Waarom we naar het regiedebuut van de scenarist van ‘Armageddon’ zouden gaan kijken? Simpel, omdat Tony Gilroy ook de man is achter ‘The Devil’s Advocate’ en de ‘Bourne’-trilogie. En omdat George Clooney in het advocatendrama ‘Michael Clayton’ nog eens indruk maakt zónder zijn patente grijns.

Er zijn mensen die het in het leven liever rustig aan doen en de tijd nemen om hun zwemtalent en de watertemperatuur te testen voor ze in het diepe duiken. Tony Gilroy is een van hen. Pas na bijna twintig jaar Hollywood waagt hij zich aan zijn regiedebuut, en daar heeft hij zo zijn redenen voor. Allereerst komt Gilroy uit een New Yorkse schrijversfamilie: vader Frank won zowel een Pulitzer als een Tony voor zijn theaterstukken, terwijl broer Dan scenario’s schrijft en broer John zijn professionele tijd in de montagekamer doorbrengt. Ergens lag het dus voor de hand dat ook Tony zijn carrière via het geschreven woord op gang zou trekken. Zijn eerste opgemerkte samenwerking was die met regisseur Taylor Hackford, voor wie hij de Stephen Kingverfilming Dolores Claiborne, de bovennatuurlijke Pacinothriller The Devil’s Advocate en het kidnappingsdrama Proof of Life pende. Hij behoorde ook tot het team dat verantwoordelijk geacht wordt voor het script van Michael Bays blockbuster Armageddon – ter zijner verdediging: hetzelfde kan gezegd van Lost-schepper J.J. Abrams. Gilroys grootste verdienste is echter de trilogie rond agent-zonder-geheugen Jason Bourne, al bleek die aanvankelijk allesbehalve een makkelijke klus. Meer nog, het was de chaos van deel één, The Bourne Identity, die hem deed besluiten dat hij maar beter zelf regisseur kon worden. Die kans gaf hij zichzelf met Michael Clayton, een intimistische thriller over een advocaat die vaststelt dat hij door de jaren heen zijn waardigheid en integriteit heeft verkocht. Gilroy kreeg het idee voor de film toen hij bij de research voor The Devil’s Advocate in de kantoren en vergaderzalen van New Yorks advocatenfirma’s binnengeleid werd. Een wereld die niemand kent, bedacht hij, en daar was de kiem voor Michael Clayton. Het duurde echter tot hij George Clooney te pakken had voor het project echt vorm kreeg.

Clooney heeft al vaak gezegd dat hij niet met beginnende regisseurs wil werken. Hoe heb jij hem overtuigd?

Gilroy: Ik durf te zeggen dat mijn script het meeste werk heeft gedaan, maar tegelijk ben ik in dit vak geen groentje meer. Ik ken de filmwereld en heb een hoop trouwe vrienden. Sommigen van die vrienden kennen George ook, zoals Steven Soderbergh. Ik had hem het script van Michael Clayton gegeven en de volgende ochtend belde hij me al: (enthousiast) ‘We moeten dit digitaal maken voor een appel en een ei! Ik bel George, dan kunnen we morgen beginnen!’ Maar George wilde me zelfs niet ontmoeten omdat hij, zoals je al zei, principieel niet met debuterende regisseurs werkt. Dat was drie jaar geleden.

Waarom ben je blijven aandringen? Er zijn toch andere acteurs?

Gilroy: Ja, maar ik had George al in mijn hoofd toen ik het script schreef. Ik wilde het niet zomaar opgeven. Toen ik twee jaar later enkele investeerders achter me had, nam ik me voor toch nog een poging te wagen. Ik wilde George op zijn minst ontmoet hebben. Zo ben ik op een zondagochtend bij hem thuis geweest. Daar hebben we elf uur zitten praten en hij heeft me niet één keer iets te eten aangeboden. (lacht) Maar hij stemde wel toe.

Clooney dankt zijn faam vooral aan zijn talent als gladde charmeur. Waarom vond je hem perfect voor deze rol?

Gilroy: Omdat hij door zijn uiterlijk het personage een extra dimensie geeft. Hij maakt van Michael Clayton iemand die lang op zijn looks heeft geteerd, een knappe, beloftevolle man die de kans kreeg advocaat te worden bij een grote firma, maar nu al die dromen heeft opgesoupeerd. Met George wordt de film nóg triester.

Hij ziet er bijzonder afgeleefd uit. Met dank aan de make-up of heb je hem enkele nachtjes stevig doen feesten?

Gilroy: Dat was niet nodig, hij was doodmoe toen hij op de set verscheen. Hij had zich tijdens de opnames van Syriana ernstig geblesseerd, dan Good Night and Good Luck gedraaid, meegespeeld in The Good German, tussendoor de hele Oscarcampagne gevoerd en dat steeds als de energieke en geestige George. Hij zag er perfect uit toen hij die eerste dag voor de camera’s stond.

