FILL THE VOID

Van haar orthodoxe geloof mag de joodse regisseuse Rama Burshtein me geen hand geven. Gelukkig zijn er geen regels die een vraaggesprek over een mooie film als Fill the Void verbieden. ‘Op een verlaten eiland zouden jij en ik de grootste geliefden zijn.’

De eeuwenoude rituelen, geloofsregels en strenge gedragscodes, de doorgedreven scheiding tussen man en vrouw en het schijnbaar gebrek aan vrijheid in de chassidische gemeenschap staan niet ter discussie in Fill the Void. Al die dingen vormen slechts het kader waarbinnen dit intieme Jane Austen-achtige drama zich afspeelt. De Coppa Volpi voor beste actrice die de jonge Hadas Yaron won in Venetië, is symptomatisch voor de bijval die de fijngevoelige film geniet. De achttienjarige Shira die zij vertolkt, staat voor een hartverscheurende keuze. Moet ze trouwen met Yochay, de weduwnaar van haar zus, die in het kraambed overleed?

Glunderend staat regisseur Rama Burshtein ons te woord. Sinds ze twintig jaar geleden, na een wild seculier leven, voor het chassidisch jodendom koos, is ze gebonden aan strikte omgangsregels, waardoor die handdruk er dus niet af kan.

Fill the Void speelt zich af in een chassidische gemeenschap in Tel Aviv. Stel je met opzet die manier van leven en de geplogenheden van die gemeenschap niet in vraag?

RAMA BURSHTEIN: Ergens zegt de film wel: wij bestaan, soms recht onder je neus, en ook wij voelen en beminnen, ook wij hebben verlangens. Maar ik wilde geen strijd tussen secularisme en religie. Dat is al zo vaak gedaan. Films over een orthodoxe gemeenschap gaan bijna altijd over de vraag of de protagonist ermee moet breken of niet. Terwijl ons leven in de orthodoxe gemeenschap gevuld is met drama dat totaal geen verband houdt met die kwestie. Mag ik erop wijzen dat we al drieduizend jaar bestaan? Dat we prima op onszelf kunnen zijn. Dat we met de buitenwereld de dialoog niet moeten aangaan om te bestaan.

Ik ben een verteller, geen vendelzwaaier. Ik heb niets te verkopen, te slijten, te verdedigen. Ik hoop dat Fill the Void je in het verhaal zuigt en dat je vergeet dat het zich afspeelt in een religieuze gemeenschap.

Wel heb ik me afgevraagd hoe ik onze wereld moest tonen. Of ik elk ritueel moest toelichten of juist niet. Ik heb voor dat laatste gekozen. De magie gaat verloren zodra je alles begint uit te leggen. In een Japanse of Iraanse film zie je ook veel dingen die je niet kent en toch word je geraakt door de verhalen en de gevoelens.

Shira wordt dan misschien niet in een huwelijk gedwongen, maar veel opties heeft ze niet. Heb je het daar niet moeilijk mee?

BURSHTEIN: Om dat te begrijpen, moet je het vanuit een ander standpunt bekijken. Dat achttien jaar oud meisje weet niets. Ze heeft geen tv, ziet geen films of theatervoorstellingen, gaat niet naar tentoonstellingen. Ze kent al die beelden niet die jij en ik wel kennen. Ze gaat haar keuze op iets eenvoudigs baseren.

Als jij in een bar met een heel mooie vrouw praat en op het einde van de dag vraag je haar ten huwelijk en je legt je daar volledig op toe, dan is dat prachtig. Dan moet je je niet afvragen of er misschien ergens nog een geschiktere vrouw rondloopt; dat soort ideeën krijgt geen plaats bij ons. Op een denkbeeldig verlaten eiland zijn jij en ik niet alleen de beste vrienden maar ook de grootste geliefden. Iedereen kan met iedereen zijn. Het is een kwestie van kiezen en er 100 procent voor gaan. Daar geloof ik in.

Hoe staat de chassidische gemeenschap tegenover film?

BURSHTEIN: In het judaïsme draait het om het leiden van een leven dat betekenis heeft. Als je iets wilt zeggen dat belangrijk voor je is, zoek je een manier om je uit te drukken.

Er is een grote filmindustrie in de orthodoxe gemeenschap. Films die gemaakt worden door vrouwen, met vrouwen en voor vrouwen. Tussen twee geboortes door of al zorgend voor een kleinkind doen vrouwen alles zelf. Mannen maken van die industrie geen deel uit.

Die films zijn zeer primitief. Het zijn de enige films die ze zien. Net als de mensen van 150 jaar geleden duiken ze weg als in beeld een trein op hen af rijdt. Qua beeldtaal moet je het dus heel eenvoudig houden. Er komt weinig kunst aan te pas. Het gaat om de lach en de traan. Ik heb één zo’n film gedraaid en meerdere scenario’s geschreven. Maar wat voor die vrouwen een hele wereld is, is dat niet voor mij. Ik heb in mijn leven al zoveel films gezien.

Je groeide niet op in een chassidisch gezin, maar koos achteraf heel bewust voor het chassidisch jodendom. Hoe ging dat in zijn werk?

BURSHTEIN: Ik ben altijd zoekende geweest. Ook toen ik nog niet religieus was. Ik zocht iets spiritueels, verdiepte me in het boeddhisme. Maar toen ik het judaïsme weer tegenkwam, besefte ik dat het exact was wat ik zocht. Het doel is weten dat er betekenis is. Je aanvaardt niet dat er geen betekenis is in dit leven. Er moet betekenis zijn.

Het is niet zo dat je relaxed door het leven stapt eens dat je God gevonden hebt. Mijn leven werd pas echt ingewikkeld toen ik Hem gevonden had. Ik veranderde en de mensen rondom me. Je geloof ontwikkelen en beleven is een eeuwig proces. Het is mijn belangrijkste strijd in dit leven.

Je mag niet alleen zijn met een andere man dan je echtgenoot. Zitten al die regels niet in de weg?

BURSHTEIN: Een van onze gezegdes: een slaaf ben je hoe dan ook, de vraag is alleen slaaf van wie of van wat. Je kunt een slaaf zijn van een god, van je werk, van je ego. Onze regels lijken voor de buitenwereld zeer strikt. Maar geloof me, ik zou nooit voor dit geloof gekozen hebben als het me opsloot.

Ik verlies mezelf als ik totaal vrij ben in de wereld. Totaal vrij zijn met mannen, praten en lachen en doen, dat is gevaarlijk voor me. Ik ben een heel passioneel mens. Ik heb iets nodig om me aan op te trekken. De regels staan me toe de wereld te begrijpen en te observeren. Ze helpen me mijn middelpunt te vinden.

FILL THE VOID

Vanaf 1/5 in de bioscoop.

DOOR NIELS RUËLL

RAMA BURSHTEIN ‘FILMS OVER EEN ORTHODOXE GEMEENSCHAP GAAN BIJNA ALTIJD OVER DE VRAAG OF DE PROTAGONIST ERMEE MOET BREKEN. DAT WILDE IK NIET. WIJ HEBBEN OOK VERLANGENS, HOOR.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content