VLAAMSE SCHOONHEID. ‘AMERICAN BEAUTY’ OP ZIJN VLAAMS. HET DEBUUT VAN JEROEN THEUNISSEN VAT DE kneuterigheid in een verkavelingwijk.

JEROEN THEUNISSEN

J.M. MEULENHOFF, 143 BLZ., a 16,50

De onzichtbare

Na twee weken zomervakantie vindt Herbert Danigs in een naamloos dorp een mooi, modern huurhuisje en wordt hij in één moeite verliefd op juffrouw Anja van het makelaarskantoor. Ze trekken in het huisje, trouwen, zijn heel even gelukkig, maar de idylle gaat mis als Anja door haar nieuwe baan met grote regelmaat naar Spanje moet. Herbert brengt haar om, en daardoor zichzelf. Geen paniek, we hebben de plot hier niet verklapt, want Theunissen geeft ons de afwikkeling van bij het begin van het verhaal mee: ‘Daardoor komt de nadruk veel meer op de taal dan op de plot te liggen, veel meer op het hoe dan op het wat. Bovendien krijgt de lezer zo veel meer het idee van een onafwendbaar noodlot, en kan ik meer afstandelijkheid creëren. Televisie zorgt ervoor dat zelfs de meest gruwelijke realiteit afstandelijk lijkt; de afwikkeling aan het begin van het verhaal zou hetzelfde effect moeten hebben.’ De onzichtbare is een korte maar krachtige schets geworden van Vlaanderen, maar kaart tegelijk universele thema’s aan: ‘Het is Vlaams, dicht bij huis, maar tegelijk ook universeel. De verkavelingwijk is een herkenbaar Vlaams decor, maar je vindt natuurlijk overal ter wereld zulke wijken. Overal in de westerse wereld krijgt de geluksdwang de vorm van perfect gemaaide gazons, prachtige opritten en uitgewisselde interieurtips. En overal ter wereld is die dwang vaak een bron voor mislukking. Ik schrijf niet therapeutisch, ik schrijf niet uit onvrede, maar het is wel de omgeving waarin ik opgroeide, en die omgeving is voor mij interessant om over te schrijven. Het is een omgeving die heel wat stof voor kritiek en ironie bevat, maar toch meen ik dat deze schets niet alleen maar cynisch is. Ik heb nooit de bedoeling gehad de personages met de grond gelijk te maken.’

Theunissen slaat spijkers met koppen en is in zijn opzet geslaagd. De onzichtbare is een sociologisch onderzoek in romanvorm zonder psychologische franjes, morele boodschap of veroordeling, een rake analyse vol mededogen en medelijden over de onafwendbare tristesse van Vlaams middenstandsgeluk: Theunissen geeft met zijn debuut meteen waar voor zijn geld; je kan beter dit boek lezen dan American Beauty op dvd huren.

Hans Comijn