Wat vroeger reality-tv heette, is ondertussen met vakkundige hulp van de psychosociale sector hervormd tot ‘het sociale experiment’. Zo mochten we met VIER al tot in de Thaise jungle meeliften op de bagagedrager van mensen met een dwanggedachte. Ondertussen heeft het productiehuis Zodiac alweer een ander experiment op menselijke proefdieren afgerond. Wat gebeurt er met de jonge, vrije mens als je hem onderwerpt aan de straf- en verklikkingscultuur van een dictatuur?
Acht dagen lang worden zeven jongvolwassenen opgesloten in wat lijkt op een verlaten ziekenhuis. Ze leveren smartphones, armbanden, oorbellen en schmink in aan de fictieve grensovergang. Hun kleren ruilen ze in voor een genderspecifiek uniform – zwarte broek en zwart hemd voor de heren, zwarte rok en wit hemd voor de dames. Het kunstlicht dat door de afgeplakte ramen flikkert, veegt het onderscheid tussen dag en nacht uit. De wijzers op de klokken geven geen tijd meer aan. De enige regulerende factor zijn de orders van de onbekende dictator. Als er een toeter door de kale gangen schalt, moet iedereen naar zijn kamer. Brandt de rode lamp in de werkruimte, dan mogen ze beschikken.
‘Dit zijn stuk voor stuk jongeren die carrièregericht en vrij zijn. Ze hebben een comfortabel leven’, laat de voice-over – bol van dramatiek – weten. Hoe reageren ze op het systematische strippen van hun persoonlijkheid? En wat zegt dat over ons als mens? Vanuit de controlekamer kijken twee psychologen er handenwringend naar. Ook voor hen is dit spannend en ongewoon, zo maken Sarah Van Pelt en Joris Bruyninckx bij aanvang duidelijk. Mensenproeven, nee, zelfs psychologen maken die niet elke dag mee.
De kandidaten, zo laat de voice-over ook weten, zijn zorgvuldig geselecteerd. Het zijn mensen met een kritische ingesteldheid. Maar afgaand op de lelieblanke huidskleur en de graad van witheid die de tanden van Tekla, Lily, Benoit, Glenn en de anderen hebben, lijkt het alsof een of andere afgeleide vorm van eugenetica tot de selectieproeven behoorde. Het is de dictatuur alvast gelukt om die vervelende mensen met een migratieachtergrond buiten te houden. ‘In echte dictaturen is werk belangrijk’, luidt de commentaar. Van jobs, jobs, jobs, klinkt het in de dictatuur. Tiens, waar heb ik dat nog gehoord?
Ik kan me voorstellen dat psychologen collectief in zwijm vallen wanneer ze de kans krijgen om mensen te testen op hun neiging naar onderwerping aan dictatoriale voorwaarden. ‘Oh, kijk, een micro-emotie’, kreeg ik te horen. Of: ‘Hier zie je het aftasten van de groep.’ Met de ogen dicht leek het even of ik naar een reportage van National Geographic over het sociale leven van de naaktslak zat te kijken. Vrouwen die strijken, mannen die koekjes bakken, jonge mensen die linzen ontdekken: het zag er even vervelend uit als het klinkt. Al wikkelde de dag zich – net zoals in echte dictaturen – af naar een cliffhanger van formaat. Een vreemde vrouw trad toe tot de groep. Dat haar huidskleur donkerder is, is hopelijk puur toeval. Maar vooral: Tekla mocht als beste leugenaar van de hoop iemand anders verraden. ‘Ze kan ook weigeren’, riep psycholoog Joris uit. Maar Tekla weigerde niet. Pittig detail: Tekla noemde zichzelf als enige ‘politiek geëngageerd’. Haar favoriete partij? De N-VA.
**, VIER, elke dinsdag, 21.00
DOOR TINE HENS
DE LELIEBLANKE HUIDSKLEUR EN DE GRAAD VAN WITHEID DIE DE TANDEN VAN DE KANDIDATEN VAN DICTATOR HEBBEN, DOEN VERMOEDEN DAT EEN OF ANDERE AFGELEIDE VORM VAN EUGENETICA TOT DE SELECTIEPROEVEN BEHOORDE.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
