De wederafbouw van de satire

Eerste zin John voelt dat een zekere opwinding zich van hem meester maakt als hij zijn oog voor de scanner houdt en de deur van de bus zich opent.

John is op weg naar een conference van een bekende cabaretier die ondergronds is moeten gaan, net zoals diens collega’s trouwens, want satire mag niet meer. Wie onder de vorm van humor maatschappelijke of politieke zaken in vraag durft te stellen riskeert zijn leven. Met die distopische toekomstvisie begint de Nederlandse romancier Arthur Umbgrove een pamflet waarin hij de satire van de ondergang wil redden. We zijn haar collectief aan het buitendragen met al onze woke oprispingen en sentimenten, beweert hij, en we beseffen niet wat dat precies betekent, aangezien humor veel meer is dan wat loos vermaak.

De satire waar Umbgrove het in zijn pamflet over heeft, is geen cafépraat die in het algemeen niet ver boven het riooldeksel uit komt. Die laat hij over aan de stamgasten van de lokale kroeg. Nee, waar hij een lans voor breekt, is Erasmus’ Lof der zotheid, Voltaires Candide en Chaplins The Great Dictator. Geen zwans dus, maar fijne, maatschappijkritische humor die tegen de politieke en religieuze waan ingaat. Satire schept vrijheid, schrijft Umbgrove, en wie haar omarmt, omarmt ook de volwassenheid, want ze toont dat de wereld niet is zoals je zou willen dat ze is. Perfectie is niet mogelijk.

Mag stereotypering vandaag nog wel, vraagt Umbgrove zich af, of mag je alleen grappen vertellen over de groep waar je zelf toe behoort? Eén ding is echter zeker: humor kwetst en kwetsuren oplopen is een deel van het leven. Alleen willen we dat steeds minder aanvaarden en worden we daarin gesterkt door sociale media. Illustratief is bijvoorbeeld het verhaal over Allahs Afbakbar, de pitatent die sinds 2016 door twee Syriërs werd uitgebaat tijdens de jaarlijkse Zwarte Cross, een curieus Nederlands festival dat motorcross, foute muziek en nog veel foutere opschriften combineert. Iedereen vond het een fantastische grap, tot ene Omar in 2019 over die Afbakbar viel, er op sociale media een rel over maakte en honderdduizenden volgers aantrok die geen van allen begrepen wat satire was.

De wederafbouw van de satire ****

Arthur Umbgrove, Querido, 80 blz., ? 9,99.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content