Homoseksualiteit is in Japan nog altijd een netelig onderwerp. De Japanse regisseur Ryosuke Hashiguchi probeert de taboes te doorbreken. ‘De strijd is bijlange nog niet gewonnen, maar er komt toch al iets los.’.

Door Piet Goethals

Hush!, vanaf 17 juli in de bioscoop

Na A Touch of Fever (1992) en Like Grains of Sand (1995) is Hush! de derde langspeelfilm van de veertigjarige Japanse filmmaker Ryosuke Hashiguchi. Like Grains of Sand was een gedurfd, openlijk en teder portret van een adolescent die worstelt met zijn seksuele identiteit. In Hush! zijn de tieners van Like Grains of Sand opgegroeid. Ze heten niet meer Shuji, Hiroyuki en Kasana, maar Katsuhiro, Naoya en Asako. Naoya werkt in een dierenwinkel en houdt er vluchtige homoseksuele contacten op na. Hij wordt verliefd op Katsuhiro, een ingenieur die zijn seksuele voorkeur voor collega’s en familie angstvallig verborgen houdt. Hun prille relatie komt in het gedrang als Asako voorstelt om met Katsuhiro een kind te maken. Hush! is luchtiger dan Like Grains of Sand, maar gaandeweg raakt de toeschouwer in de ban van de drie protagonisten en hun zoektocht naar liefde. Met ontwapenende en rake situatieschetsen schetst Hashiguchi een afwisselend komisch en tragisch beeld van de homoseksuele man en vrouw in de Japanse maatschappij, dat door Variety als ‘verfrissend openhartig’ werd omschreven.

Heb je ‘Hush!‘ geschreven met de personages uit ‘Like Grains of Sand’in het achterhoofd?

Ryosuke Hashiguchi: Er liggen drie zaken aan de oorsprong van Hush!. De directe aanleiding is mijn eigen complexe familiesituatie. Als Katsuhiro’s schoonzus en broer voor het eerst vernemen dat hij homo is, reageren ze net zoals mijn ouders destijds bij mij. Mijn moeder wordt nog steeds hysterisch als ik over een seksverandering spreek. Een tweede element is de baby. Tijdens de montage van Like Grains of Sand spookte er voortdurend een baby door mijn hoofd. Waarom is me nog steeds duister, maar het zette me aan om iets te schrijven over een ‘begin’. Dus gaat Hush! over het opstarten van een ietwat aparte familie. Ten slotte is de film ook het antwoord op de vraag wat er van de drie adolescenten uit Like Grains of Sand zou zijn geworden.

Was ‘Like Grains of Sand‘ gebaseerd op persoonlijke ervaringen?

Ryosuke Hashiguchi: In Like Grains of Sand heb ik mijn humaniorajaren tamelijk waarheidsgetrouw weergegeven. Op mijn zeventiende ben ik verliefd geworden op een man. Toen kon ik mezelf niet meer voorliegen en moest ik mijn homoseksualiteit wel aanvaarden. Volgens mij is films maken voor een deel navelstaarderij. Een scenario schrijven is een constante confrontatie met jezelf. Ik werd gedwongen om naar mijn homoseksualiteit te kijken. A Touch of Fever en Like Grains of Sand zijn evenwel niet voortgekomen uit de noodzaak me te ‘outen’.

Zowel het einde van ‘Hush!‘ als dat van ‘Like Grains of Sand‘ spelen zich af aan het water.

Ryosuke Hashiguchi: Als de liefelijkheid van de natuur ons omringt, dan wordt onze geest gezuiverd en krijgen we een andere kijk op het leven. De aanwezigheid van het water weekt letterlijk het sentiment van de personages los.

Al jouw personages verkeren in een identiteitscrisis, maar de vrouwen reageren wel bijzonder heftig. Probeer je zo een reactie uit te lokken bij de doorsnee Japanner?

