‘The trendiest toast of 1994.”Die neugierigste Band der Welt.’ ‘dEUS sound as if they might change the world.’ Vijftien jaar geleden werden alom de duurste superlatieven bovengehaald voor Worst Case Scenario, nog steeds met voorsprong de belangrijkste plaat uit de Belgische muziekgeschiedenis. Barman, een interview, graag.

Nog eentje van Time Out om het af te leren. ‘ After that song by Nirvana, ‘Suds & Soda’ may be the most exciting rock single to come out of the 90s.’ MTV dacht er net zo over, zwierde Suds & Soda verrukt in high rotation en nomineerde dEUS in de categorie Beste Nieuwkomer voor de MTV Music Awards. Sindsdien wordt Worst Case Scenario in heel Europa beschouwd als een van de meest grensverleggende platen van de jaren 90. Zelfs in Duitsland – dat op het gebied van grenzen verleggen nochtans geen lessen te krijgen heeft – hadden ze het over ‘ göttliche Avantgarde‘. Nogal een beetje terecht dus dat de vijftiende verjaardag van dEUS’ denderende debuut heden wordt gevierd met een heuse deluxe edition, inclusief bonusmateriaal en making of.

Kun je je nog herinneren in welke gemoedstoestand je aan ‘Worst Case Scenario’ bent begonnen?

Tom Barman: Ik herinner me vooral dat we de eerste opnamedag zowat rechtstreeks uit het café de studio zijn binnengestommeld. Dat vat onze gemoedstoestand goed samen, denk ik. (Lacht) Een soort nonchalance, die… die…

… heel moeilijk te rijmen valt met jullie brandende ambitie.

Barman: Niet per se. Ik denk dat we toen gewoon nog niet wisten hoe ambitieus we eigenlijk wel waren. Ik heb lang gedacht dat ik toen een kieken zonder kop was. Maar als ik er nu op terugkijk, was ik eigenlijk al heel serieus met dEUS bezig.

Te oordelen naar de teksten op ‘Worst Case Scenario’ worstelde je vijftien jaar geleden vooral met kwesties als tijd en vergankelijkheid.

Barman: O ja, heel erg. Er staan eigenlijk twee soorten teksten op de plaat. Sommige zijn puur associatieve rijmelarij. Lyrisch opportunisme noem ik het. Whatever sounds good is good enough: die gedachte. Suds & Soda is daar het beste voorbeeld van, die tekst is duidelijk beïnvloed door Captain Beefheart en de Pixies. De meer persoonlijke teksten gaan inderdaad heel hard over vergankelijkheid. Dat heeft veel – zo niet alles – met de dood van mijn vader te maken. Right As Rain gaat rechtstreeks over hem, maar in andere nummers raak ik de dood ook zijdelings aan. Of toch alleszins het onvermogen om vat te krijgen op zoiets als sterfelijkheid. Ik hoor op Worst Case Scenario de erg serieuze jongeman die ik au fond was. Al zal mijn twee jaar filosofie er ook wel voor iets tussenzitten. ( Lacht)

Wanneer voelde je voor het eerst dat je met ‘Worst Case Scenario’ een potentiële doorbraakplaat in handen had?

Barman: Ik herinner me vooral de reactie van Matthias Van der Hallen van Ashbury Faith toen hij als eerste Suds & Soda te horen kreeg. Wij waren goed bevriend met die gasten en gingen vaak naar elkaars optredens kijken, maar zij vonden ons duidelijk een stelletje weirdo’s met wie het nooit wat zou worden. Tot Matthias tijdens de opnames van Worst Case Scenario bij mij over de vloer kwam en ik hem onze studio-opname van Suds & Soda liet horen. Je had zijn gezicht moeten zien! Hij wist niet wat hij hoorde! Een song met een begin, een midden en een einde: dat had hij niet verwacht van die rare vogels met hun viool en hun jazzgitarrekes. Uit zijn reactie heb ik heel veel moed en zelfvertrouwen geput.

THAT’LL BE THE dEUS

‘Worst Case Scenario’ is ook een belangrijke impuls voor de zogenaamde Belpop geweest. Terwijl Nederlandse rockgroepen heel lang Amerikaanse ersatzproducten zijn gebleven, werd artistieke eigenheid bij ons wél algauw de norm.

Barman: Vind je? Ik heb het gevoel dat we weer helemaal bij af zijn. Ik hoor de laatste tijd toch weer veel Belgische klonen van Amerikaanse voorbeelden. Trouwens, dat we hier toen een soort big bang ontketend hebben, was eigenlijk maar collateral damage. We zagen onszelf zeker niet als missionarissen.

Je bent toch trots op die pioniersrol?

Barman: Natúúrlijk ben ik daar trots op. Keitrots. Maar nog veel belangrijker vind ik dat we een breekijzer zijn geweest voor veel Europese groepen uit kleine landen om in het buitenland een doorbraak te forceren. Wij waren een van de eerste bands die bewust de grens over trokken, samen met groepen als Mano Negra, Urban Dance Squad en The Cardigans. Wel, díé pioniersrol vind ik veruit onze grootste verdienste. In het buitenland krijgen we daar veel meer erkenning voor dan hier. Ga het maar na: Worst Case Scenario stond dat jaar in zowat alle eindejaarslijstjes van de Britse kranten en tijdschriften. Ik begrijp wel dat ze hier in België niet al onze internationale verwezenlijkingen op de voet volgen, maar soms wíllen ze het gewoon niet zien. Het begint soms wreed op cultureel negationisme te lijken.

