Woensdag 4/11, 23.45 – Canvas

9 november 1989. De Muur valt.

Twintig jaar later wordt deze historische gebeurtenis bijzonder herdacht, onder andere met deze docu én door Rik Tyrions. De journalist die uitgerekend in die periode bij het radionieuws begon, heeft er nu het boek De nacht van de vrijheid over geschreven én zal vanaf 6/11 in De ochtend en Vandaag op Radio1 berichten over zijn terugkeer naar Berlijn.

‘Van timing gesproken, dat moet de boeiendste tijd in vijftig jaar zijn geweest’, aldus Tyrions, die die avond op de redactie vooral zat te wachten. ‘Bert De Craene en Stefan Blommaert waren ter plekke, maar in het tijdperk zonder gsm kon je een reporter haast niet meer bereiken zodra die zijn hotel verlaten had. De West-Duitse tv-zender ARD had wel een verslaggever live aan de Berlijnse grensovergang aan de Heinrich-Heine-Strasse, maar de eerste doorbraak vond elders plaats.’

Het opengaan van de muur in Berlijn is bijna ‘per ongeluk’ gebeurd, niet?

Rik Tyrions: Er was alleszins heel veel onduidelijkheid. Het broeide wel al een tijdje. Zo verlieten steeds meer Oost-Duitsers hun land via Hongarije en de ambassade van Praag, waar het IJzeren Gordijn al was gevallen. Die negende november begon met een saaie persconferentie van Günter Schabowski, de Oost-Duitse partijsecretaris voor propaganda, over de geplande versoepeling van de reisvoorwaarden voor Oost-Duitsers. Die beslissing was volgens Schabowski al genomen, waarop een wakkere journalist vroeg wanneer ze van kracht zou worden.

Met als gevolg?

Tyrions: Een verraste Schabowski, die de vraag misschien niet goed begrepen had, zei ‘voor zover ik weet meteen, zonder uitstel’. Die persconferentie werd live uitgezonden op de Oost-Duitse tv zodat heel wat mensen die mededeling zagen. Ze werd ook opgepikt door het nieuws van ARD dat in heel wat delen van Oost-Duitsland te ontvangen was. Alle mensen kwamen uit nieuwsgierigheid naar de checkpoints. Dat werd zo’n overrompeling dat grenswachters hun oversten belden met de vraag wat te doen. Ze kregen geen reactie, en dus besloten ze de grensovergang te openen.

Je noemt je boek ‘De nacht van de vrijheid’. Waarom?

Tyrions: Ik begin mijn boek met het spannendste gedeelte: het relaas van die nacht. Daarna ga ik terug in de tijd om uit te leggen hoe de muur er gekomen is en tot slot ga ik na hoe nu op de val wordt teruggekeken. De politieke en economische implicaties, de verspreiding van de vrije markt, konden we toen moeilijk inschatten. Mensen verwachtten vooral dat ze veel vrijer tussen Oost- en West-Europa zouden kunnen reizen. Je moet begrijpen dat mijn generatie toen niets anders had gekend dan die scheiding en het zag er ook niet naar uit dat dat vlug zou veranderen. We kwamen net uit een periode van toegenomen Koude Oorlogspanning, denk maar aan de plaatsing van de kruisraketten. Met de val van de muur viel er heel wat spanning van de schouders van de Europese burgers.

(H.V.G.)