DE VLOEK VAN OSAMA: TIEN JAAR DIE DE WERELD HEBBEN VERSCHEURD

RUDI VRANCKX in Afghanistan. 'Je moet weten hoe ver je mag gaan... en toch net dat tikje meer proberen.'

Maandag 5/9, 21.10 – Canvas

Het lijkt alsof het gisteren was, maar de Verenigde Staten maken zich op voor de alweer tiende herdenking van de aanslagen van 11 september. Osama Bin Laden is intussen gedood, maar de wereld zal nooit meer hetzelfde zijn. Rudi Vranckx doorkruiste die wereld op zoek naar de gevolgen. ‘Ik wilde nagaan wat de schokgolven na 9/11 hebben teweeggebracht’, legt Vranckx uit, tijdens een zeldzaam moment van rust tussen een trip naar de montagecel en een vliegtuigvlucht richting alweer een nieuwe brandhaard.

En wat is dat dan zoal?

Rudi Vranckx: De gevolgen laten zich zowel voelen bij bewoners van de westerse wereld als bij de mensen in de moslimlanden. Ik bedacht de titel De vloek van Osama naar analogie met de vloek van Toetanchamon, omdat iedereen vervloekt lijkt: de VS stortten zich in twee geldverslindende oorlogen in moslimlanden, waar er talloze doden zijn gevallen, en in onze eigen westerse samenleving zijn we elkaar meer en meer gaan wantrouwen.

‘De vloek van Osama’ bracht jou voor het eerst naar de VS. Hoe kan het dat de man die voor zijn werk de halve wereld afreist, daar nog nooit geweest was?

Vranckx: Dat was niet uit principe, hoor. Ik heb er al die jaren nooit iets te zoeken gehad. Of het had moeten zijn dat ik een reportage in het gevangenenkamp van Guantánamo Bay kon draaien. De VS fascineren me wel: de eerste dagen waande ik er mij in het decor van een politieserie. Na een paar dagen merkte ik zelfs dat ik achtervolgd werd.

Beeldde je je dat niet in?

Vranckx: Dat dacht ik eerst ook. Ik probeerde een interview vast te krijgen met Terry Jones, de predikant die een koran heeft verbrand en daarmee in de moslimwereld voor rellen met dodelijke slachtoffers heeft gezorgd. Tot tweemaal toe bleek het hotel van afspraak ons toegang te weigeren. En telkens stond er zo’n ‘man in black’ ostentatief vlakbij. Uiteindelijk lukte het om met Jones af te spreken op een privé-adres. Op weg daarheen zijn we dan door twee zwarte limousines onderschept en naar die plek geëscorteerd. Voor we binnen mochten, hebben ze de hele ruimte gescreend. En daarmee wist ik zeker dat we gevolgd werden. Mijn ‘man in black’ stelde zich zelfs voor als Steve. Ik heb Jones, geconfronteerd met de dodelijke gevolgen van zijn daad, trouwens horen zeggen dat hij het niet opnieuw zou doen.

Je komt ongetwijfeld ook in landen waar ze een weerbarstige journalist laten verdwijnen. Hoe ver durf je dan te gaan?

Vranckx: Dat is een kwestie van weten hoe ver je mag gaan… en toch net dat ietsje meer proberen. (Lachje) Al wil ik er ook niet te licht over gaan. De voorbije jaren heb ik te veel collega’s, en ook mijn vaste tolk in Irak, weten omkomen. Of me dat afschrikt? Als je zulk nieuws verneemt, weegt het wel even op je. Uiteindelijk ga je toch weer door en probeer je altijd op je gezond verstand te rekenen.

‘De vloek van Osama’ kan een aardig visitekaartje zijn om mee te solliciteren bij BBC of CNN. Droom je daar niet stilletjes van?

Vranckx: Neen, niet meteen. Ik kan die grote nieuwszenders wel eens benijden om de grote diplomatische machinerie die ze achter zich hebben staan en waardoor er voor hen deuren opengaan die voor ons wel eens dicht blijven. Wij vormen veeleer een kleine, maar efficiënte guerrilla-eenheid die dan weer gemakkelijker onder de radar blijft op plaatsen waar die grote jongens meer opvallen. En wat zou ik bij BBC of CNN kunnen doen? Misschien moet ik daar de koffer van de grote heren dragen. Neen, laat mij maar doen.

Jouw oud-collega van de radio Jef Lambrechts pleegt sinds zijn pensioen regelmatig een opiniestuk van aan de zijlijn. Denk jij er al eens aan met wat jij je ledig zal houden als je er niet meer op wordt uitgestuurd?

Vranckx: Eerlijk, daar durf ik nog niet aan te denken. (Fijntjes) Ik heb me trouwens altijd meer aan collega Johan Depoortere gespiegeld, ook een man van het veldwerk.

Canvas wil meer uitgesproken gezichten. Voel je jezelf wel lekker bij het feit dat je voortdurend in beeld loopt, zelfs als je je moet verkleden om je incognito te verplaatsen?

Vrankx: Het concept dat met Canvas was overeengekomen, was een reisverhaal vanuit mijn standpunt. Ik heb het daar niet moeilijk mee. En zeker niet als dat betekent dat ik ook minder flatterend in beeld wordt gebracht. De kijker zal bij dat incognitofragment wel zien dat ik zelf niet helemaal overtuigd ben van de effectiviteit ervan. (Lacht) Ik voelde me dus wel wat onnozel, maar dat is dan weer goed om jezelf te relativeren.

IJdelheid is jou toch niet helemaal vreemd? Net als bij jouw ontmoeting met predikant Jones, zie ik dat je ook nu modieuze sneakers aanhebt. En niet te vergeten: jouw sjaaltje tijdens de Egyptische revolutie.

Vranckx: Goh, ik koop twee keer per jaar kledij en schoenen, met de winter- en zomersolden in Italië. In Umbrië heb ik een klein verblijfje, gekocht met mijn spaargeld omdat ik voor mijn veertigste verjaardag eens iets onnozels wilde doen. Waarom Umbrië? Ik ben er geweest met de Italiëreis tijdens het middelbaar onderwijs en toen zei ik al: hier kom ik ooit terug. In Umbrië kan ik helemaal tot rust komen. Ik heb er mijn vaste plekjes waar ze mij al kennen. Zonder veel poespas geven ze mij mijn vaste gerecht, lamsknook, en een goed glas wijn. Om even alles te kunnen vergeten.

Weer even naar de realiteit. Jan Leyers keert telkens weinig optimistisch terug van zijn rondreizen. Hoe zie jij de ‘clash of the cultures’ die sinds 9/11 al dan niet is ontketend?

Vranckx: Ik ben van nature misschien minder pessimist dan Leyers. (Lacht) Laat me zeggen dat ik op twee gedachten hink. Als ik de jongeren van de Arabische revolutie spreek, ben ik optimistisch. Ik ben dan weer pessimistisch als ik de extremisten bij ons in het westen hoor, zowel de moslimextremisten als extreem rechts. De angst voor een directe aanslag is weggeëbd, maar nu sluipt er een vage en veel gevaarlijker angst voor de anderen onze hoofden binnen. Onze politici en opiniemakers zouden dat moeten inzien en meer werk maken van een antigif tegen die angst.

DE VLOEK VAN OSAMA

Verschijnt in september ook als boek bij De Bezige Bij

HANS VAN GOETHEM

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content