar. Nog een geluk dat ik in MyBlueberry Nights van Wong Kar Wai maar een bijrolletje heb en dus maar tien dagen hoefde te draaien. Want eerlijk: ik ben dringend aan een break toe. De komende maanden ga ik reizen en hoef je me zeker niet op een filmset te verwachten.

Stuur ons een kaartje.

Door Dave Mestdach