Je voelt je nog altijd verongelijkt, hé? Ik herinner me in dat verband een boze lezersbrief van jouw hand nadat Elvis Peeters van Aroma di Amore zich in ‘De Morgen’ geringschattend over je teksten had uitgelaten.

Barman: Wacht efkes, dát moet je me even in de juiste context laten plaatsen. Die brief heb ik geschreven op een zwak moment. We spreken over het annus horribilis 2004. dEUS was een zinkend schip en ik voelde me langs alle kanten belaagd. Het moest ons comebackjaar worden, maar het werd het jaar dat Craig ( Ward) vertrok, dat we Reading moesten annuleren, dat ik met Danny (Mommens) heb gevochten – en zo kan ik nog wel even doorgaan. Het was een kutjaar, en die uithaal van Elvis Peeters was de spreekwoordelijke druppel. Ik voelde me aangeschoten wild en mijn reactie was dwaas: punt. Behalve die ene keer heb ik in mijn hele leven welgeteld één andere lezersbrief geschreven. In Knack Focus, nadat Danny onwaarheden had lopen verkondigen over de verdeling van de auteursrechten bij dEUS. Een gevoelig punt, dat geef ik toe.

Ondertussen lijkt dEUS toch opnieuw moeite te ondervinden om de Britse muur van protectionisme te doorbreken. Waaraan wijt je dat?

Barman: We hebben indertijd veel kapotgemaakt met onze ’tweede’ plaat, My Sister = My Clock. Met zo’n arty farty uitspatting hebben we simpelweg commerciële zelfmoord gepleegd. In Engeland moet je snel werken: als je een momentum creëert, moet je het meteen verzilveren. En dat hebben wij niet gedaan. Bijkomend probleem is dat het journaille daar elke vijf jaar integraal wisselt: dan ben je als niet-evidente groep snel vergeten, zeker als je van over het Kanaal komt. Gisteren zag ik Jeremy Paxman – een gerespecteerde journalist – ronduit beledigende dingen zeggen over Van Rompuy. Dan merk je: er is niets veranderd. Helemaal niets.

(Windt zich op) Gezien wat Q schrijft in hun recensie van de nieuwe Das Pop? ‘ Belgiës bijdrage tot de populaire muziek is, vanaf deze kant van het kanaal gezien, niet groter dan die van Koerdistan.’ Zulke schampere opmerkingen konden ze vijftien jaar geleden ook al niet laten. Zelfs al waren ze laaiend enthousiast over onze plaat, dan nóg moest er in de eerste zin per se naar België worden uitgehaald. Die minachting voor het continent zit er ingebakken.

Des te verbluffender dus dat David Gilmour van Island indertijd een hallucinante 10 miljoen stuks dacht te slijten van ‘Worst Case Scenario’.

Barman: Hij vond dat zeer aannemelijk, ja. Zijn redenering was – en ik citeer – ‘Zoveel verkopen de Stone Temple Pilots ook, en dat is een kakgroep.’ (Lacht) Bij Island vonden ze ons oprecht een interesting outfit. Ze zagen in ons de opvolgers van U2.

(Zucht) We hádden er ook veel meer uit kunnen halen als we onze campagne niet halverwege hadden geaborteerd. Dat was frustrerend. Allez, in de making of-documentaire op de deluxe edition zíé je toch hoe ik me zit op te winden als Stef (Kamil Carlens) vertelt dat hij ‘geen zin’ had in nog een tournee. Ik voelde nog altijd dezelfde verontwaardiging. ‘Weten jullie wel welke droom wij aan het leven zijn?’ Ik kon me toen moeilijk in hun argumentatie verplaatsen en ik merkte dat ik me daar tijdens de documentaire opnieuw druk in maakte. Neem Rudy Trouvé, onze toenmalige gitarist: hij is nog altijd een persoonlijke held, maar aan die zelfsabotage van hem kon ik toen echt niet uit. Nu nog niet soms. Als ze hem zeggen dat de stock van zijn nieuwste plaat op is en hem vragen of ze er vijfhonderd mogen bijpersen, is Rudy in staat om ‘neen’ te zeggen. (Lacht) Waarop die filosofie gebaseerd is, moet je maar eens aan hem vragen. Maar om krek dezelfde reden vond hij het niet nodig om indertijd in Italië een bisronde te spelen, en besliste hij nog die avond de groep te verlaten, ‘want dat was toch iets voor commerciële hoeren’. Terwijl ik denk: de mensen hebben godverdomme betááld voor dit concert, je moet ze waar geven voor hun geld.

THE FIRST CUT IS THE DEEPEST

Stef Kamil merkt in de documentaire op dat jij duidelijk meer bestand was tegen de druk van het succes dan de rest van de groep.