Ryosuke Hashiguchi: Ik weet niet hoe het Westen alleenstaande vrouwen bekijkt, maar Japanse vrouwen staan onder enorm veel druk om te trouwen voor hun dertigste. In onze prestatiegerichte samenleving is het niet normaal als je als dertiger nog alleen bent. Ongehuwde moeders zijn al helemaal uit den boze. Toch zijn er veel alleenstaande Japanse vrouwen die kinderen willen. Het vrouwelijke Japanse publiek heeft het personage van Asako dan ook enthousiast onthaald. Een vrouw die na een reeks ontgoochelingen de moed niet opgeeft om nieuwe banden te smeden, daar kunnen veel Japanse vrouwen zich in terugvinden. Katsuhiro durft niet voor zijn seksuele geaardheid uitkomen uit angst gediscrimineerd te worden. Daardoor zweeft hij in een leegte, gesymboliseerd in zijn werk. Als ingenieur doet hij alsof hij veel om handen heeft, maar in feite speelt hij met bootjes. Asako, die de littekens van verschillende relaties in zich draagt, ziet de leegte van Katsuhiro als een ruimte voor zichzelf en een plaats om een familie te stichten.

Hush! richt zich niet uitsluitend tot de Japanse toeschouwer. De modale Japanner gaat immers niet naar mijn films kijken. Het thema van de familie spreekt een universeel publiek aan. Hoewel het hier uiteraard om een wat aparte familie gaat: ik lig niet wakker van wat als een ‘normaal’ gezin omschreven wordt.

Sta je als homoseksueel filmmaker alleen in Japan of maak je deel uit van een groep?

Ryosuke Hashiguchi: Homoseksuelen zijn outsiders en ik ben een outsider binnen de Japanse filmwereld. Maar ik voel me absoluut niet uitgesloten en beschouw mijn positie als buitenbeentje zelfs als een voorrecht. Als buitenstaander word je gedwongen om de wereld vanop een afstand te observeren en zo krijg je een klare kijk op menselijke relaties.

Begin de jaren negentig schreef de Angelsaksische pers geestdriftig over de ‘New Queer Cinema’, met het baanbrekende werk van Kenneth Anger en Derek Jarman in films als ‘Swoon’, ‘Beautiful Thing’, ‘Mala Noche’, ‘The Living End’, ‘Go Fish’en ‘Poison’. Is er in Japan ook zo’n stroming?

Ryosuke Hashiguchi: Over een echte beweging kan je in Japan niet spreken. Er bestaat geen gay cinema zoals jullie die kennen. Bepaalde cineasten, die meestal zelf niet homoseksueel zijn, maken wel films over de herenliefde in Japan, maar er zijn weinig cineasten die erin slagen een realistisch beeld te schetsen van de Japanse homogemeenschap. In het milieu is er dan ook een tendens om niet naar Japanse films te gaan die homo’s en lesbiennes als onderwerp hebben. Mijn vrienden gaan uitsluitend naar buitenlandse producties kijken. Fassbinder werd bewonderd, Todd Haynes’ Poison en Gregg Arakis The Living End hadden een stevige cultreputatie en Velvet Goldmine was een regelrecht kassucces.

Hoe staat de Japanse regering tegenover homohuwelijken?

Ryosuke Hashiguchi: Een homohuwelijk is onwettig. Als je een legale relatie wilt, dan moet de ene man de andere man adopteren. Het idee van homohuwelijken begint echter tot de bevolking en de regering door te dringen. Onlangs was er nog een reportage op de televisie over een homokoppel dat in het huwelijksbootje wou stappen. De strijd is bijlange nog niet gewonnen, maar er komt toch al iets los.

Is er drempelvrees bij Japanse acteurs om in homofilms te spelen?

Ryosuke Hashiguchi: Populaire soapacteurs zijn bang om hun imago te schenden en halen hun neus op voor dergelijke rollen. Theateracteurs hebben veel minder schroom. De twee acteurs uit Hush! zijn straight. Bij wijze van introductie voor hun rol, ben ik met hen een avondje gaan stappen in de homowijk van Shinyuku in Tokio. Seiichi Tanabe en Kazuya Takahashi waren het niet gewoon om voortdurend door mannen te worden lastiggevallen. Het maakte hen zenuwachtig. Of het nachtje Shinyuku Seiichi en Kazuya geholpen heeft voor hun eerste liefdesscène weet ik niet. Hun eerste kus was zo spontaan en innig dat ik dacht dat ze ondertussen een relatie met elkaar waren aangegaan. Eerlijk gezegd was ik jaloers op mijn twee acteurs.

Zou je de voorkeur geven aan homoseksuele acteurs?

Ryosuke Hashiguchi: Ik ben meer geïnteresseerd in het talent van mijn acteurs dan in hun seksuele geaardheid.

‘Homoseksuelen zijn outsiders en ik ben een outsider binnen de Japanse filmwereld. Maar die positie als buitenbeentje is een voorrecht.’