Vanaf 27/10, elke dinsdag, 21.00, VIER.

Sluit mensen op in een huis, smijt er een geldprijs tegenaan, laat ze vooral zichzelf zijn en je krijgt Big Brother. Sluit mensen op in een huis, smijt er een geldprijs tegenaan en laat ze vooral zichzelf níét zijn en je krijgt Dictator, een achtdelige reeks waarvoor acht Vlaamse jongeren zich acht dagen lang aan een dictatoriaal regime lieten onderwerpen. Onder het toeziend oog van drie psychologen – onder wie Joris Bruyninckx – deden ze afstand van hun bezittingen en meningen om hun weerstand te testen en opnieuw de voordelen van de democratie te kunnen proeven.

Dat klinkt een beetje als slaag geven om te tonen dat lief zijn beter is.

JORIS BRUYNINCKX: De bedoeling was om jongvolwassenen die goed in hun vel zitten en stevig op hun benen staan te laten ervaren wat dagelijkse kost is voor ongeveer twee miljard mensen. Dat wil niet per se zeggen dat ze de democratie omarmen. Ik denk dat we een aantal dingen als zodanig vanzelfsprekend beschouwen dat we ons afsluiten voor wat soms niet heel ver van ons aan het gebeuren is. Omdat we dat niet aankunnen of omdat we zo contextgebonden zijn. Een context ervaren waar we vaak niet bij stilstaan, kan in mijn ogen alleen maar verrijkend zijn.

Het testen van onze beïnvloedbaarheid en gehoorzaamheid was al het onderwerp van het Stanfordgevangenisexperiment en het experiment van Stanley Milgram. Waarom haalt Dictator die thema’s nog eens aan?

BRUYNINCKX: Dat waren heel specifieke experimenten. Wij stellen vragen die daarmee verbonden zijn, maar heel anders vertaald zijn. We wilden niks bewijzen, we wilden enkel nagaan hoe die jongeren dat dictatoriale regime ervaren, hoe ze erop reageren en hoe ver een dictator kan gaan zonder dat mensen revolteren. Een ervaringscontext levert een heel ander verhaal op dan een bewijscontext.

Als tv-programma kunt je toch niet zonder conclusie of balans?

BRUYNINCKX: Ja, dat klopt, maar daar kan ik nog niks over zeggen. Ik kan je wel verzekeren dat na het neerzetten van de dictatuur in de tweede en derde aflevering, we in een raket belanden waarin niemand zich zal vervelen.

Waarom is er een prijzenpot van 20.000 euro waarvan de deelnemers niet weten hoe ze die kunnen winnen?

BRUYNINCKX: Ik weet dat ook niet. (lacht) Programmamaker Peter Van Oostende en ikzelf hebben het Zweedse format waarop Dictator gebaseerd is volledig herschreven, maar het prijzengeld is erin gebleven. Dat was niet mijn idee. Voor mij staat het experiment centraal, maar er zit inderdaad ook een spelelement in. Het mooie is dat er op geen enkel moment sprake is van strategie, gedoe of getaffel zoals in spelprogramma’s als Expeditie Robinson. Het is dus niet zo dat we de ultieme overlever belonen.

Hoeveel waarheid kun je afleiden uit een onwetenschappelijk medium als tv?

BRUYNINCKX:(lacht) Evenveel als de kijker er zelf aan wil toekennen. Wij beweren niet dat we het warm water uitvinden of een zuiver wetenschappelijk experiment op poten hebben gezet. We laten wel verrassende dingen zien waarover de kijker zelf kan reflecteren.

THOMAS VAN LOOCKE