Barman: Natúúrlijk was ik daar meer tegen bestand. Ik wist waarom je er de minder prettige aspecten moet bijnemen: van ons vijf was ik, behalve Stef, de enige die ooit een echte baan had gehad. Ik wist dus heel goed naar welk leven ik vooral niet terugverlangde. I knew the fucking difference.

Jij bekent dan weer dat je bij het vertrek van Rudy, en later ook Stef Kamil, werd overvallen door verlatingsangst. De dood van je vader speelde weer op.

Barman: Ja, omdat dEUS voor mij echt een surrogaatfamilie was geworden en Stef en Rudy een soort vaderfiguren. Dat was pijnlijk, ik heb ervan afgezien, dagen zitten blèten. Het was een traumatische ervaring, dat geef ik grif toe. Ik voelde me in de steek gelaten. Een drama dat zich later nog eens herhaald heeft met Craig. Maar bij Rudy was het de eerste keer, en we weten allemaal: (citeert uit ‘Put The Freaks Up Front’ uit ‘The Ideal Crash’, nvdr.) ‘It hurts a lot when it’s the first time.’ Maar nu begrijp ik heel goed waarom Stef en Rudy zich door dEUS ingeperkt voelden. Die gasten wilden hun eigen ding doen. Ik herinner me nog goed dat een journalist eens tegen Rudy zei: ‘Ik geloof dat je er ook nog een zijproject op na houdt?’ Rudy werd daar gék van. Voor hem was dEUS het zijproject.

Ondertussen is ook de langverwachte documentaire van Manu Riche gearriveerd. ‘Tempo Of A Restless Soul’ moest een ‘portrait of a young man as an artist’ worden, maar is op een dEUSfilm uitgedraaid. Tom, je bént dEUS.

Barman: Ten eerste ziet iedereen – behalve de makers zelf blijkbaar (Lacht) – dat de film een nogal eenzijdig beeld van mij ophangt. Daarom had ik ook een andere titel voorgesteld: Portrait Of A Young Man Doing Stuff en Then Meeting His Mother. (Lacht) Want dat is zo’n beetje wat je te zien krijgt: ik met dEUS en ik met mijn moeder. Maar goed: als ik eerlijk ben, moet ik toegeven dat dEUS en ik zodanig overlappen dat ze bijna samenvallen. Alleen tijdens de sabbatperiode na The Ideal Crash heb ik vier jaar lang niet aan dEUS gedacht. Mensen die mij op café vroegen wanneer de nieuwe dEUS zou verschijnen, hadden evengoed kunnen vragen wanneer de nieuwe Nissan uitkwam. (Lacht) Maar als ik met dEUS bezig ben, dan telt voor mij alléén dEUS. En al zeg ik het zelf: ik vind die passie en toewijding voor mijn groep best ontroerend. (Lacht)

De eerste reactie van Tom Lanoye na de première klonk niet onterecht: ‘Where’s the girls?’

Barman:Allez, hoe kan ik daar nu ook maar een béétje gentlemanlike op antwoorden? Volgende vraag!

De psychologische problemen van bassist Alan Gevaert komen wél aan bod. Is over die beslissing gedebatteerd?

Barman: Tuurlijk wel, en Alan heeft ook een paar té pijnlijke scènes laten knippen. Ik vind dat niet meer dan normaal. Acht maanden is Alan door een psychose gegaan. En het afbouwen van zijn Xanaxbehandeling ging nu eenmaal niet zonder problemen. Zijn ziekte heeft een zware impact gehad op de groep. Maar zonder melig te willen klinken: ik vind het ook heel schoon om te zien hoe de muziek veel heeft verzacht, hoe hij zich daaraan heeft opgetrokken. Hijzelf en wij allemaal samen als groep zijn er ook sterker uitgekomen, vind ik.

De deluxe edition van ‘Worst Case Scenario’ en de documentaire van Manu Riche bevestigen het: dEUS staat ongenaakbaar aan de top. Ben je niet bang voor een bestaan als rock royalty?

Barman: Koning van de Belgische rockmuziek? Excuseer, maar dat klinkt een beetje als Koning van de Keniaanse frisco-industrie. (Lacht) Neen, ik heb nog altijd een enorme drang om me te bewijzen. Heel hard.

Tegenover wie?

Barman: Tegenover de fans die onze laatste plaat misschien wat minder vonden. Vantage Point is gemengd ontvangen en dat prikkelt mij om van de volgende plaat een knaller te maken. Mij ga je niet snel vadsig of zelfgenoegzaam zien worden, ook al deed de uitreiking van de MIA’s misschien het tegenovergestelde vermoeden. (Lacht) Neen, ik wil nog altijd keigraag tonen wat ik waard ben en wat ik met dEUS nog allemaal kan bereiken. Meer dan ooit.

Win

Win 5 exemplaren van Worst Case Scenario (deluxe edition). Zie pagina 8.

Trakteert op FOCUSKNACK .BE

WORST CASE SCENARIO (deluxe edition) Uit bij Universal

TEMPO OF A RESTLESS SOUL Op 16/12 om 22.50 uur op Canvas

Door Vincent Byloo