Heb je met mensen gepraat die doen wat Michael Clayton doet en het gevoel hebben dat hun morele kompas doldraait?

Gilroy: Dat personage is een amalgaam van een hoop verschillende mensen. Ik heb niemand ontmoet met precies dezelfde job als Michael Clayton, maar zulke functies worden dan ook liever in de schaduw gehouden. De voorbije twintig jaar heb ik regelmatig research gedaan voor scenario’s en zo heb ik bepaalde mensen tot die ene figuur gedistilleerd.

Op de persconferentie in Venetië liet George Clooney vallen dat Kenneth Starr, de man die berucht werd tijdens het Monica Lewinskyproces, jou geïnspireerd zou hebben.

Gilroy: (voorzichtig) Ik noem liever geen namen omdat ik niet wil dat de mensen Michael Clayton als een verdoken aanklacht tegen één man of partij interpreteren. Ik heb Michael Clayton niet bedoeld als een specifieke vingerwijzing, wel als een door de tijd gegroeid portret. Eigenlijk heb ik jarenlang journalistiek werk verricht, met het grote voordeel dat iedereen off the record praatte en meer sappige details prijsgaf. Ik nodigde een advocaat uit voor een gesprek, vertelde hem over mijn personage en vroeg hem of hij zo’n verhaal zou geloven. Dat leverde heel wat reacties op, anekdotes over iemand die ooit bij dat kantoor had gewerkt of over een firma op wie ze in noodgevallen een beroep doen. Overal vind je wel mensen als Michael Clayton, die lastige situaties moeten ontrafelen.

De film schildert een donker en angstaanjagend portret van de Verenigde Staten. Ben je altijd zo pessimistisch geweest?

Gilroy: We maken donkere tijden mee. Iedereen voelt zich verloren, net zoals de personages in Michael Clayton. Ze zijn allemaal bannelingen, mensen die de weg kwijt zijn. Het idee voor Michael Clayton is al een jaar of zeven oud, maar ik heb het script pas na de aanslagen van 11 september afgewerkt, toen de ellende pas goed op gang kwam. De film geeft dus een goed idee van hoe ik de wereld zie. Ik ben niet de enige die het gevoel heeft dat 11 september niet enkel goed geweest is voor Osama Bin Laden. Veel Amerikanen zitten met vragen. Dat merk je aan de cinema, nu zie je de eerste verhalen die het creatieve verteringsproces doorgekomen zijn. Vanaf dit najaar zal je veel Amerikaanse films zien over de vraag hoe het nu verder moet.

Het herinnert sterk aan de situatie in de jaren 70.

Gilroy: Absoluut. Als je Michael Clayton in pakweg 1978 in de zalen had gebracht, was hij niet uit de toon gevallen. Als hij vandaag opvalt, dan is het omdat we pas aan het begin staan van die nieuwe golf kritische films. In de jaren 70 waren ze schering en inslag en zagen ook de studio’s er geen graten in. Nu liggen de kaarten helemaal anders. Ik heb Michael Clayton enkel kunnen maken omdat ik George Clooney in de hoofdrol had. De film heeft om en bij de 25 miljoen dollar gekost. Geen enkele studio of geldschieter zal je die som geven zonder een grote ster die bereid is zijn normale gage op te geven.

Heb je de smaak van het regisseren te pakken?

Gilroy: Ik hoop dat ik het kan waarmaken. Ik werk nu aan iets wat ik al volgend jaar hoop te draaien. Ik wil voort- aan enkel nog voor mezelf schrijven. Als het resultaat dan nergens op slaat, weet ik tenminste dat het mijn eigen schuld is.

Hoe moeten we jouw bijdrage tot het script van ‘Armageddon’ zien?

Gilroy: Als het werk van iemand die moet eten. (lachje) Soms is het verstandig je professionele trots in te slikken.

Je meest opvallende verdienste is zeker de ‘Bourne’-trilogie. Bij ‘The Bourne Identity’ heb je echter gevraagd om niet als enige scenarist op de aftiteling te staan, ongehoord in Hollywood. Had je zo’n slecht oog in de film of ben je altijd zo vriendelijk voor je collega’s?

Gilroy: (lacht) Veeleer het eerste, vrees ik. Achteraf bekeken ben ik natuurlijk heel blij met de Bourne-trilogie en zijn het acht boeiende jaren geweest. Maar je mag niet vergeten dat The Bourne Identity ook een heel chaotische productie was. Vier keer hebben ze stukken van de film opnieuw gedraaid en hij is een jaar later in de zalen gekomen dan gepland. Iedereen dacht dat de film een catastrofe zou worden. Ik ook, anders had ik Clive Owen en Chris Cooper nooit om het leven gebracht. Die eerste film was een ramp. Dat ik nu op de regiestoel zit, heeft zeker ook daarmee te maken.

‘MICHAEL CLAYTON’: Vanaf 24/10 in de bioscoop.

Meer info op www.FOCUSknack.be : Vroegere interviews met George Clooney

Door Ruben Nollet